امثال 21

1 دل پادشاه در دست خداوند است، او آن را مانند آب جوی، به هر سو که بخواهد هدایت می‌کند.

The Lord directs the king's decisions like a stream of water that he sends whichever way he wants.

2 تمام کارهای انسان به نظر خودش درست است، اما انگیزه‌ها را خداوند می‌بیند.

People think that whatever they do is fine, but the Lord looks at their motives.

3 به جا آوردن عدالت و انصاف بیشتر از تقدیم قربانیها خداوند را خشنود می‌سازد.

Doing what's right and fair pleases the Lord more than sacrifices.

4 غرور و تکبر گناهانی هستند که آدم بدکار توسط آنها شناخته می‌شود.

Pride and arrogance are the sins the wicked live by.

5 زیرکی و کوشش، انسان را توانگر می‌کند، اما شتابزدگی باعث فقر می‌شود.

Those who plan ahead and work hard will have plenty, while those who act rashly end up poor.

6 ثروتی که با زبان دروغگو به دست آید، بخاری است بی‌دوام و تله‌ای مرگبار.

Money made by lies is like smoke in the wind—a chase that ends in death.

7 ظلم بدکارانی که نمی‌خواهند راستی را به جا آورند، عاقبت به سوی خودشان باز می‌گردد و آنان را نابود می‌کند.

The destruction caused by the wicked will destroy them, for they refuse to do what's right.

8 راه آدم گناهکار کج است ولی شخص پاک در راستی گام برمی‌دارد.

Guilty people live crooked lives, but the innocent follow straight paths.

9 سکونت در گوشهٔ پشت بام بهتر است از زندگی کردن با زن ستیزه‌جو در یک خانه مشترک.

It's better to live in a corner of a housetop than to share a whole house with an argumentative wife.

10 آدم بدکار شرارت را دوست دارد، و همسایه‌اش نیز از دست او در امان نیست.

Evil people love to do wrong, they don't care what pain they cause anyone.

11 جاهلان تا تنبیه شدن مسخره‌کنندگان را نبینند درس عبرت نمی‌گیرند، اما دانایان تنها با شنیدن می‌آموزند.

When a mocker is punished, an immature person can learn wisdom. When the wise are educated, they gain knowledge.

12 خداشناسان از مشاهدهٔ خراب شدن خانهٔ بدکاران و هلاکت ایشان پند می‌گیرند.

The God of justice sees what happens in the homes of the wicked, and brings the wicked down in disaster.

13 آنکه فریاد فقیران را نشنیده می‌گیرد در روز تنگدستی خود نیز فریادرسی نخواهد داشت.

If you refuse to hear the cries of the poor, your cries won't be heard either.

14 هدیه‌ای که در خفا داده می‌شود خشم را می‌خواباند و رشوهٔ پنهانی غضب شدید را فرو می‌نشاند.

A gift given in secret calms down anger, and a hidden bribe soothes furious rage.

15 اجرای عدالت برای عادلان شادی‌بخش است، اما برای ظالمان مصیبت‌بار.

When justice is done, the good are happy, but it brings terror to those who do evil.

16 مرگ در انتظار کسانی است که از راه حکمت منحرف می‌شوند.

Anyone who wanders away from the path of understanding ends up with the dead.

17 کسی که خوشگذرانی را دوست دارد، تهیدست می‌شود و آدم میگسار و عیاش هرگز ثروتمند نخواهد شد.

If you love pleasure you'll become poor; if you love wine and olive oil you won't ever be rich.

18 بدکاران در همان دامی که برای درستکاران نهاده‌اند، گرفتار می‌شوند.

The wicked pay the price and not the good; those who are deceitful and not those who live right.

19 سکونت در بیابان بی‌آب و علف بهتر است از زندگی کردن با زن ستیزه‌جو.

It's better to live in a desert than with an argumentative and bad-tempered wife.

20 خانهٔ شخص دانا پر از نعمت و ثروت است، ولی آدم نادان هر چه به دست می‌آورد بر باد می‌دهد.

The wise hold on to their wealth and olive oil, but stupid people use up everything they have.

21 درستکار و مهربان باش تا عمر خوشی داشته باشی و از احترام و موفقیت برخوردار شوی.

If you pursue goodness and trustworthy love, you'll find life, prosperity, and honor.

22 یک مرد دانا می‌تواند شهر زورمندان را بگیرد و قلعه اعتمادشان را فرو بریزد.

The wise can overcome a city belonging to strong warriors, and tear down the fortress they trusted to protect them.

23 هر که مواظب سخنانش باشد جانش را از مصیبتها نجات خواهد داد.

If you watch what you say, you can save yourself a lot of trouble.

24 کسانی که دیگران را مسخره می‌کنند، مغرور و متکبرند.

A proud, conceited, mocker—that's the name of those who act with insolent arrogance.

25 داشتن اشتیاق و آرزو برای شخص تنبل کشنده است، زیرا برای رسیدن به آن تن به کار نمی‌دهد.

Slackers die hungry because they refuse to work.

26 او تمام روز در آرزوی گرفتن به سر می‌برد؛ ولی شخص خداشناس سخاوتمند است و از بخشیدن به دیگران دریغ نمی‌کند.

Some people only want more and more all the time, but the good give generously.

27 خدا از قربانیهای بدکاران نفرت دارد، بخصوص اگر با نیت بد تقدیم شده باشد.

The sacrifices given by the wicked are obnoxious, worse still when they're offered with evil motives.

28 شاهد دروغگو نابود خواهد شد، اما سخنان شخص امین تا ابد باقی خواهد ماند.

The lies of a false witness vanish away, but the words of a reliable witness will stand.

29 آدم بدکار خودسرانه عمل می‌کند، اما شخص درستکار تمام جوانب امر را می‌سنجد.

The wicked act as bold as brass, but those who live right consider carefully what they're doing.

30 هیچ حکمت و بصیرت و نقشه‌ای نمی‌تواند علیه خداوند عمل کند.

Whatever wisdom, understanding, or guidance you may have is nothing before the Lord.

31 انسان اسب را برای روز جنگ آماده می‌کند، ولی پیروزی را خداوند می‌بخشد.

You can get your horse ready for battle, but the victory is the Lord's.