Proverbs 24
1 Be not thou envious of evil men, neither desire to be with them;
Яманларға рәшк қилма, Улар билән барди-кәлди қилишни арзу қилма;
2 for their heart studieth destruction, and their lips talk of mischief.
Чүнки уларниң көңли зораванлиқнила ойлар; Уларниң ағзи азар йәткүзүшни сөзләр.
3 Through wisdom is a house built, and by understanding it is established;
Аилә болса даналиқ асасида бәрпа қилинар; Чүшиниш билән мустәһкәмлинәр.
4 and by knowledge are the chambers filled with all precious and pleasant substance.
Билим билән өйниң ханилири һәр хил қиммәтлик, есил гөһәрләргә толдурулар.
5 A wise man is strong, and a man of knowledge increaseth strength.
Дана адәм зор күчкә егидур; Билими бар адәм қудритини ашурар.
6 For with good advice shalt thou make thy war; and in the multitude of counsellors there is safety.
Пухта несиһәтләр билән җәң қилғин; Ғәлибә болса Бирдин-бир Улуқ Мәслиһәтчи билән болар.
7 Wisdom is too high for a fool: he will not open his mouth in the gate.
Даналиқ әқилсиз адәмгә нисбәтән толиму егиз, чүшиниксиздур; [Чоңлар] шәһәр дәрвазиси алдиға жиғилғанда у зуван ачалмас.
8 He that deviseth to do evil shall be called a master of intrigues.
Әскиликни нийәтлигән адәм «сүйқәстчи» атилар.
9 The purpose of folly is sin, and the scorner is an abomination to men.
Ахмақлиқтин болған нийәт гунадур; Һакавур киши адәмләргә жиркиничликтур.
10 [If] thou losest courage in the day of trouble, thy strength is small.
Бешиңға еғир күн чүшкәндә җасарәтсиз болсаң, Күчсиз һесаплинисән.
11 Deliver them that are taken forth unto death, and withdraw not from them that stagger to slaughter.
[Сәвәпсиз] өлүмгә тартилғанларни қутқузғин; Боғузлиниш хәвпидә турғанлардин ярдәм қолуңни тартма;
12 If thou sayest, Behold, we knew it not, will not he that weigheth the hearts consider it? And he that preserveth thy soul, he knoweth it; and he rendereth to man according to his work.
Әгәр сән: «Бу иштин хәвиримиз йоқтур» десәң, Һәр адәмниң көңлини таразиға Салғучи буни көрмәсму? Җениңни һаят Сақлиғучи уни билмәсму? У һәр бир инсан балсиниң өз қилғанлири бойичә уларниң өзигә яндурмасму?
13 Eat honey, my son, for it is good; and a honeycomb is sweet to thy taste:
И оғлум, һәсәл [тапсаң] истимал қил, у яхшидур. Һәрә көнигидин алған һәсәл болса татлиқ тетийду;
14 so consider wisdom for thy soul; if thou hast found it, there shall be a result, and thine expectation shall not be cut off.
Даналиқ билән тонушсаң, уму көңлүңгә шуниңдәк болар; Уни тапқиниңда җәзмән яхши көридиған күнүң болиду, Арзу-үмүтүң бекарға кәтмәс.
15 Lay not wait, O wicked [man], against the dwelling of the righteous; lay not waste his resting-place.
И рәзил адәм, һәққанийниң өйигә йошурун һуҗум қилишни күтмә, Униң туралғусини булиғучи болма!
16 For the righteous falleth seven times, and riseth up again; but the wicked stumble into disaster.
Чүнки һәққаний йәттә қетим жиқилип чүшәр, Бирақ ахири йәнә орнидин турар. Лекин рәзил киши күлпәт ичигә путлишип чүшәр.
17 Rejoice not when thine enemy falleth, and let not thy heart be glad when he stumbleth;
Рәқибиң жиқилип кәтсә хуш болуп кәтмә, Дүшминиң путлишип чүшсә шатланма;
18 lest Jehovah see it, and it be evil in his sight, and he turn away his anger from him.
Пәрвәрдигар буни көргәндә, Бу қилиғиңни яхши көрмәй, Бәлким ғәзивини рәқибиңгә чүшүрмәслиги мүмкин.
19 Fret not thyself because of evil-doers, [and] be not envious of the wicked:
Яманлар [раваҗ тапса], беарам болуп кәтмә; Рәзилләргә рәшк қилма.
20 for there shall be no future to the evil [man]; the lamp of the wicked shall be put out.
Чүнки яманларниң келәчики йоқтур, Униң чириғиму өчүрүләр.
21 My son, fear Jehovah and the king: meddle not with them that are given to change.
И оғлум, Пәрвәрдигардин қорққин, падишаниму һөрмәт қил. Қутратқучилар билән арилашма.
22 For their calamity shall rise suddenly; and who knoweth the ruin of them both?
Бундақ кишиләргә келидиған балаю-апәт уштумтут болар, [Пәрвәрдигар билән падишаниң] уларни қандақ йоқитидиғанлиғини биләмсән?
23 These things also come from the wise. It is not good to have respect of persons in judgment.
Буларму ақиланиләрниң сөзлиридур: — Сот қилғанда бир тәрәпкә ян бесиш қәтъий болмас.
24 He that saith unto the wicked, Thou art righteous, peoples shall curse him, nations shall abhor him;
Җинайәтчигә: «Әйипсиз сән» дәп һөкүм чиқарған кишигә, Хәлиқләр ләнәт ейтар; Әл-жутлар униңдин нәпрәтлинәр.
25 but to them that rebuke [him] shall be delight, and a good blessing cometh upon them.
Бирақ улар җинайәтчиниң гунайини ечип ташлиған кишидин хурсән болар, Улар униңға бәхит-саадәт тилишәр.
26 He kisseth the lips who giveth a right answer.
Дурус җавап бәргүчи, Гояки кишиниң ләвлиригә сөйгүчидур.
27 Prepare thy work without, and put thy field in order, and afterwards build thy house.
Авал сиртта ишлириңниң йолини һазирлап, Етиз-ериқлириңни тәйярла, Андин өйүңни салғин.
28 Be not a witness against thy neighbour without cause; and wouldest thou deceive with thy lips?
Йеқиниңға қарши асассиз гувалиқ қилма; Ағзиңдин һеч ялғанчилиқ чиқарма.
29 Say not, I will do so to him as he hath done to me, I will render to the man according to his work.
«У маңа қандақ қилған болса, мәнму униңға шундақ қилимән, Униң маңа қилғинини өзигә яндуримән», дегүчи болма.
30 I went by the field of a sluggard, and by the vineyard of a man void of understanding;
Мән һорунниң етизлиғидин өттим, Әқилсизниң үзүмзарлиғи йенидин маңдим,
31 and lo, it was all grown over with thistles, and nettles had covered the face thereof, and its stone wall was broken down.
Мана, һәр йеридин тикәнләр өсүп чиққан, Хохилар йәр йүзини бесип кәткән, Қоруқ теми өрүлүп кәткән!
32 Then I looked, I took it to heart; I saw, I received instruction:
Уларни көргәч, убдан ойландим; Көргинимдин савақ алдим: —
33 — A little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to rest!
Сән: «Йәнә бирдәм көзүмни жумувалай, Йәнә бирдәм ухливалай, Йәнә бирдәм пут-қолумни алмап йетивалай» — десәң,
34 So shall thy poverty come [as] a roving plunderer, and thy penury as an armed man.
Намратлиқ булаңчидәк сени бесип келәр, Һаҗәтмәнлик қалқанлиқ әскәрдәк саңа һуҗум қилар.
