ଲୁକ 1
1 ଏ ବୋଞାଙ୍ ତିଅପିଲ୍, ଅମଙ୍ବାଲେନ୍ ଅଙ୍ଗା ବୋର୍ସା କାବ୍ବାଡ଼ାଜି ଇସ୍ୱରନ୍ ଲୁମେନ୍, ତିଆତେଜି ଜବ୍ର ମନ୍ରାଞ୍ଜି ଇଡିଡନ୍ ଆସନ୍ ଲଡଜେଞ୍ଜି ।
Schon viele haben versucht, einen Bericht über die bei uns als sicher geltenden Begebenheiten
2 ତିଆସନ୍, ଅଙ୍ଗା ମନ୍ରାଜି ଆମ୍ମୁଙ୍ମା ତିଆତେଜି ଅଡ଼୍କୋନ୍ ଗିଜେଞ୍ଜି କି ଇଡେଞ୍ଜି, ସିଲଡ୍ଲ୍ଲନ୍ ଅପ୍ପୁଙ୍ବରେଞ୍ଜି ଆରି ତିଆତେଜି ଜୁବାୟ୍ଲେ ଡକ୍କୋଡାଲେ ଅସିଲୋଙ୍ଲେନ୍ ତିୟ୍ଲଲେଞ୍ଜି;
nach der Erzählung der ursprünglichen Augenzeugen und Diener des Wortes abzufassen.
3 ତିଅନ୍ତମ୍, ଞେନ୍ ନିୟ୍ ଆମ୍ମୁଙ୍ ମା ସିଲଡ୍ ଅଡ଼୍କୋନ୍ ଆ ବର୍ନେଜି ମନଙ୍ଡମ୍ ପଡ଼େଡାଲନ୍ ତେତ୍ତେ ଆଇଡିଡନ୍ ଆ ବର୍ନେଜି ଅମଙ୍ନମ୍ ଇଡିଡନ୍ ଆସନ୍ ମାଡ୍ଡ ଲଡୟ୍ଲିଁୟ୍,
So habe auch ich mich entschlossen, allen diesen Begebenheiten bis zu ihren Ausgangspunkten mit Sorgfalt nachzugehen und sie für dich, hochedler Theophilus, zusammenhängend aufzuzeichnen,
4 କେନ୍ଆତେଜି ଞେନ୍ ଅମଙ୍ନମ୍ ଇଡ୍ଲେ ଆପ୍ପାୟ୍ଲାୟ୍ ଡେନ୍, ଆମନ୍ ଅଙ୍ଗାତେ ଞନଙନ୍ ଞାଙେନ୍ ତିଆତେଜି ଅଡ଼୍କୋନ୍ ଆଜାଡ଼ିନ୍ମା ଗାମ୍ଲେ ରପ୍ତି ଜନାତେ ।
damit du deutlich einsiehst, daß alles, was du durch mündliche Belehrung vernommen hast, in jeder Hinsicht wahr und zuverlässig ist.
5 ଜିଉଦା ଡେସାନ୍ ଏରୋଦ ରାଜାନ୍ ଆସ୍ରାସନଏନ୍ ଆଡିଡ୍, ଅବିଅ ରାଓଡ଼ାନ୍ ଆ ଡଡ଼ଲୋଙ୍ ଅବୟ୍ ରାଓଡ଼ାନ୍ ଆଞୁମ୍ ଜିକରିୟ ଗାମ୍ଲେ ଡକୋଏନ୍; ଆ ଡୁକ୍ରିନ୍ ଆରୋଣଞ୍ଜି ଆ କେଜ୍ଜାବୟ୍, ଆଞୁମନ୍ ଏଲିସାବେତ ।
Zur Zeit des jüdischen Königs Herodes lebte ein Priester, mit Namen Zacharias. Er gehörte zu der Ordnung Abias und hatte eine Frau aus der Zahl der Töchter Aarons, die hieß Elisabet.
6 ଆନିଞ୍ଜି ବାଗୁଞ୍ଜି ପ୍ରବୁନ୍ ଆ ବନାଁୟ୍ବର୍ ଆରି ଅନଗଡନ୍ ଅନ୍ତମ୍ ଅଡ଼୍କୋନ୍ ମାନ୍ନେଡାଲେ ଏର୍ଡୋସାଡାଗୋ ଞଣ୍ଡ୍ରମ୍ଡାଲନ୍ ଇସ୍ୱରନ୍ ଆ ଗନିୟ୍ଗିୟ୍ଲୋଙ୍ ଡରମ୍ମମର୍ଜି ଡକୋଏଞ୍ଜି ।
Beide waren rechtschaffen vor Gott und wandelten in allen Geboten und Satzungen des Herrn ohne Tadel.
7 ବନ୍ଡ ଆନିଞ୍ଜି ଅଃକ୍କୋଡନ୍ଲଜି, ଇନିଆସନ୍ଗାମେଣ୍ଡେନ୍ ଏଲିସାବେତନ୍ ଆଞ୍ଜେଲନେ, ଆରି ବାଗୁଞ୍ଜି ବୁଡାଏଞ୍ଜି ବୁଡିଏଞ୍ଜି ।
Sie waren aber kinderlos, denn Elisabet war unfruchtbar; und beide standen schon in vorgerücktem Alter.
8 ଆନିନ୍, ଆ ଡଡ଼ଞ୍ଜି ଆ ପାଲ୍ଲି ଅନ୍ତମ୍ ସରେବାସିଙନ୍ ଜିର୍ରେ ଇସ୍ୱରନ୍ ଆ ମୁକ୍କାଲୋଙ୍ ପୁର୍ପୁର୍ଲୁମନ୍ ଇୟ୍ଲେ ଲୁମେନ୍ ଆଡିଡ୍,
Als Zacharias nun einst mit seiner Ordnung wieder an der Reihe war und vor Gott diente,
9 ଆଓକ୍କା ପୁର୍ପୁର୍ଲୁମନ୍ ଅନ୍ତମ୍ ଆରବ୍କଡ଼ିଏଞ୍ଜି ଜିକରିୟନ୍ ଆଞୁମ୍ଲୋଙ୍ କଡ଼ିନ୍ ଡୁଙ୍ଲନାୟ୍, ତିଆସନ୍ ଆନିନ୍ ପ୍ରବୁନ୍ ଆ ସରେବାସିଂ ଗନ୍ଲେ ତନୋମ୍ମୋଡନ୍ ଇୟ୍ଲେ ତିଏ ।
da fiel ihm eines Tages — wie bei den Priestern Sitte war — durchs Los der Auftrag zu, das Räucherwerk anzuzünden. So trat er in des Herrn Tempel ein,
10 ଆରି ତନୋମ୍ମୋଡନ୍ ଆତ୍ରିୟେନ୍ ଆଡିଡ୍ ଅଡ଼୍କୋ ମନ୍ରାନ୍ ଡୁଆରାନ୍ ପାର୍ତନାଲଞ୍ଜି ।
während die ganze Menge des Volkes zur Stunde des Räucheropfers draußen betete.
11 ତିଆଡିଡ୍ ତରୋମ୍ମୋଡ୍ ତନମ୍ପିଲନ୍ ଆର୍ଜଡ଼ୋମ୍ ଗଡ୍ ପ୍ରବୁନ୍ ଆ ପାଙ୍ଲଙ୍ବର୍ମର୍ ଅବୟ୍ନେ ତନଙ୍ଡାଲେ ଆମଙନ୍ ଇୟ୍ଲାୟ୍ ଅବ୍ତୁୟ୍ନେ ।
Da erschien ihm ein Engel des Herrn, der stand auf der rechten Seite des Räucheraltars.
12 ଜିକରିୟନ୍ ଆନିନ୍ଆଡଙ୍ ଗିୟ୍ଲେ ଓଙ୍ଲେତିଏନ୍ ଆରି ବତଙେନ୍ ।
Bei seinem Anblick erschrak Zacharias, und Furcht befiel ihn.
13 ବନ୍ଡ ପାଙ୍ଲଙ୍ବର୍ମରନ୍ ଆନିନ୍ଆଡଙ୍ ବରେନ୍, “ଜିକରିୟ, ବତଙ୍ଡଙମ୍, ଇନିଆସନ୍ଗାମେଣ୍ଡେନ୍ ପାର୍ତନାନମ୍ ଅନମ୍ଡଙନ୍ ଡେଲୋ, ଆରି ଡୁକ୍ରିନମ୍ ଏଲିସାବେତନ୍ ଆମନ୍ ଆସନ୍ ଅବୟ୍ ଓବ୍ବାସିଜନ୍ କୋଡ୍ତେ, ଆମନ୍ ଆଞୁମନ୍ ଜନନ୍ ଅବ୍ଞୁମା ।
Aber der Engel sprach zu ihm: "Fürchte dich nicht, Zacharias! Dein Gebet ist erhört worden: deine Frau Elisabet wird dir einen Sohn schenken, dem sollst du den Namen Johannes geben.
14 ଆନିନ୍ ଆସନ୍ ଗାମ୍ଲେ ଆମନ୍ ମନଅଁଞନ୍ ଡ ସର୍ଡାନ୍ ଡେତମ୍, ଆରି ଆନିନ୍ କରୋକ୍କୋଡନ୍ ଡେଲନ୍ଡେନ୍ ଜବ୍ର ମନ୍ରାଜି ସର୍ଡାତଞ୍ଜି ।
Er wird deine Freude und Wonne sein, und viele werden sich über seine Geburt freuen.
15 ଇନିଆସନ୍ଗାମେଣ୍ଡେନ୍ ଆନିନ୍ ପ୍ରବୁନ୍ ଆ ଗନିୟ୍ଗିୟ୍ଲୋଙ୍ ସୋଡ଼ାମର୍ ଡେତେ; ଆନିନ୍ ଆଙ୍ଗିୟ୍ଜା ଦ୍ରାକ୍ୟାଡାନ୍, ଅଲିନ୍ ଅଃଗାଏ, ଆରି ଆୟୋଙନ୍ ଆ କିମ୍ପୋଙ୍ଲୋଙ୍ ସିଲଡ୍ ଆନିନ୍ ମଡ଼ିର୍ ପୁରାଡ଼ାଲୋଙନ୍ ନିୟ୍ ଆବରିୟ୍ ଡକୋତେ ।
Denn nach des Herrn Urteil wird er bedeutend sein. Wein und berauschende Getränke wird er nie genießen, sondern schon von Geburt an wird er mit Heiligem Geist erfüllt sein.
16 ଆରି ଆନିନ୍ ଇସ୍ରାଏଲ୍ମରଞ୍ଜି ଆମଙ୍ଲୋଙ୍ ସିଲଡ୍ ଜବ୍ର ମନ୍ରାଜିଆଡଙ୍ ପ୍ରବୁ ଆ ଇସ୍ୱରଞ୍ଜି ଆମଙ୍ବା ଆବ୍ଡିଡ୍ଲେ ଓରୋଙ୍ତାଜି ।
Viele von Israels Söhnen wird er zu dem Herrn, ihrem Gott, bekehren.
17 ଆପେୟଞ୍ଜି ଆ ଉଗର୍ ପସିଜଞ୍ଜି ଆମଙ୍ବା ଆରି ଆଲ୍ଲେମରଞ୍ଜିଆଡଙ୍ ଡରମ୍ମମରଞ୍ଜି ଆ ଜନନାଲୋଙ୍ ଞଣ୍ଡ୍ରମ୍ନେନ୍ ଆସନ୍ ଅନାବ୍ଡିଡନ୍ ଆସନ୍ ଆରି ପ୍ରବୁନ୍ ଆସନ୍ ମନ୍ରାଞ୍ଜିଆଡଙ୍ ଅନବ୍ଜାଡାବାନ୍ ଆନିନ୍ ଏଲିଅନ୍ ଆ ପୁରାଡ଼ା ଡ ବୋର୍ସାନ୍ ବାତ୍ତେ ଇସ୍ୱରନ୍ ଆ ମୁକ୍କାଗଡ୍ ତଙିୟ୍ତନେ ।”
Ja in Elias Geist und Kraft wird er vor dem Herrn als Herold hergehen, um der alten Väter Sinn in dem jetzigen Geschlecht zu erwecken und die Ungehorsamen zu der Einsicht der Gerechten zu führen, damit dem Herrn ein Volk bereitet werde, das für sein Kommen gerüstet ist."
18 ଜିକରିୟନ୍ ପାଙ୍ଲଙ୍ବର୍ମରନ୍ଆଡଙ୍ ବରେନ୍, “କେନ୍ଆତେ ଡେତେ ଗାମ୍ଲେ ଏଙ୍ଗାଲେ ଞେନ୍ ଜାନାଆୟ୍? ଇନିଆସନ୍ଗାମେଣ୍ଡେନ୍ ଞେନ୍ ବୁଡାଲିଁୟ୍, ଆରି ଡୁକ୍ରିଞେନ୍ ନିୟ୍ ବୁଡିଏନ୍ ।”
Zacharias sprach zu dem Engel: "Wie soll ich das für möglich halten? Denn ich bin ja ein alter Mann, und meine Frau ist auch schon hochbetagt."
19 ପାଙ୍ଲଙ୍ବର୍ମରନ୍ ଆନିନ୍ଆଡଙ୍ ଜାଲଙେନ୍, “ଞେନ୍ ଗାବ୍ରିଏଲ୍, ଞେନ୍ ଇସ୍ୱରନ୍ ଆ ମୁକ୍କାଗଡ୍ ତନଙ୍ତାୟ୍, ଆରି ଆମନ୍ଆଡଙ୍ ଅନପ୍ପୁଙନ୍ ଆସନ୍ ଆରି କେନ୍ ମନଙ୍ବରନ୍ ଅନବ୍ଜନାବାନ୍ ଞେନ୍ଆଡଙ୍ ଆପ୍ପାୟ୍ଲିଁୟ୍ଜି ।
Der Engel erwiderte ihm: "Ich bin Gabriel; ich stehe immer dienstbereit vor Gott und bin jetzt gesandt, um mit dir zu reden und dir diese frohe Botschaft zu bringen.
20 ଗିଜା, କେନ୍ ଅଡ଼୍କୋନ୍ ଅଣ୍ଡ୍ରଙ୍ ଗଡେଲେନ୍ ଆ ଡିନ୍ନା ଜାୟ୍ ଆମନ୍ ଅବ୍ଜାଡ୍ଡାଲନ୍ ଡକୋତନେ ଆରି କଡାଡ଼ିଲନ୍ ଅଃର୍ରପ୍ତିଏ, ଇନିଆସନ୍ଗାମେଣ୍ଡେନ୍ ବର୍ନେଞେଞ୍ଜି ଅଡ଼୍କୋନ୍ ଅଙ୍ଗାତେ ଆ ଡିନ୍ନାଇଂଡମନ୍ ଗଡେଲ୍ତେ, ତି ଅଡ଼୍କୋନ୍ ଆମନ୍ ଅଃଡ୍ଡର୍ରନେ ।”
Sieh, bis zu dem Tag, wo dies geschieht, sollst du stumm sein und nicht reden können zur Strafe dafür, daß du meinen Worten nicht geglaubt, die sich zu ihrer Zeit erfüllen werden."
21 ତି ଆ ବନେଡ଼ା ମନ୍ରାଞ୍ଜି ଜିକରିୟନ୍ଆଡଙ୍ ଜଗେଲେ ଡକୋଲଞ୍ଜି, ଆରି ସରେବାସିଂଲୋଙନ୍ ଆନିନ୍ ଆଡ୍ରିଙେନ୍ ଆନିଞ୍ଜି ସାନ୍ନି ଡେଏଞ୍ଜି ।
Das Volk wartete indes auf Zacharias und war verwundert, daß er so lange im Heiligtum weilte.
22 ତିକ୍କି ଆନିନ୍ ଡୁଙ୍ଲନ୍ ଜିର୍ରାୟ୍, ବନ୍ଡ ଆନିଞ୍ଜିଆଡଙ୍ ବର୍ରେ ଅଃର୍ରପ୍ତିଲଜି; ତିଆସନ୍ ଆନିନ୍ ସରେବାସିଂଲୋଙନ୍ ତନାଲ୍ମଡନ୍ ଗିଜେନ୍ ଗାମ୍ଲେ ଆନିଞ୍ଜି ଜନାଏଞ୍ଜି, ଜିକରିୟନ୍ ଆନିଞ୍ଜିଆଡଙ୍ ତାରିଆୟ୍ଏଞ୍ଜି ଆରି ଅବ୍ଜାଡ୍ଡାଲନ୍ ଡକୋଲନେ ।
Als er heraustrat, konnte er kein Wort zu ihnen reden. Daraus schlossen sie, er habe im Heiligtum eine Erscheinung gehabt. Er selbst gab ihnen das auch durch Zeichen zu verstehen und blieb stumm.
23 ସିଲଡ୍ଲ୍ଲନ୍ ସରେବାସିଂଲୋଙନ୍ ଆ ସେବା କାବ୍ବାଡ଼ାନ୍ ଆ ପାଲ୍ଲି ଆସ୍ରୁଜ୍ଜେଏନ୍ ଆନିନ୍ ଆସିଂଡମନ୍ ଜିରେନ୍ ।
Als seine Dienstwoche zu Ende war, kehrte er wieder heim.
24 କେନ୍ ସିଲଡ୍ଲ୍ଲନ୍ ଆ ଡୁକ୍ରିନ୍ ଏଲିସାବେତନ୍ ପାଙ୍ଗୁରନ୍ଲନେ, ଆରି ଆନିନ୍ ମନ୍ଲୟ୍ ଆଙ୍ଗାୟ୍ ଜାୟ୍ କେନ୍ ଆ ବର୍ନେ ଆନ୍ନିଙ୍ଆଡଙ୍ ଅଃବ୍ବର୍ରୋ ।
Um diese Zeit ward sein Weib Elisabet guter Hoffnung. Die ersten fünf Monate verließ sie ihre Wohnung nicht; doch sie dachte:
25 ତିକ୍କି ଆନିନ୍ ବର୍ରନେ, “ମନ୍ରାଞ୍ଜି ଆମଙ୍ଲୋଙ୍ ଗନ୍ଡ୍ରୟ୍ଞେନ୍ ସନବ୍ଙାଜନ୍ ଆସନ୍ ପ୍ରବୁନ୍, ଞେନ୍ଆଡଙ୍ ସାୟୁମ୍ଡାଲେ ଏନ୍ନେଲେ ଲୁମେନ୍ ।”
"Dies hat der Herr an mir getan: jetzt hat er meine Schmach bei den Menschen in Gnaden weggenommen."
26 ତିକ୍କି, ଏଲିସାବେତନ୍ ପାଙ୍ଗୁରନ୍ଡାଲନ୍ ତୁଡ୍ରୁ ଆଙ୍ଗାୟ୍ ଆଡ୍ରେଏନ୍ ଆଡିଡ୍ ଗାବ୍ରିଏଲ୍ ପାଙ୍ଲଙ୍ବର୍ମରନ୍ ଇସ୍ୱରନ୍ ଆମଙ୍ ସିଲଡ୍ ଗାଲିଲିଲୋଙନ୍ ନାଜରିତ ଗଡ଼ାନ୍ ଅବୟ୍ ଡାଙ୍ଗଡ଼ିସିଜନ୍ ଆମଙ୍ ଅନାପ୍ପାୟନ୍ ଡେଲୋ;
Im sechsten Monat sandte Gott den Engel Gabriel nach Galiläa in eine Stadt mit Namen Nazaret,
27 ଦାଉଦନ୍ ଆ କେଜ୍ଜାଲୋଙ୍ ଜୋସେପ ଗାମ୍ଲେ ଅବୟ୍ ଓବ୍ବାମରନ୍ ବୟନ୍ ତି ଆ ଡାଙ୍ଗଡ଼ିସିୟ୍ ବିବାନେନ୍ ଆସନ୍ ଆଜଙ୍ଜଙ୍ ଡକୋଏଞ୍ଜି । ତି ଆ ଡାଙ୍ଗଡ଼ିସିୟ୍ ଆଞୁମ୍ ମରିଅମ ।
zu einer Jungfrau, die verlobt war mit einem Mann aus dem Haus Davids, namens Josef; die Jungfrau hieß Maria.
28 ପାଙ୍ଲଙ୍ବର୍ମରନ୍ ଅସିଙନ୍ ଗନ୍ଲନ୍ ମରିଅମନ୍ ଆମଙ୍ ଜିର୍ରେ ଆନିନ୍ଆଡଙ୍ ଇୟ୍ଲେ ବରେ, “ଏ ସନାୟୁମ୍ବୟ୍, ଅମଙ୍ନମ୍ ସନୟୁନ୍ ଜିରାୟ୍ତୋ, ପ୍ରବୁନ୍ ଆମନ୍ ସରିନ୍ ଡକୋ ।”
Als der Engel bei ihr eintrat, sprach er: "Sei gegrüßt, du Begnadigte! Der Herr ist mit dir."
29 ବନ୍ଡ ତି ଆ ବର୍ନେ ଅମ୍ଡଙ୍ଡାଲେ ମରିଅମନ୍ ଆକ୍ରାନ୍ ସାନ୍ନି ଡେଏନ୍, ଆରି କେନ୍ଆତେ ଏଙ୍ଗାଗୋ ଆ ବର୍ନେ ଗାମ୍ଲେ ଆ ମନ୍ନଲୋଙନ୍ ଇୟମ୍ଲଏନ୍ ।
Bei diesen Worten geriet sie in Verwirrung und fragte sich, was dieser seltsame Gruß bedeuten solle.
30 ସିଲତ୍ତେ ପାଙ୍ଲଙ୍ବର୍ମରନ୍ ଆନିନ୍ଆଡଙ୍ ବରେନ୍, “ଏ ମରିଅମ, ବତଙ୍ଡଙମ୍, ଇନିଆସନ୍ଗାମେଣ୍ଡେନ୍ ଆମନ୍ ଇସ୍ୱରନ୍ ଆ ଗନିୟ୍ଗିୟ୍ଲୋଙ୍ ସନାୟୁମ୍ବୟ୍ ଡେଲମ୍ ।
Da sprach der Engel zu ihr: "Fürchte dich nicht, Maria! Denn du hast Gnade bei Gott gefunden.
31 ଆରି ଗିଜା, ଆମନ୍ ପାଙ୍ଗୁରନ୍ଡାଲନ୍ ଅବୟ୍ ଓବ୍ବାସିଜନ୍ କୋଡ୍ତେ ଆରି ଆଞୁମନ୍ ଜିସୁ ଅବ୍ଞୁମା ।
Siehe, du wirst empfangen und einen Sohn bekommen, des Namen sollst du Jesus nennen.
32 ଆନିନ୍ ସୋଡ଼ାମର୍ ଡେତେ ଆରି ଆନିନ୍ ଅଡ଼୍କୋନ୍ ସିଲଡ୍ ତୋଣ୍ଡୋନ୍ ଆ ଡାଙ୍ଗଡ଼ାଅନ୍ ଗାମ୍ଲେ ଅନୋଡ୍ଡେନ୍ ଡେତେ; ପ୍ରବୁ ଇସ୍ୱରନ୍ ଆନିନ୍ଆଡଙ୍ ଆ ପୁର୍ବା ଜୋଜୋନ୍ ଦାଉଦନ୍ ଅନ୍ତମ୍ ଅବ୍ରାଜାତେ,
Der wird gewaltig sein und ein Sohn des Höchsten heißen. Ja Gott der Herr wird ihm den Thron seines Ahnherrn David geben,
33 ଆନିନ୍ ଜାକୁବନ୍ ଆ ପୁଞ୍ଜାଲୋଙ୍ ଅଡ଼୍କୋ ଡିନ୍ନାନ୍ ସାସନତେ, ଆରି ଆ ରାଜ୍ୟନ୍ ଆଙ୍ଗାଜନଙ୍ ଅଃନ୍ନଞିଡେ ।” (aiōn g165)
und er wird über Jakobs Haus in Ewigkeit herrschen, und sein Königtum wird kein Ende haben." (aiōn g165)
34 ବନ୍ଡ ମରିଅମନ୍ ପାଙ୍ଲଙ୍ବର୍ମରନ୍ଆଡଙ୍ ବରେନ୍, “କେନ୍ଆତେ ଏଙ୍ଗାଡାଲେ ଅଲ୍ଡେଏ? ଞେନ୍ ତ ଓବ୍ବାମରନ୍ଆଡଙ୍ ଜନା ତଡ୍ ।”
Da sprach Maria zu dem Engel: "Wie soll das möglich sein? Ich habe ja keinen Ehegatten."
35 ପାଙ୍ଲଙ୍ବର୍ମରନ୍ ଆନିନ୍ଆଡଙ୍ ଜାଲଙେନ୍, “ମଡ଼ିର୍ ପୁରାଡ଼ାନ୍ ଡଅଙ୍ଲୋଙ୍ନମ୍ ଇୟ୍ତାୟ୍ ପନ୍ନେ ଆରି ଅଡ଼୍କୋନ୍ ସିଲଡ୍ ତୋଣ୍ଡୋନ୍ ଆ ବୋର୍ସା ଆମନ୍ଆଡଙ୍ ଲୁବ୍ତମ୍, ତିଆସନ୍ ଆନା କରୋଡ୍କ୍କୋଡନ୍ ଡେତେ, ଆନିନ୍ ମଡ଼ିର୍ ଆରି ଆନିନ୍ ଇସ୍ୱରନ୍ ଆ ଡାଙ୍ଗଡ଼ାଅନ୍ ଗାମ୍ଲେ ଅନୋଡ୍ଡେନ୍ ଡେତେ ।
Der Engel entgegnete ihr: "Heiliger Geist wird über dich kommen, und des Höchsten Kraft wird dich überschatten. Darum soll auch das heilige Kind Sohn Gottes heißen.
36 ଆରି ଗିଜା, କୁଲମ୍ବୟ୍ନମ୍ ଏଲିସାବେତନ୍ ନିୟ୍ ଆ ବନୁଡି ଇଙନ୍ ଆ କିମ୍ପୋଙ୍ଲୋଙନ୍ ଅବୟ୍ ଓବ୍ବାସିଜନ୍ ଆଞମ୍ଞମ୍ । ଅଙ୍ଗା ଆଇମର୍ଆଡଙ୍ ଆଞ୍ଜେବୟ୍ ଗାମ୍ଲେ ଅନୋଡ୍ଡେନ୍ ଡେଏନ୍, ତିଆନିନ୍ ନମି ତୁଡ୍ରୁ ଆଙ୍ଗାୟ୍ ଡେଏନ୍ନି;
Auch deine Verwandte Elisabet hat trotz ihres hohen Alters einen Sohn empfangen, und sie, die als unfruchtbar galt, steht jetzt im sechsten Monat.
37 ଇନିଆସନ୍ଗାମେଣ୍ଡେନ୍ ଇସ୍ୱରନ୍ ଆମଙ୍ ସିଲଡ୍ ଆଜିର୍ତାଞନ୍ ଅନ୍ନିଙ୍ ଆ ବର୍ନେ ବୋର୍ସା ତଡ୍ ଅଃଡ୍ଡେଏ ।”
Denn bei Gott ist nichts unmöglich."
38 ସିଲତ୍ତେ ମରିଅମନ୍ ଗାମେନ୍, “ଗିଜା, ଞେନ୍ ପ୍ରବୁନ୍ ଆ କମ୍ବାରିବୟ୍; ବର୍ନେନମ୍ ଅନ୍ତମ୍ ଅମଙ୍ଞେନ୍ ଡେଏତୋ ।” ସିଲଡ୍ଲ୍ଲନ୍ ପାଙ୍ଲଙ୍ବର୍ମରନ୍ ତେତ୍ତେ ସିଲଡ୍ ଜିରେନ୍ ।
Maria sprach: "Siehe, ich bin des Herrn Magd; mir geschehe nach deinem Wort." Da schied der Engel von ihr.
39 ତି ଆ ବନେଡ଼ା ମରିଅମନ୍ ଡୋଲନ୍ ଜିଉଦା ଡେସାନ୍ ଆ ବରୁରେଙ୍ ଆଡ୍ରକୋଏନ୍ ଅବୟ୍ ଗଡ଼ାନ୍ ଲଜିରେନ୍,
Bald darauf begab sich Maria ohne Verzug in eine Stadt des judäischen Berglandes.
40 ଆରି ଜିକରିୟନ୍ ଆସିଂ ଗନ୍ଲେ ଏଲିସାବେତନ୍ଆଡଙ୍ ଇୟ୍ଲେ ଲୋମେ ।
Sie trat in des Zacharias Haus und begrüßte Elisabet.
41 ଆରି, ଏଲିସାବେତନ୍, ମରିଅମନ୍ ଆ ଲୋମ୍ଲୋମ୍ ଆରମ୍ଡଙେନ୍, ସିଲତ୍ତେମା ଆ କିମ୍ପୋଙ୍ଲୋଙନ୍ ଆ ପସିୟ୍ ତଙେନ୍, ଆରି ଏଲିସାବେତନ୍ ମଡ଼ିର୍ ପୁରାଡ଼ାଲୋଙନ୍ ବରିୟ୍ଡାଲେ,
Als Elisabet Marias Gruß vernahm, da hüpfte das Kind in ihrem Schoß. Zugleich ward Elisabet vom Heiligen Geist erfüllt,
42 ସୋଡ଼ା ସର୍ରଙନ୍ ବାତ୍ତେ ବର୍ରନେ, “ଆଇମରଞ୍ଜି ଆମଙ୍ଲୋଙ୍ ଆମନ୍ ସନେନ୍ସେନ୍, ଆରି କିମ୍ପୋଙ୍ଲୋଙ୍ନମ୍ ଆ ପସିୟ୍ ନିୟ୍ ସନେନ୍ସେନ୍ ।
und mit lautem Freudenschrei rief sie aus: "Gesegnet bist du unter den Frauen, und gesegnet ist das Kindlein in deinem Schoß!
43 ବନ୍ଡ, ପ୍ରବୁଞେନ୍ ଆୟୋଙ୍ ଅମଙ୍ଞେନ୍ ଇୟ୍ତାୟ୍, କେନ୍ କରମ୍ମାଞେନ୍ ଅଡ଼େଙ୍ଗା ସିଲଡ୍ ଡେଏନ୍?
Doch warum wird mir diese Ehre zuteil, daß die Mutter meines Herrn zu mir kommt?
44 ଇନିଆସନ୍ଗାମେଣ୍ଡେନ୍ ଗିଜା, ବର୍ନେନମ୍ ଆ ସର୍ରଙ୍ ଅରମ୍ଡଙ୍ଲାଞନ୍ ସିଲଡ୍ଲ୍ଲନ୍, ସିଲତ୍ତେମା କିମ୍ପୋଙ୍ଲୋଙ୍ଞେନ୍ ଆ ପସିୟ୍ ସର୍ଡାନ୍ ବାତ୍ତେ ତଙେନ୍ ।
Denn siehe, als dein Gruß in meine Ohren klang, da hüpfte das Kind vor Freude in meinem Schoß.
45 ଆନା ଡର୍ରନେ, ଆନିନ୍ ସନେନ୍ସେନ୍, ଇନିଆସନ୍ଗାମେଣ୍ଡେନ୍ ପ୍ରବୁନ୍ ଆମଙ୍ ସିଲଡ୍ ଆନିନ୍ଆଡଙ୍ ଇନିଜି ଇନିଜି ବନରନ୍ ଡେଲୋ, ତି ଅଡ଼୍କୋନ୍ ଡେଡମ୍ତେ ।”
Heil dir, die du geglaubt hast, daß sich des Herrn Verheißung an dir erfüllen wird!"
46 ସିଲତ୍ତେ ମରିଅମନ୍ ଗାମେନ୍, “ପରାନ୍ନାଞେନ୍ ପ୍ରବୁନ୍ଆଡଙ୍ ସେଙ୍କେତେ,
Da sprach Maria: "Meine Seele rühmt den Herrn,
47 ଆରି ପୁରାଡ଼ାଞେନ୍ ଅନୁର୍ମର୍ ଇସ୍ୱରଞେନ୍ ଆମଙ୍ ସର୍ଡାତନେ;
und mein Geist frohlockt über Gott, meinen Retter;
48 ଇନିଆସନ୍ଗାମେଣ୍ଡେନ୍ ଆନିନ୍ ଆ କମ୍ୱାରିବଜନ୍ ଆ ଇର୍ସୋୟମ୍ ଗିଜେନ୍ । ଆରି ଗିଜା, ନମି ସିଲଡ୍ ପୁର୍ବାଃତେଜି ନିୟ୍ ଅଡ଼୍କୋ ମନ୍ରାନ୍ ଞେନ୍ଆଡଙ୍ ସନେନ୍ସେନ୍ ଗାମ୍ଲେ ବର୍ତିଁୟ୍ଜି ।
denn er hat seine niedrige Magd gnädig angesehen. Von nun an werden mich alle Geschlechter seligpreisen;
49 ଇନିଆସନ୍ଗାମେଣ୍ଡେନ୍ ବୋର୍ସା ଇସ୍ୱରନ୍, ଞେନ୍ ଆସନ୍ ସୋଡ଼ା କାବ୍ବାଡ଼ାନ୍ ଲୁମେନ୍; ଆଞୁମନ୍ ମଡ଼ିର୍,
denn der Allmächtige hat Großes an mir getan. Sein Name ist heilig,
50 ଆରି ଆନିନ୍ଆଡଙ୍ ଆବ୍ରତଙ୍ତେଞ୍ଜି ଆ ମନ୍ରାଜିଆଡଙ୍ ଆ ସନାୟୁମନ୍ ଆ ଅନଞ୍ଜି ସିଲଡ୍ ଆ ଅନଞ୍ଜି ଜାୟ୍ ଡକୋତେ ।
und sein Erbarmen erweist sich von Geschlecht zu Geschlecht an denen, die ihn fürchten.
51 ଆନିନ୍ ଆ ଡେନ୍ନାନ୍ ବାତ୍ତେ ବୋର୍ସା କାବ୍ବାଡ଼ାନ୍ ଅବ୍ଗିୟ୍ତାଏନ୍, କଙ୍କ୍ରିମରଞ୍ଜି ଆ ମନ୍ନଲୋଙନ୍ ଆ ଗନବ୍ଡେଲ୍ବର୍ ତରଙ୍ଆନ୍ନା ଏମ୍ମେଆଜେନ୍;
Mit seinem Arm vollbringt er gewaltige Taten, er macht zuschanden alle, die in ihrem Herzen Hoffart sinnen.
52 ଆନିନ୍ ଗର୍ବ ରାଜାଞ୍ଜିଆଡଙ୍ ଆ ତରଙ୍କୁମ୍ଲୋଙଞ୍ଜି ସିଲଡ୍ ଅପ୍ପଡାଜେଞ୍ଜି, ଲଗଡ୍ ବୁଡ୍ଡିମରଞ୍ଜିଆଡଙ୍ ତୋଣ୍ଡୋନ୍ ଅମ୍ଡାଜେଞ୍ଜି,
Mächtige stößt er vom Thron, und Niedrige hebt er empor.
53 ଆନିନ୍ ଡୋଲେୟ୍ମରଞ୍ଜିଆଡଙ୍ ମନଙ୍ ମନଙ୍ ଜନୋମ୍ଜୋମଞ୍ଜି ତିୟ୍ଲେ ଅବ୍ବୋଓଏଞ୍ଜି, ଗମାଙ୍ମରଞ୍ଜିଆଡଙ୍ ଆରିକ୍କାସିନ୍ ଆପ୍ପାୟେଞ୍ଜି ।
Hungrige füllt er mit Schätzen, und Reiche läßt er leer ausgehen.
54 ପୁର୍ବା ଜୋଜୋଲେଞ୍ଜି ଆମଙ୍ ଆନିନ୍ ଅଙ୍ଗାତେ ପର୍ମାଡ଼ାଲନେ ତିଆତେ ଆନିନ୍ ଲୁମେନ୍, ଆରି ଆ କମ୍ୱାରିମରନ୍ ଇସ୍ରାଏଲନ୍ଆଡଙ୍ ସାଜଏନ୍ ।
Er hat sich seines Knechtes Israel in Liebe angenommen;
denn nach den Worten, die er einst geredet hat zu unseren Vätern, will er nun an Abraham und sein Geschlecht erbarmungsreich gedenken ewiglich." (aiōn g165)
56 ଆରି, ମରିଅମନ୍ ୟାଗି ଆଙ୍ଗାୟ୍ ଏଲିସାବେତନ୍ ସରିନ୍ ଡକୋଡାଲନ୍ ଆସିଂଡମନ୍ ୟର୍ରନେ ।
Maria blieb etwa drei Monate bei Elisabet; dann kehrte sie wieder in ihre Heimat zurück.
57 ଏଲିସାବେତନ୍ ଆ କୋକ୍କୋଡନ୍ ବେଡ଼ାନ୍ ଆତ୍ରୁଙ୍ଲାଞନ୍, ଆନିନ୍ ଅବୟ୍ ଓବ୍ବାସିଜନ୍ କୋଡେନ୍;
Als für Elisabet die Stunde der Niederkunft kam, gebar sie einen Sohn.
58 ଆରି ପ୍ରବୁନ୍, ଏଲିସାବେତନ୍ ଆସନ୍ ସୋଡ଼ା ସନାୟୁମନ୍ ଅବ୍ତୁଜେନ୍, କେନ୍ଆତେ ଅମ୍ଡଙ୍ଡାଲେ ଆ ତୟ୍ଲିସିଂମରଞ୍ଜି ଡ ଆ କୁଲମଞ୍ଜି ଆନିନ୍ ସରିନ୍ ସର୍ଡାଲଞ୍ଜି ।
Bei der Kunde, daß der Herr so große Barmherzigkeit an ihr getan, freuten sich ihre Nachbarn und Verwandten mit ihr.
59 ଆତ ଡିନ୍ନା ଆଡ୍ରେଏନ୍ ଆନିଞ୍ଜି ରେସାସିଜନ୍ଆଡଙ୍ ଗନବ୍ରେଡନ୍ ଆସନ୍ ସରେବାସିଙନ୍ ଇୟ୍ଲାଜି ଆରି ଆପେୟନ୍ ଆଞୁମ୍ ଅନ୍ତମ୍ ପସିଜନ୍ ଆଞୁମ୍ ଜିକରିୟ ଅନବ୍ଞୁମନ୍ ଆସନ୍ ଲଡଜେଞ୍ଜି ।
Am achten Tag versammelte man sich zu der Beschneidung des Knaben. Man wollte ihm nach seinem Vater den Namen Zacharias geben.
60 ବନ୍ଡ ଆୟୋଙନ୍ ଗାମେନ୍, “ଇଜ୍ଜା, ଆଞୁମନ୍ ଜନ ଏଅବ୍ଞୁମ୍ବା ।”
Seine Mutter aber erhob Einspruch dagegen und sagte: "Nein, er soll Johannes heißen."
61 ଆନିଞ୍ଜି ଏଲିସାବେତନ୍ଆଡଙ୍ ବରେଞ୍ଜି, “କୁଲମ୍ଲୋଙ୍ବେଞ୍ଜି ତ ଆନ୍ନିଙ୍ ଆଞୁମ୍ ଏନ୍ନେଗୋ ତଡ୍ ।”
Man wandte ihr ein: "Kein einziger aus deiner Verwandtschaft trägt diesen Namen."
62 ସିଲତ୍ତେ ଆଞୁମନ୍ ଇନି ତନିୟନ୍ ଡେତେ ଗାମ୍ଲେ ଆପେୟନ୍ ଲଡୟ୍ତେ, ତିଆତେ ଜନନାନ୍ ଆସନ୍ ଆନିଞ୍ଜି ଜିକରିୟନ୍ଆଡଙ୍ ତାରିଆୟ୍ଡାଲେ ବରେଞ୍ଜି ।
Nun fragte man seinen Vater durch Zeichen, welchen Namen er für ihn bestimme.
63 ଆରି ଜିକରିୟନ୍ ଅବୟ୍ ଅରିଡଲ୍ ପଟାନ୍ ବେଡ୍ଲେ, “ଆଞୁମନ୍ ଜନ” ଇଡେନ୍ । ସିଲତ୍ତେ ଅଡ଼୍କୋଞ୍ଜି ସାନ୍ନି ଡେଏଞ୍ଜି ।
Da ließ er sich ein Täfelchen bringen und schrieb darauf: "Johannes ist sein Name." Alle staunten.
64 ଆରି, ସିଲତ୍ତେମା ଆ ତଅଡନ୍ ଡ ଆଲାଙନ୍ ରୋଲନେ ଆରି ଆନିନ୍ କଡାଡ଼ିଡାଲନ୍ ଇସ୍ୱରନ୍ଆଡଙ୍ ସେଙ୍କେଏନ୍ ।
Sofort öffnete sich sein Mund, seine Zunge ward gelöst, er konnte wieder reden und pries Gott.
65 ସିଲତ୍ତେ ଆ ତୟ୍ଲିସିଂମରଞ୍ଜି ଅଡ଼୍କୋଞ୍ଜି ବତଙାଜେଞ୍ଜି, ଆରି କେନ୍ ଅଡ଼୍କୋନ୍ ଆ ବର୍ନେଜି ସମ୍ପରା ଜିଉଦା ଡେସାନ୍ ଆ ବରୁରେଙ୍ ଆ ମନ୍ରାଜି ଅଲ୍ବର୍ବରେଞ୍ଜି,
Da wurden alle Leute in der Nachbarschaft von heiliger Scheu ergriffen. Ja in dem ganzen Bergland von Judäa sprach man von allen diesen Begebenheiten.
66 ଆରି ଆରମ୍ଡଙେଞ୍ଜି ଆ ମନ୍ରାଜି ଅଡ଼୍କୋଞ୍ଜି ତି ଅଡ଼୍କୋନ୍ ରମ୍ମଙ୍ ରମ୍ମଙ୍ ଆ ଉଗର୍ଲୋଙ୍ ଡକ୍କୋଡାଲେ ବର୍ରଞ୍ଜି, “ଏତ୍ତେଲ୍ଡେନ୍ କେନ୍ ପସିଜନ୍ ଇନି ଡେତେ?” ଇନିଆସନ୍ଗାମେଣ୍ଡେନ୍ ପ୍ରବୁନ୍ ଆ ବୋର୍ସା ଆନିନ୍ ସରିନ୍ ଡକୋଏନ୍ ।
Jeder, der davon hörte, behielt es im Gedächtnis und fragte sich: "Was wird wohl aus diesem Kind werden?" Denn die Hand des Herrn war in der Tat mit ihm.
67 ଆରି, ଜନନ୍ ଆ ବାପା ଜିକରିୟନ୍ ମଡ଼ିର୍ ପୁରାଡ଼ାଲୋଙନ୍ ବରିୟ୍ଡାଲେ ପୁର୍ବାଃତେବରନ୍ ବର୍ରନେ,
Sein Vater Zacharias, vom Heiligen Geist erfüllt, sprach damals so in Weissagung:
68 “ସନେନ୍ସେନ୍ ପ୍ରବୁ, ଇସ୍ରାଏଲନ୍ ଆ ଇସ୍ୱର, ଇନିଆସନ୍ଗାମେଣ୍ଡେନ୍ ଆନିନ୍ ଆ ମନ୍ରାଞ୍ଜିଆଡଙ୍ ଇର୍ସୋୟମ୍ଡାଲେ ତାଣ୍ଡେଏଞ୍ଜି;
"Gepriesen sein der Herr, der Gott Israels; denn er hat sein Volk in Gnaden angesehen und es befreit.
69 ଆନିନ୍ ଆ କମ୍ବାରିମରନ୍ ଦାଉଦନ୍ ଆ କେଜ୍ଜାଲୋଙ୍ ସିଲଡ୍ ଇନ୍ଲେଞ୍ଜି ଆସନ୍ ଅବୟ୍ ବୋର୍ସା ଅନୁର୍ମରନ୍ଆଡଙ୍ ତିୟ୍ତିୟ୍ଲଙ୍ଲନ୍ ।
Ja einen starken Retter hat er uns erstehen lassen in dem Haus seines Knechtes David —
wie er von altersher durch seiner heiligen Propheten Mund verheißen hat —: (aiōn g165)
71 ତି ଅନ୍ତମ୍ ବନେରାଲେଞ୍ଜି ଆସିଲୋଙ୍ ସିଲଡ୍ ଆରି ଇନ୍ଲେଞ୍ଜିଆଡଙ୍ ଆରେଡ଼ୁର୍ମଡ୍ଲଙ୍ତଞ୍ଜି ଆ ମନ୍ରାଜି ଆସିଲୋଙ୍ ସିଲଡ୍ ଇନ୍ଲେଞ୍ଜିଆଡଙ୍ ଆନିନ୍ ଅବ୍ବଡ଼ୁର୍ଲଙ୍ତନ୍,
Um uns von unseren Feinden zu erretten und aus den Händen aller, die uns hassen.
72 ଆନିନ୍ ବର୍ରନେ, ପୁର୍ବା ଜୋଜୋଲେଞ୍ଜିଆଡଙ୍ ସାୟୁମ୍ତଜି, ଆରି ଆ ମଡ଼ିର୍ ଅନଗଡନ୍ ଡିତାନ୍ ଆନିନ୍ ମନ୍ନେତେ ।
Damit will er Barmherzigkeit beweisen unseren Vätern und auch gedenken seines heiligen Bundes:
73 ଆପେୟ୍ଲେନ୍ ଅବ୍ରାମନ୍ ଆମଙ୍ ଅଙ୍ଗାତେ ଆନିନ୍ ପର୍ମାଡ଼ାଲନେ,
Des Eides, den er unserem Vater Abraham geschworen.
74 ଆରି ଏଙ୍ଗାଲ୍ଡେନ୍ ବନେରାଲେଞ୍ଜି ଆସିଲୋଙ୍ ସିଲଡ୍ ଅଡ଼ୁର୍ଡାଲେ ଏର୍ବନ୍ତଙନ୍, ପରାନ୍ନାଲେନ୍ ଆଡ୍ରକୋତେନ୍ ଜାୟ୍ ଆ ମୁକ୍କାଲୋଙନ୍,
Darum schenkt er uns die Gnade, der Feinde Händen zu entrinnen und ihm, von aller Furcht befreit, zu dienen,
75 ମଡ଼ିରନ୍ ଡ ଡରମ୍ମନ୍ ବାତ୍ତେ ଗନଙ୍କେଲନ୍ ଆସନ୍ ଇନ୍ଲେଞ୍ଜିଆଡଙ୍ ସାୟୁମ୍ଲଙ୍ତନେ ।”
indem wir heilig und gerecht all unsere Lebenstage vor ihm wandeln.
76 “ଆରି ଏ ଅଅନ୍ଞେନ୍, ଆମନ୍ ନିୟ୍ ଅଡ଼୍କୋନ୍ ସିଲଡ୍ ତୋଣ୍ଡୋନ୍ ଆ ପୁର୍ବାଃତେ ବର୍ନେମର୍ ଗାମ୍ଲେ ଓଡ୍ଡେତମ୍ଜି;
Du aber, Kind, sollst ein Prophet des Höchsten heißen. Denn du wirst vor dem Herrn hergehen, ihm die Wege zu bereiten:
77 ଇନିଆସନ୍ଗାମେଣ୍ଡେନ୍ ଲୋଙଡନ୍ ଡ ରନବୁ ଲୁମ୍ମୁଲୋଙନ୍ ଆତଙ୍କୁମନ୍ ଆ ମନ୍ରାଜିଆଡଙ୍ ସାଆରନ୍ ତନିୟନ୍ ଆସନ୍,
Du sollst sein Volk zu der Erkenntnis jenes Heils führen, das sie erlangen werden durch Vergebung ihrer Sünden.
78 ଆରି ତନାଲ୍ଜଙ୍ଲେନ୍ ସୟୁ ତଙର୍ଗଡନ୍ ଅନୋରୋଙନ୍ ଆସନ୍ ଇସ୍ୱରଲେନ୍ ଅଙ୍ଗା ଆ ସନାୟୁମ୍ ବାତ୍ତେ ଇନ୍ଲେଞ୍ଜି ଆସନ୍ ତୋଣ୍ଡୋନ୍ ସିଲଡ୍ ଡରୁଙ୍ୟୋଙନ୍ ଡେତେ,
Die schenkt uns das Erbarmen unseres Gottes, durch dessen Gnadenblick uns strahlt ein Lichtglanz aus der Höhe,
79 ତି ଆ ସନାୟୁମନ୍ ବାତ୍ତେ ମନ୍ରାଞ୍ଜି ଆ ଇର୍ସେ କେମାଡାଲେ, ପ୍ରବୁନ୍ ଆ ମନ୍ରାଜିଆଡଙ୍ ଅନୁରନ୍ ଆ ଗିଆନ ତନିୟନ୍ ଆସନ୍ ଆମନ୍ ଆ ତଙରନ୍ ଅନବ୍ଜାଡାବାନ୍ ଆମ୍ମୁଙ୍ଗଡ୍ତନେ ।”
der denen leuchten soll, die jetzt in Finsternis und Todesschatten sitzen, um unsere Schritte auf den Friedensweg zu lenken."
80 ଆରି, ପସିଜନ୍ ସୋଡ଼ାଡାଲେ ପୁରାଡ଼ାଲୋଙନ୍ ବୋର୍ସାଲେ ପାଙେନ୍ ଆରି ଇସ୍ରାଏଲ୍ମରଞ୍ଜି ଆମଙ୍ ଏର୍ନବ୍ଗିୟ୍ତାନେନ୍ ଜାୟ୍ ଆନିନ୍ ଆରିଙ୍ରିଙ୍ଲୋଙନ୍ ଡକୋଲନେ ।
Der Knabe aber wuchs heran und erstarkte im Geist. Er lebte später in der Wüste bis zu dem Tag, da er öffentlich vor Israel auftrat.
