امثال 3

1 پسرم، چیزهایی را که به تو آموخته‌ام هرگز فراموش نکن. اگر می‌خواهی زندگی خوب و طولانی داشته باشی، به دقت از دستورهای من پیروی کن.

[My] son, forget not my laws; but let thine heart keep my words:

2

for length of existence, and years of life, and peace, shall they add to thee.

3 محبت و راستی را هرگز فراموش نکن بلکه آنها را بر گردنت بیاویز و بر صفحهٔ دلت بنویس،

Let not mercy and truth forsake thee; but bind them about thy neck:

4 اگر چنین کنی هم خدا از تو راضی خواهد بود هم انسان.

so shalt thou find favour: and do thou provide things honest in the sight of the Lord, and of men.

5 با تمام دل خود به خداوند اعتماد کن و بر عقل خود تکیه منما.

Trust in God with all thine heart; and be not exalted in thine own wisdom.

6 در هر کاری که انجام می‌دهی خدا را در نظر داشته باش و او در تمام کارهایت تو را موفق خواهد ساخت.

In all thy ways acquaint thyself with her, that she may rightly direct thy paths.

7 به حکمت خود تکیه نکن بلکه از خداوند اطاعت نما و از بدی دوری کن،

Be not wise in thine own conceit; but fear God, and depart from all evil.

8 و این مرهمی برای زخمهایت بوده، به تو سلامتی خواهد بخشید.

Then shall there be health to thy body, and good keeping to thy bones.

9 از دارایی خود برای خداوند هدیه بیاور، نوبر محصولت را به او تقدیم نما و به این وسیله او را احترام کن.

Honour the Lord with thy just labours, and give him the first of thy fruits of righteousness:

10 آنگاه انبارهای تو پر از وفور نعمت خواهد شد و خمره‌هایت از شراب تازه لبریز خواهد گردید.

that thy storehouses may be completely filled with corn, and that thy presses may burst forth with wine.

11 پسرم، نسبت به تأدیب خداوند بی‌اعتنا نباش، و هرگاه سرزنشت کند، ناراحت نشو.

[My] son, despise not the chastening of the Lord; nor faint when thou art rebuked of him:

12 زیرا خداوند کسی را تأدیب می‌کند که دوستش می‌دارد. همان‌طور که هر پدری پسر محبوب خود را تنبیه می‌کند تا او را اصلاح نماید، خداوند نیز تو را تأدیب و تنبیه می‌کند.

for whom the Lord loves, he rebukes, and scourges every son whom he receives.

13 خوشا به حال کسی که حکمت و بصیرت پیدا می‌کند؛

Blessed is the man who has found wisdom, and the mortal who knows prudence.

14 زیرا یافتن آن از یافتن طلا و نقره، نیکوتر است!

For it is better to traffic for her, than for treasures of gold and silver.

15 ارزش حکمت از جواهرات بیشتر است و آن را نمی‌توان با هیچ گنجی مقایسه کرد.

And she is more valuable than precious stones: no evil thing shall resist her: she is well known to all that approach her, and no precious thing is equal to her in value.

16 حکمت به انسان زندگی خوب و طولانی، ثروت و احترام می‌بخشد.

For length of existence and years of life are in her right hand; and in her left hand are wealth and glory: out of her mouth proceeds righteousness, and she carries law and mercy upon her tongue.

17 حکمت زندگی تو را از خوشی و سلامتی لبریز می‌کند.

Her ways are good ways, and all her paths are peaceful.

18 خوشا به حال کسی که حکمت را به چنگ آورد، زیرا حکمت مانند درخت حیات است.

She is a tree of life to all that lay hold upon her; and she is [a] secure [help] to all that stay themselves on her, as on the Lord.

19 خداوند به حکمت خود زمین را بنیاد نهاد و به عقل خویش آسمان را برقرار نمود.

God by wisdom founded the earth, and by prudence he prepared the heavens.

20 به علم خود چشمه‌ها را روی زمین جاری ساخت و از آسمان بر زمین باران بارانید.

By understanding were the depths broken up, and the clouds dropped water.

21 پسرم، حکمت و بصیرت را نگاه دار و هرگز آنها را از نظر خود دور نکن؛

[My] son, let [them] not pass from [thee], but keep my counsel and understanding:

22 زیرا آنها به تو زندگی و عزت خواهند بخشید،

that thy soul may live, and that there may be grace round thy neck; and it shall be health to thy flesh, and safety to thy bones:

23 و تو در امنیت خواهی بود و در راهی که می‌روی هرگز نخواهی لغزید؛

that thou mayest go confidently in peace in all thy ways, and that thy foot may not stumble.

24 با خیال راحت و بدون ترس خواهی خوابید؛

For if thou rest, thou shalt be undismayed; and if thou sleep, thou shalt slumber sweetly.

25 از بلایی که به طور ناگهانی بر بدکاران نازل می‌شود، نخواهی ترسید،

And thou shalt not be afraid of alarm coming upon thee, neither of approaching attacks of ungodly men.

26 زیرا خداوند تو را حفظ کرده، نخواهد گذاشت در دام بلا گرفتار شوی.

For the Lord shall be over all thy ways, and shall establish thy foot that thou be not moved.

27 اگر می‌توانی به داد کسی که محتاج است برسی، کمک خود را از او دریغ مدار.

Forbear not to do good to the poor, whensoever thy hand may have [power] to help [him].

28 هرگز به همسایه‌ات مگو: «برو فردا بیا»، اگر همان موقع می‌توانی به او کمک کنی.

Say not, Come back another time, to-morrow I will give; while thou art able to do [him] good: for thou knowest not what the next day will bring forth.

29 علیه همسایه‌ات که با خیال راحت در جوار تو زندگی می‌کند توطئه نکن.

Devise not evil against thy friend, living near thee and trusting in thee.

30 با کسی که به تو بدی نکرده است بی‌جهت دعوا نکن.

Be not ready to quarrel with a man without a cause, lest he do thee some harm.

31 به اشخاص ظالم حسادت نکن و از راه و روش آنها پیروی ننما،

Procure not the reproaches of bad men, neither do thou covet their ways.

32 زیرا خداوند از اشخاص کجرو نفرت دارد، اما به درستکاران اعتماد می‌کند.

For every transgressor is unclean before the Lord; neither does he sit among the righteous.

33 لعنت خداوند بر بدکاران است، اما برکت و رحمت او شامل حال درستکاران می‌باشد.

The curse of God is in the houses of the ungodly; but the habitations of the just are blessed.

34 خداوند مسخره‌کنندگان را مسخره می‌کند، اما به فروتنان فیض می‌بخشد.

The Lord resists the proud; but he gives grace to the humble.

35 دانایان از عزت و احترام برخوردار خواهند گردید، ولی نادانان رسوا خواهند شد.

The wise shall inherit glory; but the ungodly have exalted [their own] dishonour.