امثال 23

1 وقتی با حاکم سر سفره می‌نشینی، به خاطر بسپار با چه کسی روبرو هستی.

Cuando te sientas a comer con uno de los grandes, mira con atención lo que te ponen delante;

2 اگر آدم پرخوری هستی، کارد بر گلویت بگذار

y aplica un cuchillo a tu garganta, si eres un hombre de gran apetito.

3 و شیفتهٔ غذاهای لذیذ او نشو، زیرا ممکن است فریبی در کار باشد.

No muestres avidez de sus delicadas viandas, pues son un manjar engañoso.

4 عاقل باش و برای به چنگ آوردن ثروت، خودت را خسته نکن،

No te afanes por ganar riquezas; pon coto a tus deseos.

5 زیرا ثروت ناپایدار است و مانند عقاب می‌پرد و ناپدید می‌شود.

No fijes tus ojos en las (riquezas) perecederas, pues ellas se toman alas, como de águila y vuelan hacia el cielo.

6 از سفرهٔ آدم خسیس غذا نخور و برای غذاهای لذیذ او حریص نباش،

No comas pan con el envidioso; no codicies sus delicados manjares;

7 چون او حساب هر چه را که بخوری در فکرش نگه می‌دارد. او تعارف می‌کند و می‌گوید: «بخور و بنوش»، اما این را از ته دل نمی‌گوید.

porque así como los pensamientos de su alma es él. “Come y bebe”, te dice; mas su corazón no está contigo.

8 لقمه‌ای را که خورده‌ای استفراغ خواهی کرد و تشکرات تو بر باد خواهد رفت.

Vomitarás el bocado que comiste, y habrás desperdiciado tus amables palabras.

9 آدم نادان را نصیحت نکن، چون او سخنان حکیمانه تو را خوار خواهد شمرد.

No hables a los oídos del necio, pues despreciará tus sabios razonamientos.

10 حدود ملک خود را که از قدیم تعیین شده، تغییر نده و زمین یتیمان را غصب نکن،

No trasplantes los hitos antiguos, ni pongas tu pie en los campos de los huérfanos.

11 زیرا حامی ایشان قدرتمند است و به داد آنها خواهد رسید.

Porque su vengador es fuerte; Él tomará contra ti la causa de ellos.

12 وقتی دیگران تو را تأدیب می‌کنند، با تمام دل آن را بپذیر و به سخنان آموزنده‌شان گوش فرا ده.

Aplica tu corazón a la instrucción, y tus oídos a los dichos de la sabiduría.

13 از تأدیب کردن فرزند خویش کوتاهی نکن. چوب تنبیه او را نخواهد کشت.

No ahorres al joven la corrección; puesto que no morirá aunque le castigues con la vara.

14 او را با چوب تنبیه کن که جانش را از هلاکت نجات خواهی داد. (Sheol h7585)

Si lo castigas con la vara, librarás su alma del scheol. (Sheol h7585)

15 پسرم، اگر حکمت در دل تو باشد، دل من شاد خواهد شد

Hijo mío, si tu corazón es sabio, se alegrará mi corazón;

16 و هنگامی که دهانت به راستی سخن بگوید، وجود من به وجد خواهد آمد.

y se regocijarán mis entrañas cuando tus labios hablen de cosas rectas.

17 به گناهکاران حسادت نورز، بلکه اشتیاق تو اطاعت از خداوند باشد؛

No envidie tu corazón a los pecadores, antes (persevera) en el temor de Yahvé en todo tiempo.

18 زیرا در این صورت آیندهٔ خوبی خواهی داشت و امید تو بر باد نخواهد رفت.

Porque hay cosas venideras, y tu esperanza no quedará burlada.

19 ای پسرم، عاقل باش و به سخنانم گوش فرا ده. در راه راست گام بردار

Escúchame, hijo mío, y sé sabio, endereza tu corazón por la (recta) senda.

20 و با آدمهای میگسار و شکم‌پرست معاشرت نکن،

No seas compañero de los bebedores de vino, ni de los que comen carne sin medida.

21 زیرا کسانی که کارشان فقط خوردن و خوابیدن است، فقیر و محتاج خواهند شد.

Porque los que beben y comen sin medida, se empobrecen; y la somnolencia los lleva a vestir andrajos.

22 نصیحت پدرت را که تو را به وجود آورده گوش بگیر و مادر پیرت را خوار مشمار.

Escucha a tu padre que te engendró; y no desprecies a tu madre cuando envejeciere.

23 در پی حقیقت باش و حکمت و ادب و فهم را کسب کن و به هیچ قیمت آنها را از دست نده.

Adquiere la verdad, y no la vendas, tampoco la sabiduría, la doctrina e inteligencia.

24 فرزندی درستکار و دانا باش تا مایهٔ شادی و خشنودی پدر و مادرت شوی.

Salta de placer el padre del justo, y el que engendra a un sabio tendrá en él su gozo.

25

¡Alégrense, pues, tu padre y tu madre; regocíjese la que te dio a luz!

26 ای پسرم، به من گوش بده و از زندگی من سرمشق بگیر.

Dame, hijo mío, tu corazón, y tus ojos tengan placer en mis caminos;

27 بدان که زن بدکاره دام خطرناکی است.

porque fosa honda es la ramera, y pozo angosto la mujer ajena.

28 او مانند راهزن در کمین قربانیان خود می‌نشیند و باعث می‌شود مردان زیادی خیانتکار شوند.

También ella, como un salteador, está al acecho, y aumenta el número de los prevaricadores entre los hombres.

29 مصیبت و بدبختی گریبانگیر چه کسی می‌شود؟ آن کیست که دائم نزاع به پا می‌کند و می‌نالد، بی‌جهت زخمی می‌شود و چشمانش تار می‌گردد؟

¿Para quién los ayes? ¿Para quién los lamentos? ¿Para quién las riñas? ¿Para quién las querellas? ¿Para quién las heridas sin motivo? ¿Para quién los ojos hinchados?

30 کسی که دائم شراب می‌خورد و به دنبال میگساری می‌رود.

Son para los que no pueden separarse del vino, para los que andan en busca de vino aromático.

31 پس فریفتهٔ شراب قرمز نشو که در پیاله به تو چشمک می‌زند و سپس به نرمی از گلویت پایین می‌رود؛

No mires el vino cómo rojea; cómo en la copa se refleja su color; ni cómo fluye suavemente.

32 زیرا در پایان، مثل مار سمی تو را نیش خواهد زد و چون افعی تو را خواهد گزید.

Porque al fin muerde como una serpiente, y pica cual basilisco.

33 چشمانت چیزهای عجیب و غریب خواهند دید و گرفتار وهم و خیال خواهی شد.

Tus ojos irán tras mujeres extrañas, y tu corazón hablará cosas perversas.

34 مانند کسی خواهی بود که بر سر دکل کشتی که دستخوش امواج دریاست خوابیده باشد.

Serás como un hombre que se acuesta en medio del mar, y duerme sobre la punta de un mástil.

35 خواهی گفت: «مرا زدند ولی دردی احساس نمی‌کنم. کی به هوش می‌آیم تا پیاله‌ای دیگر بنوشم؟»

(Dirás): “Me han apaleado, y no me duele, me han golpeado, y nada siento. Cuando me despierte volveré a tomar de nuevo.”