Przysłów 25
1 Teć są przypowieści Salomonowe, które zebrali mężowie Ezechyjasza, króla Judzkiego.
These are more proverbs of Solomon, copied by the men of Hezekiah, king of Judah.
2 Sława to Boża, taić sprawę; ale sława królów, wywiadywać się rzeczy.
It is the glory of God to conceal a matter, but the glory of kings to search it out.
3 Wysokość niebios, i głębokość ziemi, i serce królów nie są doścignione.
Like the heavens are for height and the earth is for depth, so the heart of kings is unsearchable.
4 Odejm zużelicę od srebra, a wynijdzie odlewającemu naczynie kosztowne.
Remove the dross from the silver and a metal worker can use the silver in his craft.
5 Odejm niezbożnika od oblicza królewskiego, a umocni się w sprawiedliwości stolica jego.
Even so, remove wicked people from the presence of the king and his throne will be established by doing what is right.
6 Nie udawaj się za zacnego przed królem, a na miejscu wielmożnych nie stawaj;
Do not honor yourself in the king's presence and do not stand in the place designated for great people.
7 Bo lepiej jest, iż ci rzeką: Postąp sam: a niżeliby cię zniżyć miano przed księciem; co widują oczy twoje.
It is better for him to say to you, “Come up here,” than for him to humiliate you before a nobleman. What you have witnessed,
8 Nie pokwapiaj się do swaru, byś snać na ostatek nie wiedział, co masz czynić, gdyby cię zawstydził bliźni twój.
do not bring quickly to trial. For what will you do in the end when your neighbor puts you to shame?
9 Prowadź do końca sprawę swoję z przyjacielem twoim, a tajemnicy drugiego nie objawiaj;
Argue your case between you and your neighbor himself and do not disclose another's secret,
10 By cię snać nie zelżył ten, co cię słucha, a niesława twoja zostałaby na tobie.
or else the one who hears you will bring shame upon you and an evil report about you that cannot be silenced.
11 Jakie jest jabłko złote z wyrzezaniem srebrnem, takieć jest słowo do rzeczy powiedziane.
Apples of gold in settings of silver is a word spoken in the right situation.
12 Ten, który mądrze napomina, jest u tego, co słucha, jako nausznica złota, i klejnot z szczerego złota.
A gold ring or jewelry made of fine gold is a wise rebuke to a listening ear.
13 Jako zimno śnieżne czasu żniwa: tak poseł wierny tym, którzy go posyłają; bo dusze panów swych ochładza.
Like the cold of snow at harvest time is a faithful messenger for those who sent him; he brings back the life of his masters.
14 Człowiek, który się chlubi darem zmyślonym, jest jako wiatr i obłoki bez deszczu.
Clouds and wind without rain is the one who boasts about a gift he does not give.
15 Książę cierpliwością bywa zmiękczony, a język łagodny kości łamie.
With patience a ruler can be persuaded and a soft tongue can break a bone.
16 Znajdzieszli miód, jedzże, ileć potrzeba, by snać objadłszy się go nie zwrócił.
If you find honey, eat just enough— otherwise, having too much of it, you vomit it up.
17 Powściągnij nogę twoję od domu bliźniego twego, by snać będąc ciebie syt, nie miał cię w nienawiści.
Do not set your foot in your neighbor's house too often, he may become tired of you and hate you.
18 Każdy, kto mówi fałszywe świadectwo przeciw bliźniemu swemu, jest jako młot, i miecz, i strzała ostra.
A man who bears false witness against his neighbor is like a club used in war, or a sword, or a sharp arrow.
19 Ufność w człowieku przewrotnym jest w dzień ucisku jako ząb wyłamany i noga wywiniona.
An unfaithful man in whom you trust in a time of trouble is like a bad tooth or a foot that slips.
20 Jako ten, który zewłoczy odzienie czasu zimy, albo leje ocet na saletrę, taki jest ten, który śpiewa pieśni sercu smutnemu.
Like a person who takes off a garment in cold weather, or like vinegar poured upon carbonate of soda, is the one who sings songs to a heavy heart.
21 Jeźliżeby łaknął ten, co cię nienawidzi, nakarm go chlebem; a jeźliby pragnął, daj mu się napić wody;
If your enemy is hungry, give him food to eat, and if he is thirsty, give him water to drink,
22 Bo węgle rozpalone zgromadzisz na głowę jego, a Pan ci nagrodzi.
for you will shovel coals of fire on his head and Yahweh will reward you.
23 Jako wiatr północny deszcz przynosi: tak przynosi twarz gniewliwą język uszczypliwy.
As surely as the north wind brings rain, so a tongue that tells secrets will result in angry faces.
24 Lepiej mieszkać w kącie pod dachem, niżeli z żoną swarliwą w domu przestronnym.
It is better to live on a corner of the roof than in a house shared with a quarreling wife.
25 Jako woda chłodna duszy pragnącej: tak wieść dobra z ziemi dalekiej.
Like cold waters to one who is thirsty, so is good news from a far country.
26 Jako źródło nogami pomącone, albo zdrój zepsuty: tak sprawiedliwy, który upada przed niezbożnym.
Like a fouled spring or a ruined fountain is a righteous person tottering before wicked people.
27 Jako jeść wiele miodu nie jest rzecz dobra: tak szukanie własnej sławy jest niesławne.
It is not good to eat too much honey; that is like searching for honor after honor.
28 Mąż, który nie ma mocy nad duchem swoim, jest jako miasto rozwalone bez muru.
A person without self-control is like a city breached and without walls.
