امثال 21

1 دل پادشاه در دست خداوند است، او آن را مانند آب جوی، به هر سو که بخواهد هدایت می‌کند.

The king's heart is a stream of water in the hand of Yahweh; he turns it wherever he pleases.

2 تمام کارهای انسان به نظر خودش درست است، اما انگیزه‌ها را خداوند می‌بیند.

Every person's way is right in his own eyes, but it is Yahweh who weighs the hearts.

3 به جا آوردن عدالت و انصاف بیشتر از تقدیم قربانیها خداوند را خشنود می‌سازد.

To do what is right and just is more acceptable to Yahweh than sacrifice.

4 غرور و تکبر گناهانی هستند که آدم بدکار توسط آنها شناخته می‌شود.

Haughty eyes and a proud heart— the lamp of the wicked—are sin.

5 زیرکی و کوشش، انسان را توانگر می‌کند، اما شتابزدگی باعث فقر می‌شود.

The plans of the diligent lead only to prosperity, but everyone who acts too quickly comes only to poverty.

6 ثروتی که با زبان دروغگو به دست آید، بخاری است بی‌دوام و تله‌ای مرگبار.

Acquiring riches by a lying tongue is a fleeting vapor and a snare that kills.

7 ظلم بدکارانی که نمی‌خواهند راستی را به جا آورند، عاقبت به سوی خودشان باز می‌گردد و آنان را نابود می‌کند.

The violence of the wicked will drag them away, for they refuse to do what is just.

8 راه آدم گناهکار کج است ولی شخص پاک در راستی گام برمی‌دارد.

The way of a guilty person is crooked, but the one who is pure does what is right.

9 سکونت در گوشهٔ پشت بام بهتر است از زندگی کردن با زن ستیزه‌جو در یک خانه مشترک.

It is better to live on a corner of the roof than in a house shared with a quarrelsome wife.

10 آدم بدکار شرارت را دوست دارد، و همسایه‌اش نیز از دست او در امان نیست.

The appetite of the wicked craves evil; his neighbor finds no favor in his eyes.

11 جاهلان تا تنبیه شدن مسخره‌کنندگان را نبینند درس عبرت نمی‌گیرند، اما دانایان تنها با شنیدن می‌آموزند.

When the mocker is punished, the naive become wise, and when the wise person is instructed, he lays hold of knowledge.

12 خداشناسان از مشاهدهٔ خراب شدن خانهٔ بدکاران و هلاکت ایشان پند می‌گیرند.

The righteous person watches the house of the wicked person; he brings wicked people to disaster.

13 آنکه فریاد فقیران را نشنیده می‌گیرد در روز تنگدستی خود نیز فریادرسی نخواهد داشت.

The one who shuts his ears to the cry of the poor, he also will cry out, but he will not be answered.

14 هدیه‌ای که در خفا داده می‌شود خشم را می‌خواباند و رشوهٔ پنهانی غضب شدید را فرو می‌نشاند.

A gift in secret appeases anger and a concealed gift appeases strong wrath.

15 اجرای عدالت برای عادلان شادی‌بخش است، اما برای ظالمان مصیبت‌بار.

When justice is done, it brings joy to the righteous person, but it brings terror to evildoers.

16 مرگ در انتظار کسانی است که از راه حکمت منحرف می‌شوند.

The one who wanders from the way of understanding, he will rest in the assembly of the dead.

17 کسی که خوشگذرانی را دوست دارد، تهیدست می‌شود و آدم میگسار و عیاش هرگز ثروتمند نخواهد شد.

Whoever loves pleasure will become poor; the one who loves wine and oil will not be rich.

18 بدکاران در همان دامی که برای درستکاران نهاده‌اند، گرفتار می‌شوند.

A wicked person is ransom for the righteous person, and the treacherous person is ransom for upright people.

19 سکونت در بیابان بی‌آب و علف بهتر است از زندگی کردن با زن ستیزه‌جو.

It is better to live in the desert than with a quarreling and angry wife.

20 خانهٔ شخص دانا پر از نعمت و ثروت است، ولی آدم نادان هر چه به دست می‌آورد بر باد می‌دهد.

Desirable treasure and oil are kept in the dwelling of the wise, but a foolish person swallows it all up.

21 درستکار و مهربان باش تا عمر خوشی داشته باشی و از احترام و موفقیت برخوردار شوی.

The one who does right and is kind— this person finds life, righteousness, and honor.

22 یک مرد دانا می‌تواند شهر زورمندان را بگیرد و قلعه اعتمادشان را فرو بریزد.

A wise man scales the city of the mighty ones, and he brings down the stronghold in which they trusted.

23 هر که مواظب سخنانش باشد جانش را از مصیبتها نجات خواهد داد.

Whoever guards his mouth and tongue keeps himself out of trouble.

24 کسانی که دیگران را مسخره می‌کنند، مغرور و متکبرند.

The proud and haughty person—”Mocker” is his name— acts with arrogant pride.

25 داشتن اشتیاق و آرزو برای شخص تنبل کشنده است، زیرا برای رسیدن به آن تن به کار نمی‌دهد.

The desire of the lazy kills him, for his hands refuse to work.

26 او تمام روز در آرزوی گرفتن به سر می‌برد؛ ولی شخص خداشناس سخاوتمند است و از بخشیدن به دیگران دریغ نمی‌کند.

All day long he craves and craves more, but the righteous person gives and does not hold back.

27 خدا از قربانیهای بدکاران نفرت دارد، بخصوص اگر با نیت بد تقدیم شده باشد.

The sacrifice of the wicked is detestable; it is even more detestable when he brings it with evil motives.

28 شاهد دروغگو نابود خواهد شد، اما سخنان شخص امین تا ابد باقی خواهد ماند.

A false witness will perish, but the one who listens will speak for all time.

29 آدم بدکار خودسرانه عمل می‌کند، اما شخص درستکار تمام جوانب امر را می‌سنجد.

A wicked man makes his face hard, but an upright person is certain about his ways.

30 هیچ حکمت و بصیرت و نقشه‌ای نمی‌تواند علیه خداوند عمل کند.

There is no wisdom, there is no understanding, and there is no advice that can stand against Yahweh.

31 انسان اسب را برای روز جنگ آماده می‌کند، ولی پیروزی را خداوند می‌بخشد.

The horse is prepared for the day of battle, but the victory belongs to Yahweh.