امثال 24

1 به اشخاص شریر حسادت نورز و آرزو نکن که با آنها دوست شوی،

ne aemuleris viros malos nec desideres esse cum eis

2 زیرا تمام فکر و ذکر آنها این است که به مردم ظلم کنند.

quia rapinas meditatur mens eorum et fraudes labia eorum loquuntur

3 خانه با حکمت بنا می‌شود و با فهم استوار می‌گردد،

sapientia aedificabitur domus et prudentia roborabitur

4 اتاقهایش با دانایی از اسباب نفیس و گرانبها پر می‌شود.

in doctrina replebuntur cellaria universa substantia pretiosa et pulcherrima

5 آدم دانا و فهمیده از قدرت زیاد برخوردار است و دائم به قدرت خویش می‌افزاید.

vir sapiens et fortis est et vir doctus robustus et validus

6 پیروزی در جنگ بستگی به تدابیر خوب و مشورت زیاد دارد.

quia cum dispositione initur bellum et erit salus ubi multa consilia sunt

7 نادان نمی‌تواند به حکمت دست یابد؛ وقتی موضوع مهمی مورد بحث قرار می‌گیرد، او حرفی برای گفتن ندارد.

excelsa stulto sapientia in porta non aperiet os suum

8 کسی که دائم نقشه‌های پلید در سر بپروراند، عاقبت رسوا خواهد شد.

qui cogitat malefacere stultus vocabitur

9 نقشه‌های آدم جاهل گناه‌آلود است و کسی که دیگران را مسخره می‌کند مورد نفرت همهٔ مردم می‌باشد.

cogitatio stulti peccatum est et abominatio hominum detractor

10 اگر نتوانی سختیهای زندگی را تحمل کنی، آدم ضعیفی هستی.

si desperaveris lassus in die angustiae inminuetur fortitudo tua

11 از نجات دادن کسی که به ناحق به مرگ محکوم شده است کوتاهی نکن.

erue eos qui ducuntur ad mortem et qui trahuntur ad interitum liberare ne cesses

12 نگو که از جریان بی‌خبر بوده‌ای، زیرا خدایی که جان تو در دست اوست و از دل تو آگاه است، می‌داند که تو از همه چیز باخبر بوده‌ای. او هر کسی را مطابق اعمالش جزا خواهد داد.

si dixeris vires non suppetunt qui inspector est cordis ipse intellegit et servatorem animae tuae nihil fallit reddetque homini iuxta opera sua

13 پسرم، همان‌طور که خوردن عسل کام تو را شیرین می‌کند، همچنان کسب حکمت برای جان تو شیرین خواهد بود. کسی که حکمت بیاموزد آیندهٔ خوبی در انتظارش خواهد بود و امیدهایش بر باد نخواهد رفت.

comede fili mi mel quia bonum est et favum dulcissimum gutturi tuo

14

sic et doctrina sapientiae animae tuae quam cum inveneris habebis in novissimis et spes tua non peribit

15 ای شریر، در کمین خانۀ شخص عادل نباش و منزلی را که او در آن زندگی می‌کند، تاراج نکن،

ne insidieris et quaeras impietatem in domo iusti neque vastes requiem eius

16 زیرا عادل حتی اگر هفت بار هم بیفتد، باز برخواهد خاست، اما شریران گرفتار بلا شده، سرنگون خواهند شد.

septies enim cadet iustus et resurget impii autem corruent in malum

17 وقتی دشمنت دچار مصیبتی می‌شود شادی نکن و هنگامی که می‌افتد دلشاد نشو،

cum ceciderit inimicus tuus ne gaudeas et in ruina eius ne exultet cor tuum

18 زیرا ممکن است خداوند این کار تو را نپسندد و از مجازات او دست بردارد!

ne forte videat Dominus et displiceat ei et auferat ab eo iram suam

19 به سبب بدکاران خودت را ناراحت نکن و به آنها حسادت نورز،

ne contendas cum pessimis nec aemuleris impios

20 زیرا شخص بدکار آینده‌ای ندارد و چراغش خاموش خواهد شد.

quoniam non habent futurorum spem mali et lucerna impiorum extinguetur

21 پسرم، از خداوند و پادشاه بترس و با کسانی که بر ضد ایشان شورش می‌کنند همدست نشو،

time Dominum fili mi et regem et cum detractoribus non commiscearis

22 کیست که بداند خداوند یا پادشاه چه بلایی بر سر چنین کسان خواهد آورد؟

quoniam repente consurget perditio eorum et ruinam utriusque quis novit

23 قاضی نباید در داوری از کسی طرفداری کند.

haec quoque sapientibus cognoscere personam in iudicio non est bonum

24 هر که به مجرم بگوید: «تو بی‌گناهی»، مورد لعنت و نفرت همهٔ مردم واقع خواهد شد،

qui dicit impio iustus es maledicent ei populi et detestabuntur eum tribus

25 ولی آنکه گناهکار را محکوم کند سعادت و برکت نصیبش خواهد گردید.

qui arguunt laudabuntur et super ipsos veniet benedictio

26 جواب صادقانه مانند بوسهٔ دوست دلچسب است.

labia deosculabitur qui recta verba respondet

27 اول کسب و کاری داشته باش بعد خانه و خانواده تشکیل بده.

praepara foris opus tuum et diligenter exerce agrum tuum ut postea aedifices domum tuam

28 علیه همسایهٔ خود شهادت دروغ نده و سخنان نادرست درباره‌اش بر زبان نیاور.

ne sis testis frustra contra proximum tuum nec lactes quemquam labiis tuis

29 نگو: «هر چه بر سرم آورده تلافی خواهم کرد.»

ne dicas quomodo fecit mihi sic faciam ei reddam unicuique secundum opus suum

30 از کنار مزرعهٔ شخص تنبل و کم‌عقل گذشتم؛

per agrum hominis pigri transivi et per vineam viri stulti

31 همه جا خار روییده بود، علفهای هرز زمین را پوشانده و دیوار مزرعه فرو ریخته بود.

et ecce totum repleverant urticae operuerant superficiem eius spinae et maceria lapidum destructa erat

32 با دیدن این منظره به فکر فرو رفتم و این درس را آموختم:

quod cum vidissem posui in corde meo et exemplo didici disciplinam

33 کمی خواب بیشتر، کمی چُرت بیشتر، کمی دست رو دست گذاشتن و استراحت بیشتر،

parum inquam dormies modicum dormitabis pauxillum manus conseres ut quiescas

34 و فقر و تنگدستی همچون راهزنی مسلح به سراغ تو خواهد آمد.

et veniet quasi cursor egestas tua et mendicitas quasi vir armatus