امثال 23

1 وقتی با حاکم سر سفره می‌نشینی، به خاطر بسپار با چه کسی روبرو هستی.

quando sederis ut comedas cum principe diligenter adtende quae posita sunt ante faciem tuam

2 اگر آدم پرخوری هستی، کارد بر گلویت بگذار

et statue cultrum in gutture tuo si tamen habes in potestate animam tuam

3 و شیفتهٔ غذاهای لذیذ او نشو، زیرا ممکن است فریبی در کار باشد.

ne desideres de cibis eius in quo est panis mendacii

4 عاقل باش و برای به چنگ آوردن ثروت، خودت را خسته نکن،

noli laborare ut diteris sed prudentiae tuae pone modum

5 زیرا ثروت ناپایدار است و مانند عقاب می‌پرد و ناپدید می‌شود.

ne erigas oculos tuos ad opes quas habere non potes quia facient sibi pinnas quasi aquilae et avolabunt in caelum

6 از سفرهٔ آدم خسیس غذا نخور و برای غذاهای لذیذ او حریص نباش،

ne comedas cum homine invido et ne desideres cibos eius

7 چون او حساب هر چه را که بخوری در فکرش نگه می‌دارد. او تعارف می‌کند و می‌گوید: «بخور و بنوش»، اما این را از ته دل نمی‌گوید.

quoniam in similitudinem arioli et coniectoris aestimat quod ignorat comede et bibe dicet tibi et mens eius non est tecum

8 لقمه‌ای را که خورده‌ای استفراغ خواهی کرد و تشکرات تو بر باد خواهد رفت.

cibos quos comederas evomes et perdes pulchros sermones tuos

9 آدم نادان را نصیحت نکن، چون او سخنان حکیمانه تو را خوار خواهد شمرد.

in auribus insipientium ne loquaris quia despicient doctrinam eloquii tui

10 حدود ملک خود را که از قدیم تعیین شده، تغییر نده و زمین یتیمان را غصب نکن،

ne adtingas terminos parvulorum et agrum pupillorum ne introeas

11 زیرا حامی ایشان قدرتمند است و به داد آنها خواهد رسید.

propinquus enim eorum Fortis est et ipse iudicabit contra te causam illorum

12 وقتی دیگران تو را تأدیب می‌کنند، با تمام دل آن را بپذیر و به سخنان آموزنده‌شان گوش فرا ده.

ingrediatur ad doctrinam cor tuum et aures tuae ad verba scientiae

13 از تأدیب کردن فرزند خویش کوتاهی نکن. چوب تنبیه او را نخواهد کشت.

noli subtrahere a puero disciplinam si enim percusseris eum virga non morietur

14 او را با چوب تنبیه کن که جانش را از هلاکت نجات خواهی داد. (Sheol h7585)

tu virga percuties eum et animam eius de inferno liberabis (Sheol h7585)

15 پسرم، اگر حکمت در دل تو باشد، دل من شاد خواهد شد

fili mi si sapiens fuerit animus tuus gaudebit tecum cor meum

16 و هنگامی که دهانت به راستی سخن بگوید، وجود من به وجد خواهد آمد.

et exultabunt renes mei cum locuta fuerint rectum labia tua

17 به گناهکاران حسادت نورز، بلکه اشتیاق تو اطاعت از خداوند باشد؛

non aemuletur cor tuum peccatores sed in timore Domini esto tota die

18 زیرا در این صورت آیندهٔ خوبی خواهی داشت و امید تو بر باد نخواهد رفت.

quia habebis spem in novissimo et praestolatio tua non auferetur

19 ای پسرم، عاقل باش و به سخنانم گوش فرا ده. در راه راست گام بردار

audi fili mi et esto sapiens et dirige in via animum tuum

20 و با آدمهای میگسار و شکم‌پرست معاشرت نکن،

noli esse in conviviis potatorum nec in comesationibus eorum qui carnes ad vescendum conferunt

21 زیرا کسانی که کارشان فقط خوردن و خوابیدن است، فقیر و محتاج خواهند شد.

quia vacantes potibus et dantes symbola consumentur et vestietur pannis dormitatio

22 نصیحت پدرت را که تو را به وجود آورده گوش بگیر و مادر پیرت را خوار مشمار.

audi patrem tuum qui genuit te et ne contemnas cum senuerit mater tua

23 در پی حقیقت باش و حکمت و ادب و فهم را کسب کن و به هیچ قیمت آنها را از دست نده.

veritatem eme et noli vendere sapientiam et doctrinam et intellegentiam

24 فرزندی درستکار و دانا باش تا مایهٔ شادی و خشنودی پدر و مادرت شوی.

exultat gaudio pater iusti qui sapientem genuit laetabitur in eo

25

gaudeat pater tuus et mater tua et exultet quae genuit te

26 ای پسرم، به من گوش بده و از زندگی من سرمشق بگیر.

praebe fili mi cor tuum mihi et oculi tui vias meas custodiant

27 بدان که زن بدکاره دام خطرناکی است.

fovea enim profunda est meretrix et puteus angustus aliena

28 او مانند راهزن در کمین قربانیان خود می‌نشیند و باعث می‌شود مردان زیادی خیانتکار شوند.

insidiatur in via quasi latro et quos incautos viderit interficit

29 مصیبت و بدبختی گریبانگیر چه کسی می‌شود؟ آن کیست که دائم نزاع به پا می‌کند و می‌نالد، بی‌جهت زخمی می‌شود و چشمانش تار می‌گردد؟

cui vae cuius patri vae cui rixae cui foveae cui sine causa vulnera cui suffusio oculorum

30 کسی که دائم شراب می‌خورد و به دنبال میگساری می‌رود.

nonne his qui morantur in vino et student calicibus epotandis

31 پس فریفتهٔ شراب قرمز نشو که در پیاله به تو چشمک می‌زند و سپس به نرمی از گلویت پایین می‌رود؛

ne intuearis vinum quando flavescit cum splenduerit in vitro color eius ingreditur blande

32 زیرا در پایان، مثل مار سمی تو را نیش خواهد زد و چون افعی تو را خواهد گزید.

sed in novissimo mordebit ut coluber et sicut regulus venena diffundet

33 چشمانت چیزهای عجیب و غریب خواهند دید و گرفتار وهم و خیال خواهی شد.

oculi tui videbunt extraneas et cor tuum loquetur perversa

34 مانند کسی خواهی بود که بر سر دکل کشتی که دستخوش امواج دریاست خوابیده باشد.

et eris sicut dormiens in medio mari et quasi sopitus gubernator amisso clavo

35 خواهی گفت: «مرا زدند ولی دردی احساس نمی‌کنم. کی به هوش می‌آیم تا پیاله‌ای دیگر بنوشم؟»

et dices verberaverunt me sed non dolui traxerunt me et ego non sensi quando evigilabo et rursum vina repperiam