Proverbs 23
1 When thou sittest to eat with a ruler, consider well who is before thee;
Катта әрбаб билән һәмдәстихан болсаң, Алдиңдики ким екәнлигини убдан ойлан.
2 and put a knife to thy throat, if thou be a man given to appetite.
Иштийиң яман болса, Гелиңға пичақ тәңләп турғандәк өзүңни тарт.
3 Be not desirous of his dainties; for they are deceitful food.
Униң назу-немәтлирини тама қилма, Улар адәм алдайдиған тамақлардур.
4 Weary not thyself to become rich; cease from thine own intelligence:
Бай болимән дәп өзүңни упратма; Өзүңниң зеһниңни бу ишқа қаратма.
5 wilt thou set thine eyes upon it, it is gone; for indeed it maketh itself wings and it flieth away as an eagle towards the heavens.
[Байлиқларға] көз тикишиң биләнла, улар йоқ болиду; Пул-мал дәрвәқә өзигә қанат ясап, Худди бүркүттәк асманға учуп кетәр.
6 Eat thou not the food of him that hath an evil eye, neither desire thou his dainties.
Ач көзниң ненини йемә, Униң есил назу-немәтлирини тама қилма;
7 For as he thinketh in his soul, so is he. Eat and drink! will he say unto thee; but his heart is not with thee.
Чүнки униң көңли қандақ болғандәк, өзиму шундақ. У ағзида: — Қени, алсила, ичсилә! — десиму, Бирақ көңлидә сени ойлиғини йоқ.
8 Thy morsel which thou hast eaten must thou vomit up, and thou wilt have wasted thy sweet words.
Йегән бир жутум таамниму қусуветисән, Униңға қилған чирайлиқ сөзлириңму бекарға кәткән болиду.
9 Speak not in the ears of a foolish [man], for he will despise the wisdom of thy words.
Ахмаққа йол көрситип салма, Чүнки у әқил сөзлириңни көзгә илмас.
10 Remove not the ancient landmark; and enter not into the fields of the fatherless:
Қедимдә бекиткән йәрниң пасил ташлирини йөткимә, Житимларниң етизлириғиму аяқ басма;
11 for their redeemer is mighty; he will plead their cause against thee.
Чүнки уларниң Һәмҗәмәт-Қутқузғучиси интайин күчлүктур; У Өзи улар үчүн үстүңдин дәва қилар.
12 Apply thy heart unto instruction, and thine ears to the words of knowledge.
Несиһәткә көңүл қой, Илим-билимләргә қулақ сал.
13 Withhold not correction from the child; for [if] thou beatest him with the rod, he shall not die:
Балаңға тәрбийә бериштин еринмә; Әгәр таяқ билән урсаң, у өлүп кәтмәйду;
Сән уни таяқ билән урсаң, Бәлким уни тәһтисарадин қутқузивалисән. (Sheol h7585)
15 My son, if thy heart be wise, my heart shall rejoice, even mine;
И оғлум, дана болсаң, Мениң қәлбим қанчә хуш болар еди!
16 and my reins shall exult, when thy lips speak right things.
Ағзиңда орунлуқ сөзләр болса, ич-ичимдин шатлинимән.
17 Let not thy heart envy sinners, but [be thou] in the fear of Jehovah all the day;
Гуна садир қилғучиларға рәшк қилма, Һәрдайим Пәрвәрдигардин әймиништә турғин;
18 for surely there is a result, and thine expectation shall not be cut off.
Шундақ қилғиниңда җәзмән көридиған яхши күнүң болиду, Арзу-үмүтүң бекарға кәтмәс.
19 Thou, my son, hear and be wise, and direct thy heart in the way.
И оғлум, сөзүмгә қулақ селип дана бол, Қәлбиңни [Худаниң] йолиға башлиғин.
20 Be not among winebibbers, among riotous eaters of flesh.
Мәйхорларға арилашма, Нәпси яман гөшхорлар билән барди-кәлди қилма;
21 For the drunkard and the glutton shall come to poverty; and drowsiness clotheth with rags.
Чүнки һарақкәш билән нәпси яман ахирида йоқсуллуқта қалар, Ғәпләт уйқисиға патқанларға җәндә кийимни кийгүзәр.
22 Hearken unto thy father that begat thee, and despise not thy mother when she is old.
Сени тапқан атаңниң сөзини аңла, Анаң қериғанда униңға һөрмәтсизлик қилма.
23 Buy the truth, and sell it not; wisdom, and instruction, and intelligence.
Һәқиқәтни сетивал, Уни һәргиз сетивәтмә. Даналиқ, тәрбийә вә йорутулушниму ал.
24 The father of a righteous [man] shall greatly rejoice, and he that begetteth a wise [son] shall have joy of him:
Һәққаний балиниң атиси чоң хошаллиқ тапар; Дана оғулни тапқан атиси униңдин хурсән болар.
25 let thy father and thy mother have joy, and let her that bore thee rejoice.
Ата-анаңни сөйүндүрүп, Сени туққан анаңни хуш қил.
26 My son, give me thy heart, and let thine eyes observe my ways.
И оғлум, қәлбиңни маңа тапшур; Көзлириңму һаятлиқ йоллиримға тикилсун!
27 For a whore is a deep ditch; and a strange woman is a narrow pit.
Чүнки паһишә аял чоңқур оридур, Бузуқ ят аял тар зиндандур;
28 She also lieth in wait as a robber, and increaseth the treacherous among men.
Улар қарақчидәк мөкүвелип, Инсанийәт арисидики вапасизларни көпәйтәр.
29 Who hath woe? Who hath sorrow? Who contentions? Who complaining? Who wounds without cause? Who redness of eyes?
Кимдә азап бар? Кимдә дәрд-әләм? Ким җедәл ичидә қалар? Ким налә-пәряд көтирәр? Ким сәвәпсиз ярилинар? Кимниң көзи қизирип кетәр?
30 — They that tarry long at the wine; they that go to try mixed wine.
Дәл шарап үстидә узун олтарған, Әбҗәш шараптин тетишқа алдириған мәйхорлар!
31 Look not upon the wine when it is red, when it sparkleth in the cup, and goeth down smoothly:
Шарапниң әҗайип қизиллиғиға, униң җамдики җулалиғиға, Кишиниң гелидин шундақ силиқ өткәнлигигә мәптун болуп қалма!
32 at the last it biteth like a serpent, and stingeth like an adder.
Ахирида у зәһәрлик иландәк чеқивалиду, Оқ иландәк нәштирини санҗийду.
33 Thine eyes shall behold strange women, and thy heart shall speak froward things;
Көз алдиңда ғәлитә мәнзириләр көрүниду, Ағзиңдин қалаймиқан сөзләр чиқиду.
34 and thou shalt be as he that lieth down in the midst of the sea, and as he that lieth down upon the top of a mast:
Худди деңиз-океанларда ләйләп қалғандәк, Йәлкәнлик кеминиң мома яғичи үстидә ятқандәк болисән.
35 — “They have smitten me, [and] I am not sore; they have beaten me, [and] I knew it not. When shall I awake? I will seek it yet again.”
Сән чоқум: — Бириси мени урди, лекин мән яриланмидим! Бириси мени таяқ билән урди, бирақ ағриғини сәзмидим!» — дәйсән. Бирақ сән йәнә: «Һошумға кәлсәмла, мән йәнила шарапни издәймән! — дәйсән.
