امثال 22

1 نیکنامی برتر از ثروت هنگفت است و محبوبیت گرانبهاتر از طلا و نقره.

A good name is more desirable than great riches, and loving favor is better than silver and gold.

2 دارا و ندار یک وجه مشترک دارند: هر دوی آنها را خداوند آفریده است.

The rich and the poor have this in common: The LORD is the maker of them all.

3 شخص زیرک خطر را پیش‌بینی می‌کند و از آن اجتناب می‌نماید ولی آدم جاهل به سوی آن می‌رود و خود را گرفتار می‌سازد.

A prudent man sees danger and hides himself; but the simple pass on, and suffer for it.

4 ثمرهٔ تواضع و خداترسی، ثروت و احترام و عمر طولانی است.

The result of humility and the fear of the LORD is wealth, honor, and life.

5 راه اشخاص فاسد از خارها و دامها پوشیده است، پس اگر جان خود را دوست داری از رفتن به راه آنها خودداری کن.

Thorns and snares are in the path of the wicked; whoever guards his soul stays far from them.

6 بچه را در راهی که باید برود تربیت کن و او تا آخر عمر از آن منحرف نخواهد شد.

Train up a child in the way he should go, and when he is old he will not depart from it.

7 فقیر اسیر ثروتمند است و قرض گیرنده غلام قرض دهنده.

The rich rule over the poor. The borrower is servant to the lender.

8 هر که ظلم بکارد مصیبت درو خواهد کرد و قدرتش در هم خواهد شکست.

He who sows wickedness reaps trouble, and the rod of his fury will be destroyed.

9 شخص سخاوتمندی که غذای خود را با فقرا تقسیم می‌کند، برکت خواهد یافت.

He who has a generous eye will be blessed, for he shares his food with the poor.

10 مسخره کننده را بیرون بینداز تا نزاع و مجادله و فحاشی خاتمه یابد.

Drive out the mocker, and strife will go out; yes, quarrels and insults will stop.

11 اگر کسی پاکی قلب را دوست بدارد و سخنانش دلنشین باشد، حتی پادشاه نیز دوست او خواهد شد.

He who loves purity of heart and speaks gracefully is the king’s friend.

12 خداوند آدمهای درستکار را محفوظ نگه می‌دارد، اما نقشه‌های بدکاران را باطل می‌کند.

The LORD’s eyes watch over knowledge, but he frustrates the words of the unfaithful.

13 آدم تنبل در خانه می‌ماند و می‌گوید: «اگر بیرون بروم شیر مرا می‌خورد.»

The sluggard says, “There is a lion outside! I will be killed in the streets!”

14 سخنان زن بدکار مانند یک دام خطرناک است و هر که مورد غضب خداوند باشد در آن می‌افتد.

The mouth of an adulteress is a deep pit. He who is under the LORD’s wrath will fall into it.

15 حماقت در وجود کودک نهفته است، ولی چوب تأدیب آن را از او بیرون می‌کند.

Folly is bound up in the heart of a child; the rod of discipline drives it far from him.

16 کسی که به خاطر نفع خودش به فقرا ظلم کند و به ثروتمندان هدیه دهد، عاقبت گرفتار فقر خواهد شد.

Whoever oppresses the poor for his own increase and whoever gives to the rich, both come to poverty.

17 به این سخنان مردان حکیم که به تو یاد می‌دهم گوش فرا ده و با تمام وجود از آنها پیروی کن؛

Turn your ear, and listen to the words of the wise. Apply your heart to my teaching.

18 زیرا حفظ کردن آنها در دل و قرار دادن آنها بر زبان، کار پسندیده‌ای است.

For it is a pleasant thing if you keep them within you, if all of them are ready on your lips.

19 این سخنان را امروز به تو تعلیم می‌دهم تا اعتماد تو بر خداوند باشد.

I teach you today, even you, so that your trust may be in the LORD.

20 این کلمات گزیده را که مملو از حکمت و اندرز است، برای تو نوشته‌ام

Have not I written to you thirty excellent things of counsel and knowledge,

21 تا حقیقت را آنچنان که هست به تو یاد دهم و تو نیز آن را به کسانی که از تو سؤال می‌کنند، بیاموزی.

To teach you truth, reliable words, to give sound answers to the ones who sent you?

22 اموال شخص فقیر را که حامی ندارند، غارت نکن و حق بیچارگان را در دادگاه پایمال ننما؛

Do not exploit the poor because he is poor; and do not crush the needy in court;

23 زیرا خداوند به داد ایشان خواهد رسید و کسانی را که به ایشان ظلم کرده‌اند به سزای اعمالشان خواهد رسانید.

for the LORD will plead their case, and plunder the life of those who plunder them.

24 با اشخاص تندخو که زود خشمگین می‌شوند معاشرت نکن،

Do not befriend a hot-tempered man. Do not associate with one who harbors anger,

25 مبادا مثل آنها شوی و زندگی خود را تباه کنی.

lest you learn his ways and ensnare your soul.

26 ضامن دیگری نشو و تعهد نکن که او قرض خود را پس خواهد داد،

Do not you be one of those who strike hands, of those who are collateral for debts.

27 زیرا اگر مجبور به پرداخت قرض او شوی و نتوانی آن را بپردازی، رختخوابت را از زیرت بیرون می‌کشند.

If you do not have means to pay, why should he take away your bed from under you?

28 حدود ملک خود را که اجدادت از قدیم آن را تعیین کرده‌اند، به نفع خود تغییر نده.

Do not move the ancient boundary stone which your fathers have set up.

29 اگر کسی در کار خود ماهر باشد، بدان که جزو افراد گمنام نخواهد ماند، بلکه به دربار پادشاهان راه خواهد یافت.

Do you see a man skilled in his work? He will serve kings. He will not serve obscure men.