Przysłów 24
1 Nie naśladuj ludzi złych, ani żądaj przebywać z nimi;
Do not be envious of those who are evil, nor desire to associate with them,
2 Albowiem serce ich myśli o drapiestwie, a wargi ich mówią o uciśnieniu.
because their hearts plot violence and their lips talk about trouble.
3 Mądrością bywa dom zbudowany, a roztropnością umocniony.
Through wisdom a house is built and by understanding it is established.
4 Zaiste przez umiejętność komory napełnione bywają wszelakiemi bogactwami kosztownemi i wdzięcznemi.
By knowledge the rooms are filled with all precious and pleasant riches.
5 Człowiek mądry mocny jest, a mąż umiejętny przydaje siły.
A warrior of wisdom is strong, and a man of knowledge increases his strength;
6 Albowiem przez mądrą radę zwiedziesz bitwę, a wybawienie przez mnóstwo radców mieć będziesz.
for by wise direction you can wage your war and with many advisors there is victory.
7 Wysokie są głupiemu mądrości; w bramie nie otworzy ust swoich.
Wisdom is too high for a fool; in the gate he does not open his mouth.
8 Kto myśli źle czynić, tego złośliwym zwać będą.
There is one who plans to do evil— people call him a master of schemes.
9 Zła myśl głupiego jest grzechem, a pośmiewca jest obrzydliwością ludzką.
A foolish plan is sin and men despise a mocker.
10 Jeźli będziesz gnuśnym, tedy w dzień ucisku słaba będzie siła twoja.
If you become weak with fear in the day of trouble, then your strength is small.
11 Wybawiaj pojmanych na śmierć; a od tych, którzy idą na stracenie, nie odwracaj się.
Rescue those who are being taken away to death and hold back those who are staggering to the slaughter.
12 Jeźli rzeczesz: Otośmy o tem nie wiedzieli; izali ten, który waży serca, nie rozumie? a ten, który strzeże duszy twojej, nie rozezna? i nie odda człowiekowi według uczynków jego?
If you say, “Behold, we knew nothing about this,” does not the one who weighs the heart understand what you are saying? The one who guards your life, does he not know it? Will God not give to each one what he deserves?
13 Jedz miód, synu mój! bo dobry, i plastr słodki podniebieniu twemu;
My son, eat honey because it is good, because the drippings of the honeycomb are sweet to your taste.
14 Tak umiejętność mądrości duszy twojej, jeźliże ją znajdziesz; onać będzie nagrodą, a nadzieja twoja nie będzie wycięta.
Such is wisdom for your soul— if you find it, there will be a future and your hope will not be cut off.
15 Nie czyń zasadzki, niezbożniku! na przybytek sprawiedliwego, a nie przeszkadzaj odpocznieniu jego.
Do not lie in wait like the wicked person who attacks the house of the righteous person. Do not destroy his home!
16 Bo choć siedm kroć upada sprawiedliwy, przecie zaś powstaje; ale niezbożni wpadną w nieszczęście.
For the righteous person falls down seven times and rises again, but wicked people are brought down by calamity.
17 Gdy upadnie nieprzyjaciel twój, nie ciesz się; i gdy się potknie, niech się nie raduje serce twoje;
Do not celebrate when your enemy falls and let not your heart be glad when he stumbles,
18 Aby snać nie ujrzał Pan, a nie podobałoby się to w oczach jego, i odwróciłby od niego gniew swój na cię.
or Yahweh will see and disapprove and turn away his wrath from him.
19 Nie gniewaj się dla złośników, ani się udawaj za niepobożnymi;
Do not worry because of evildoers, and do not envy wicked people,
20 Boć nie weźmie złośnik nagrody; pochodnia niepobożnych zgaśnie.
for the evil person has no future and the lamp of wicked people will go out.
21 Synu mój! bój się Pana i króla, a z niestatecznymi nie mięszaj się;
Fear Yahweh, and fear the king, my son; do not associate with those who rebel against them,
22 Boć znagła powstanie zginienie ich, a upadek obydwóch któż wie?
for suddenly their disaster will come and who knows the extent of the destruction that will come from both of them?
23 I toć też mądrym należy: wzgląd mieć na osobę u sądu, nie dobra.
These also are sayings of the wise. Partiality in judging a case at law is not good.
24 Tego, który mówi niepobożnemu; Jesteś sprawiedliwy, będą ludzie przeklinać, a narody się nim brzydzić będą.
Whoever says to the wicked person, “You are a righteous person,” will be cursed by peoples and hated by nations.
25 Ale którzy go karzą, szczęśliwi będą, a przyjdzie na nich błogosławieństwo każdego dobrego.
But those who discipline the wicked will have delight and gifts of goodness will come to them.
26 Pocałują wargi tego, co mówi słowa prawdziwe.
The one who gives an honest answer gives a kiss on the lips.
27 Rozrządź na polu robotę twoję, a sprawuj pilnie rolę swoję; a potem będziesz budował dom twój.
Prepare your outdoor work, and make everything ready for yourself in the field; after that, build your house.
28 Nie bądź świadkiem lekkomyślnym przeciw bliźniemu swemu, ani czyń łagodnych namów wargami swemi.
Do not bear witness against your neighbor without cause and do not deceive with your lips.
29 Nie mów: Jako mi uczynił, tak mu uczynię; oddam mężowi temu według uczynku jego.
Do not say, “I will do to him what he has done to me; I will pay him back for what he has done.”
30 Szedłem przez pole męża leniwego a przez winnicę człowieka głupiego;
I went by the field of a lazy man, past the vineyard of the man having no sense.
31 A oto porosła wszędzie ostem; pokrzywy wszystko pokryły, a płot kamienny jej rozwalił się.
Thorns had grown up everywhere, the ground was covered with nettles, and its stone wall was broken down.
32 Co ja ujrzawszy złożyłem to do serca mego, a widząc to wziąłem to ku przestrodze.
Then I saw and considered it; I looked and received instruction.
33 Trochę się prześpisz, trochę podrzemiesz, trochę złożysz ręce, abyś odpoczywał;
A little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to rest—
34 A wtem ubóstwo twoje przyjdzie jako podróżny, a niedostatek twój jako mąż zbrojny.
and poverty comes marching upon you, and your needs like an armed soldier.
