Teot 17
1 Ja he matkustivat Amfipolin ja Apollonian kautta ja tulivat Tessalonikaan, jossa oli juutalaisten synagooga.
Кала вонэ проджиле Амфиполи тай Аполлония, тунчи авиле дэ Фессалоника, тев сля иудеенгири синагога.
2 Ja tapansa mukaan Paavali meni sisälle heidän luoksensa ja keskusteli kolmena sapattina heidän kanssansa, lähtien kirjoituksista,
Павло, сар лэстэ сля прылито, джиля дэ синагога и котэ трин субботы дэдумэлас иудеенца пала Лила.
3 selitti ne ja osoitti, että Kristuksen piti kärsimän ja nouseman kuolleista, ja sanoi: "Tämä Jeesus, jota minä teille julistan, on Kristus".
Вов оттерэлас тай допхэнэлас лэнди, со Христости трэбуни сля тэ прылэ грыжа тай тэ отджювдё мулэндар. — Исусо, пала Савэ мэ тумэнди розпхэнав, исин Христосо, — пхэнэлас Павло.
4 Ja muutamat heistä tulivat uskoon ja liittyivät Paavaliin ja Silaaseen, niin myös suuri joukko jumalaapelkääväisiä kreikkalaisia sekä useat ylhäiset naiset.
Лэнди патине койсавэ иудея, бут пативалэн греконэн и бут джювлен барэ родостар. И всавэрэ вонэ прыачиле Павлостэ тай Силастэ.
5 Mutta juutalaiset joutuivat kiihkoon ja ottivat avukseen muutamia pahanilkisiä miehiä joutoväestä, haalivat kansaa kokoon ja nostivat kaupungissa metelin. He asettuivat Jaasonin talon edustalle ja hakivat Paavalia ja Silasta viedäkseen heidät kansan eteen.
Авэр иудея холиле пала кода. Вонэ лиле пэґа налачен манушэн, савэн аракхле пэ форо, стидэне инте гроза манушэн и ачиле бутэн тэ подваздэ. Тунчи джиле Иасонохкэрэ цэрэстэ, родэнас Павло тай Сила, соб тэ вылиджя лэн манушэндэ.
6 Mutta kun he eivät heitä löytäneet, raastoivat he Jaasonin ja muutamia veljiä kaupungin hallitusmiesten eteen ja huusivat: "Nuo koko maailman villitsijät ovat tännekin tulleet,
Ай кала на аракхле лэн котэ, цырдэне Иасоно тай аврэн пхралэн форохкэрэ пхурэдэрэндэ. — Кадэла мануша терэн бибахталимо пав всавири люмля, тай екхатар авиле амэндэ, — типисиле вонэ.
7 ja heidät Jaason on ottanut vastaan; ja nämä kaikki tekevät vastoin keisarin asetuksia, sanoen erään toisen, Jeesuksen, olevan kuninkaan".
— Тай Иасоно прылиля лэн дэ пэхкоро цэр. Вонэ на прылэн императохкоро упхэнимо, тай дэдумэн, со исин авэр тхагари, Савэ акхарэн Исусо.
8 Kun kansa ja hallitusmiehet tämän kuulivat, tulivat he levottomiksi.
Гроза манушэн и форохкэрэ пхурэдэра ушундэ када тай пэрэдаравдэпэ.
9 Ja nämä ottivat takauksen Jaasonilta ja muilta ja päästivät heidät.
Тунчи Иасоно тай авэр потиндэ пала пэ, тай лэн отмукле.
10 Mutta veljet lähettivät heti yötä myöten Paavalin ja Silaan Bereaan. Ja kun he olivat saapuneet sinne, menivät he juutalaisten synagoogaan.
Сар кацик авиля рят, пхрала отбичалдэ Павло и Сила дэ Верия. Кала вонэ авиле пордэ, тунчи заджиле дэ иудеенгири синагога.
11 Nämä olivat jalompia kuin Tessalonikan juutalaiset; he ottivat sanan vastaan hyvin halukkaasti ja tutkivat joka päivä kirjoituksia, oliko asia niin.
Вериниянуря сле мануша оттердэ їлэґа, а на кади, сар дэ Фессалоника. Вонэ прылиле Павлохкири дума всавэрэ їлэґа и кожно диво розлэнас Лила, соб тэ продыкхэ, чячимо када чи нат.
12 Ja monet heistä uskoivat, niin myös useat ylhäiset kreikkalaiset naiset ja miehet.
Бут лэндар патине. Патине кади ж греконэнгэрэ пативалэ джювля тай бут греконэн.
13 Mutta kun Tessalonikan juutalaiset saivat tietää, että Paavali Bereassakin julisti Jumalan sanaa, tulivat he sinnekin yllyttämään ja kiihoittamaan kansaa.
Нэ кала иудея дэ Фессалоника уджянгле, со Павло пхэнэл Дэвлэхкоро Лав дэ Верия, вонэ авиле пордэ и ачиле тэ подмарэ и тэ подваздэ манушэн.
14 Silloin veljet heti lähettivät Paavalin menemään meren rantaan; mutta sekä Silas että Timoteus jäivät Bereaan.
Пхрала сиго отбичалдэ Павло морестэ, а Сила тай Тимофеи ачилепэ дэ форо.
15 Ja Paavalin saattajat veivät hänet Ateenaan saakka, ja saatuaan vietäväksi Silaalle ja Timoteukselle käskyn mitä pikimmin tulla hänen luoksensa, he lähtivät sieltä pois.
Кодэла, савэ отлиджялдэ Павло, авиле лэґа дэ Афины, а тунчи рисиле павпалэ. Павло прыпхэнда лэнди тэ пэрэдэ, соб Сила тай Тимофеи сигэдэр тэ авэн лэстэ.
16 Mutta Paavalin odottaessa heitä Ateenassa hänen henkensä hänessä kiivastui, kun hän näki, että kaupunki oli täynnä epäjumalankuvia.
Кала Павло дожутярэлас лэн, вов пхирэлас пав Афины и лэсти сля пхаро тэ дыкхэ, сар бут дэвлорэн исин дэ кадэва форо.
17 Niin hän keskusteli synagoogassa juutalaisten ja jumalaapelkääväisten kanssa ja torilla joka päivä niiden kanssa, joita hän siellä tapasi.
Вов пхэнэлас дэ синагога иудеенца тай кодэлэнца, савэ тэлёнас Дэвлэсти. И кожно диво дэдумэлас кодэлэнца, каґа дыкхэласпэ пэ форо.
18 Ja muutamat epikurolaiset ja stoalaiset filosofit väittelivät hänen kanssansa; ja toiset sanoivat: "Mitähän tuo lavertelija oikein tahtoo sanoa?" Toiset taas sanoivat: "Näkyy olevan vieraiden jumalien julistaja", koska hän julisti heille evankeliumia Jeesuksesta ja ylösnousemuksesta.
Лэґа дэдумане койсавэ ирвалэ мануша — эпикурейцуря тай стоикуря. Екх мануша пхученас: — Со кадэва башлимури камэл тэ пхэнэ? Авэр пхэнэнас: — Амэнди сикавэлпэ, со вов дэдумэл пала аврэпхуякэрэн дэвлэн, — колэсти со Павло дэдуманя Бахтало Лав пала Исусо тай Отджюндивимо.
19 Ja he ottivat hänet ja veivät Areiopagille ja sanoivat: "Voimmeko saada tietää, mikä se uusi oppi on, jota sinä ilmoitat?
Павло андэ пэ форохкоро стидэмо, Ареопаго, тай помангле: — Розпхэн амэнди, со када за нэво сикляримо, пала савэ ту дэдумэх?
20 Sillä outoja asioita sinä tuot meidän korvaimme kuulla. Me siis tahdomme tietää, mitä ne oikein ovat."
Ту пхэнэх пала кода, со на полах. И амэ камах тэ уджянэ, со када исин.
21 Sillä ateenalaisilla ja siellä oleskelevilla muukalaisilla ei kenelläkään ollut aikaa muuhun kuin uutta puhumaan ja uutta kuulemaan.
Афинянуря ж и мануша авря пхуятар, савэ котэ джювэнас, фартэ камэнас тэ залэпэ кодэлэґа, соб тэ дэдумэ чи тэ шунэ сось нэво.
22 Niin Paavali astui keskelle Areiopagia ja sanoi: "Ateenan miehet, minä näen kaikesta, että te suuresti kunnioitatte jumalia.
Тунчи Павло вщиля машкар Ареопаго тай пхэнда: — Афинянуря! Мэ дыкхав, со тумэ будэр аврэн манушэндар тэлён дэвлэнди.
23 Sillä kävellessäni ympäri ja katsellessani teidän pyhiä paikkojanne minä löysin myös alttarin, johon oli kirjoitettu: 'Tuntemattomalle jumalalle'. Mitä te siis tuntemattanne palvelette, sen minä teille ilmoitan.
Кала мэ пхиравас и роздыкхавас тумарэ свэнтыи тхана, мэ дыкхлём, со пэ екх жэртвеннико сля искриисардо: «Наджянглэ Дэвлэсти». Пала Кадэлэ Дэвлэ, Ка тумэ на джянэн, нэ Касти тэлён, мэ тумэнди и розпхэнав.
24 Jumala, joka on tehnyt maailman ja kaikki, mitä siinä on, hän, joka on taivaan ja maan Herra, ei asu käsillä tehdyissä temppeleissä,
Дэвэл, саво стерда люмля и вса, со дэ латэ исин, Вов исин Рай болыбнасти тай пхуяти. Вов на джювэл дэ храмонэн, савэ тердэ манушэнгэрэ васта.
25 eikä häntä voida ihmisten käsillä palvella, ikäänkuin hän jotakin tarvitsisi, hän, joka itse antaa kaikille elämän ja hengen ja kaiken.
Тай на мангэл, соб мануша тэ терэн бути Лэсти пэхкэрэ вастэнца, сар бы Лэсти сось на хутилэл. Вов Еджино дэл манушэнди, соб вонэ тэ джювэн и тэ пхурдэн, и вса авэр.
26 Ja hän on tehnyt koko ihmissuvun yhdestä ainoasta asumaan kaikkea maanpiiriä ja on säätänyt heille määrätyt ajat ja heidän asumisensa rajat,
Екхэ манушэстар Вов стерда всавэрэ манушэнгэрэ родуря, соб мануша тэ джювэн пав всавири люмля, тай майанглал вытидэня вряма и пхуя лэнгэрэ джювимасти.
27 että he etsisivät Jumalaa, jos ehkä voisivat hapuilemalla hänet löytää-hänet, joka kuitenkaan ei ole kaukana yhdestäkään meistä;
Вса откада Дэвэл терда, соб мануша тэ родэн Лэ, тэ полэн, тев Вов исин, тай тэ аракхэн Лэ, нэ пав чячима Вов исин надур амэндар.
28 sillä hänessä me elämme ja liikumme ja olemme, niinkuin myös muutamat teidän runoilijoistanne ovat sanoneet: 'Sillä me olemme myös hänen sukuansa'.
Дэ Лэстэ амэ джювах, пхирах тай исин дэ люмля. Сар пхэнэнас пала кода и койсавэ тумарэ поэтуря: «Амэ исин Лэхкоро родо».
29 Koska me siis olemme Jumalan sukua, emme saa luulla, että jumaluus on samankaltainen kuin kulta tai hopea tai kivi, sellainen kuin inhimillisen taiteen ja ajatuksen kuvailema.
И кала амэ Дэвлэхкоро родо, амэнди нащи тэ думисарэ, со Дэвэл поджило пэ кода, со тердо совнакастар, рупатар чи барэстар пав манушэхкири годи.
30 Noita tietämättömyyden aikoja Jumala on kärsinyt, mutta nyt hän tekee tiettäväksi, että kaikkien ihmisten kaikkialla on tehtävä parannus.
Англэ Дэвэл промукэлас вряма, кала мануша на джянгле пала Лэ, нэ екхатар прыпхэнэл всавэрэ манушэнди пав всавири люмля тэ ачявэ бэзимо.
31 Sillä hän on säätänyt päivän, jona hän on tuomitseva maanpiirin vanhurskaudessa sen miehen kautta, jonka hän siihen on määrännyt; ja hän on antanut kaikille siitä vakuuden, herättämällä hänet kuolleista."
Вов екхатар вытидэня диво, кала сундисарэла люмля пав чячима, тай кади ж вытидэня Манушэ, Саво авэла сундисареґа. Дэвэл допхэнда када англа всавэрэн, кала отджювдярда Лэ мулэндар.
32 Kuullessaan kuolleitten ylösnousemuksesta toiset ivasivat, toiset taas sanoivat: "Me tahdomme kuulla sinulta tästä vielä toistekin".
Кала вонэ ушундэ пала отджюндивимо мулэндар, койсавэ лэндар ачиле тэ асапэ, ай авэр пхэндэ: — Пала кода амэ пошунаґа тут дэ авэр моло.
33 Ja niin Paavali lähti heidän keskeltänsä.
Кадэлэґа Павло и ачявда лэнгоро стидэмо.
34 Mutta muutamat liittyivät häneen ja uskoivat; niiden joukossa oli Dionysius, Areiopagin jäsen, ja eräs nainen, nimeltä Damaris, sekä muita heidän kanssansa.
Нэ набут манушэн прыачиле Павлостэ тай патине. Машкар лэн сле Дионисии, саво вджялас дэ Ареопаго, джювли, савя акхарэнас Дамарь, тай авэр мануша.
