امثال 24

1 به اشخاص شریر حسادت نورز و آرزو نکن که با آنها دوست شوی،

Be not thou envious of evil men, neither desire to be with them.

2 زیرا تمام فکر و ذکر آنها این است که به مردم ظلم کنند.

For their heart studieth destruction, and their lips talk of mischief.

3 خانه با حکمت بنا می‌شود و با فهم استوار می‌گردد،

Through wisdom is a house builded; and by understanding it is established;

4 اتاقهایش با دانایی از اسباب نفیس و گرانبها پر می‌شود.

And by knowledge are the chambers filled with all precious and pleasant riches.

5 آدم دانا و فهمیده از قدرت زیاد برخوردار است و دائم به قدرت خویش می‌افزاید.

A wise man is strong; yea, a man of knowledge increaseth strength.

6 پیروزی در جنگ بستگی به تدابیر خوب و مشورت زیاد دارد.

For with wise advice thou shalt make thy war; and in the multitude of counsellors there is safety.

7 نادان نمی‌تواند به حکمت دست یابد؛ وقتی موضوع مهمی مورد بحث قرار می‌گیرد، او حرفی برای گفتن ندارد.

Wisdom is as unattainable to a fool as corals; he openeth not his mouth in the gate.

8 کسی که دائم نقشه‌های پلید در سر بپروراند، عاقبت رسوا خواهد شد.

He that deviseth to do evil, men shall call him a mischievous person.

9 نقشه‌های آدم جاهل گناه‌آلود است و کسی که دیگران را مسخره می‌کند مورد نفرت همهٔ مردم می‌باشد.

The thought of foolishness is sin; and the scorner is an abomination to men.

10 اگر نتوانی سختیهای زندگی را تحمل کنی، آدم ضعیفی هستی.

If thou faint in the day of adversity, thy strength is small indeed.

11 از نجات دادن کسی که به ناحق به مرگ محکوم شده است کوتاهی نکن.

Deliver them that are drawn unto death; and those that are ready to be slain wilt thou forbear to rescue?

12 نگو که از جریان بی‌خبر بوده‌ای، زیرا خدایی که جان تو در دست اوست و از دل تو آگاه است، می‌داند که تو از همه چیز باخبر بوده‌ای. او هر کسی را مطابق اعمالش جزا خواهد داد.

If thou sayest: 'Behold, we knew not this', doth not He that weigheth the hearts consider it? And He that keepeth thy soul, doth not He know it? And shall not He render to every man according to his works?

13 پسرم، همان‌طور که خوردن عسل کام تو را شیرین می‌کند، همچنان کسب حکمت برای جان تو شیرین خواهد بود. کسی که حکمت بیاموزد آیندهٔ خوبی در انتظارش خواهد بود و امیدهایش بر باد نخواهد رفت.

My son, eat thou honey, for it is good, and the honeycomb is sweet to thy taste;

14

So know thou wisdom to be unto thy soul; if thou hast found it, then shall there be a future, and thy hope shall not be cut off.

15 ای شریر، در کمین خانۀ شخص عادل نباش و منزلی را که او در آن زندگی می‌کند، تاراج نکن،

Lie not in wait, O wicked man, against the dwelling of the righteous, spoil not his resting-place;

16 زیرا عادل حتی اگر هفت بار هم بیفتد، باز برخواهد خاست، اما شریران گرفتار بلا شده، سرنگون خواهند شد.

For a righteous man falleth seven times, and riseth up again, but the wicked stumble under adversity.

17 وقتی دشمنت دچار مصیبتی می‌شود شادی نکن و هنگامی که می‌افتد دلشاد نشو،

Rejoice not when thine enemy falleth, and let not thy heart be glad when he stumbleth;

18 زیرا ممکن است خداوند این کار تو را نپسندد و از مجازات او دست بردارد!

Lest the LORD see it, and it displease Him, and He turn away His wrath from him.

19 به سبب بدکاران خودت را ناراحت نکن و به آنها حسادت نورز،

Fret not thyself because of evildoers, neither be thou envious at the wicked;

20 زیرا شخص بدکار آینده‌ای ندارد و چراغش خاموش خواهد شد.

For there will be no future to the evil man, the lamp of the wicked shall be put out.

21 پسرم، از خداوند و پادشاه بترس و با کسانی که بر ضد ایشان شورش می‌کنند همدست نشو،

My son, fear thou the LORD and the king, and meddle not with them that are given to change;

22 کیست که بداند خداوند یا پادشاه چه بلایی بر سر چنین کسان خواهد آورد؟

For their calamity shall rise suddenly; and who knoweth the ruin from them both?

23 قاضی نباید در داوری از کسی طرفداری کند.

These also are sayings of the wise. To have respect of persons in judgment is not good.

24 هر که به مجرم بگوید: «تو بی‌گناهی»، مورد لعنت و نفرت همهٔ مردم واقع خواهد شد،

He that saith unto the wicked: 'Thou art righteous', peoples shall curse him, nations shall execrate him;

25 ولی آنکه گناهکار را محکوم کند سعادت و برکت نصیبش خواهد گردید.

But to them that decide justly shall be delight, and a good blessing shall come upon them.

26 جواب صادقانه مانند بوسهٔ دوست دلچسب است.

He kisseth the lips that giveth a right answer.

27 اول کسب و کاری داشته باش بعد خانه و خانواده تشکیل بده.

Prepare thy work without, and make it fit for thyself in the field; and afterwards build thy house.

28 علیه همسایهٔ خود شهادت دروغ نده و سخنان نادرست درباره‌اش بر زبان نیاور.

Be not a witness against thy neighbour without cause; and deceive not with thy lips.

29 نگو: «هر چه بر سرم آورده تلافی خواهم کرد.»

Say not: 'I will do so to him as he hath done to me; I will render to the man according to his work.'

30 از کنار مزرعهٔ شخص تنبل و کم‌عقل گذشتم؛

I went by the field of the slothful, and by the vineyard of the man void of understanding;

31 همه جا خار روییده بود، علفهای هرز زمین را پوشانده و دیوار مزرعه فرو ریخته بود.

And, lo, it was all grown over with thistles, the face thereof was covered with nettles, and the stone wall thereof was broken down.

32 با دیدن این منظره به فکر فرو رفتم و این درس را آموختم:

Then I beheld, and considered well; I saw, and received instruction.

33 کمی خواب بیشتر، کمی چُرت بیشتر، کمی دست رو دست گذاشتن و استراحت بیشتر،

'Yet a little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to sleep' —

34 و فقر و تنگدستی همچون راهزنی مسلح به سراغ تو خواهد آمد.

So shall thy poverty come as a runner, and thy want as an armed man.