Przysłów 23
1 Gdy siądziesz, abyś jadł z panem, uważaj pilnie, kto jest przed tobą;
When you sit down to dine with a ruler, consider carefully what is set before you,
2 Inaczej wraziłbyś nóż w gardło swoje, jeźlibyś był chciwy pokarmu.
and put a knife to your throat if you possess a great appetite.
3 Nie pragnij łakoci jego; bo są pokarmem obłudnym.
Do not crave his delicacies, for that food is deceptive.
4 Nie staraj się, abyś się zbogacił; owszem, zaniechaj opatrzności twojej.
Do not wear yourself out to get rich; be wise enough to restrain yourself.
5 I miałżebyś obrócić oczy twoje na bogactwo, które prędko niszczeje? bo sobie uczyni skrzydła podobne orlim, i uleci do nieba.
When you glance at wealth, it disappears, for it makes wings for itself and flies like an eagle to the sky.
6 Nie jedz chleba człowieka zazdrosnego, a nie żądaj łakoci jego.
Do not eat the bread of a stingy man, and do not crave his delicacies;
7 Albowiem jako on ciebie waży w myśli swej, tak ty waż pokarm jego. Mówić: Jedz i pij, ale serce jego nie jest z tobą.
for he is keeping track, inwardly counting the cost. “Eat and drink,” he says to you, but his heart is not with you.
8 Sztuczkę twoję, którąś zjadł, zwrócisz, a utracisz wdzięczne słowa twoje.
You will vomit up what little you have eaten and waste your pleasant words.
9 Przed głupim nie mów; albowiem wzgardzi roztropnością powieści twoich.
Do not speak to a fool, for he will despise the wisdom of your words.
10 Nie przenoś granicy starej, a na rolę sierotek nie wchodź.
Do not move an ancient boundary stone or encroach on the fields of the fatherless,
11 Bo obrońca ich możny; onci się podejmuje sprawy ich przeciwko tobie.
for their Redeemer is strong; He will take up their case against you.
12 Obróć do nauki serce twoje, a uszy twoje do powieści umiejętności.
Apply your heart to instruction and your ears to words of knowledge.
13 Nie odejmuj od młodego karności; bo jeźli go ubijesz rózgą, nie umrze.
Do not withhold discipline from a child; although you strike him with a rod, he will not die.
Strike him with a rod, and you will deliver his soul from Sheol. (Sheol h7585)
15 Synu mój! będzieli mądre serce twoje, będzie się weseliło serce moje, serce moje we mnie;
My son, if your heart is wise, my own heart will indeed rejoice.
16 I rozweselą się nerki moje, gdy będą mówiły wargi twoje, co jest prawego.
My inmost being will rejoice when your lips speak what is right.
17 Niech nie zajrzy serce twoje grzesznikom; ale raczej chodż w bojańni Pańskiej na każdy dzień;
Do not let your heart envy sinners, but always continue in the fear of the LORD.
18 Bo iż jest zapłata, przeto nadzieja twoja nie będzie wykorzeniona.
For surely there is a future, and your hope will not be cut off.
19 Słuchaj, synu mój! a bądź mądry, i nawiedź na drogę serce twoje.
Listen, my son, and be wise, and guide your heart on the right course.
20 Nie bywaj między pijanicami wina, ani między żarłokami mięsa;
Do not join those who drink too much wine or gorge themselves on meat.
21 Boć pijanica i żarłok zubożeje, a ospały w łatach chodzić będzie.
For the drunkard and the glutton will come to poverty, and drowsiness will clothe them in rags.
22 Słuchaj ojca twego, który cię spłodził, a nie pogardzaj matką twoją, gdy się zstarzeje.
Listen to your father who gave you life, and do not despise your mother when she is old.
23 Kupuj prawdę, a nie sprzedawaj jej; kupuj mądrość, umiejętność i rozum.
Invest in truth and never sell it— in wisdom and instruction and understanding.
24 Bardzo się raduje ojciec sprawiedliwego, a kto spłodził mądrego, weseli się z niego.
The father of a righteous man will greatly rejoice, and he who fathers a wise son will delight in him.
25 Niech się tedy weseli ojciec twój, i matka twoja; i niech się rozraduje rodzicielka twoja.
May your father and mother be glad, and may she who gave you birth rejoice!
26 Synu mój! daj mi serce twoje, a oczy twoje niechaj strzegą dróg moich.
My son, give me your heart, and let your eyes delight in my ways.
27 Bo nierządnica jest dół głęboki, a cudza żona jest studnia ciasna.
For a prostitute is a deep pit, and an adulteress is a narrow well.
28 Ona też jako zbojca zasadzki czyni, a zuchwalców między ludźmi rozmnaża.
Like a robber she lies in wait and multiplies the faithless among men.
29 Komu biada? Komu niestety? Komu zwady? Komu krzyk? Komu rany daremne? Komu zapalenie oczów?
Who has woe? Who has sorrow? Who has contentions? Who has complaints? Who has needless wounds? Who has bloodshot eyes?
30 Tym, którzy siadają na winie; tym, którzy chodzą, szukając przyprawnego wina.
Those who linger over wine, who go to taste mixed drinks.
31 Nie zapatruj się na wino, gdy się rumieni, i gdy wydaje w kubku łunę swoję, a prosto wyskakuje.
Do not gaze at wine while it is red, when it sparkles in the cup and goes down smoothly.
32 Bo na koniec jako wąż ukąsi, a jako żmija uszczknie;
In the end it bites like a snake and stings like a viper.
33 Oczy twoje patrzyć będą na cudze żony, a serce twe będzie mówiło przewrotności;
Your eyes will see strange things, and your mind will utter perversities.
34 I będziesz jako ten, który leży w pośród morza, a jako ten, który śpi na wierzchu masztu;
You will be like one sleeping on the high seas or lying on the top of a mast:
35 Rzeczesz: Ubito mię, a nie stękałem, potłuczono mię, a nie czułem. Gdy się ocucę, udam się zaś do tego.
“They struck me, but I feel no pain! They beat me, but I did not know it! When can I wake up to search for another drink?”
