Proverbs 23
1 When you sit down to eat with a leader, pay close attention to what has been set before your face,
Gdy siądziesz, abyś jadł z panem, uważaj pilnie, kto jest przed tobą;
2 and put a knife to your throat, if, in such a way, you could hold your soul in your own power.
Inaczej wraziłbyś nóż w gardło swoje, jeźlibyś był chciwy pokarmu.
3 Do not desire his foods, in which is the bread of deceit.
Nie pragnij łakoci jego; bo są pokarmem obłudnym.
4 Do not be willing to labor so that you may be enriched. But set limits by your prudence.
Nie staraj się, abyś się zbogacił; owszem, zaniechaj opatrzności twojej.
5 Do not raise your eyes toward wealth that you are not able to have. For they will make themselves wings, like those of an eagle, and they will fly in the sky.
I miałżebyś obrócić oczy twoje na bogactwo, które prędko niszczeje? bo sobie uczyni skrzydła podobne orlim, i uleci do nieba.
6 Do not eat with an envious man, and do not desire his foods.
Nie jedz chleba człowieka zazdrosnego, a nie żądaj łakoci jego.
7 For, like a seer and an interpreter of dreams, he presumes what he does not know. “Eat and drink,” he will say to you; and his mind is not with you.
Albowiem jako on ciebie waży w myśli swej, tak ty waż pokarm jego. Mówić: Jedz i pij, ale serce jego nie jest z tobą.
8 The foods that you had eaten, you will vomit up. And you will lose the beauty in your words.
Sztuczkę twoję, którąś zjadł, zwrócisz, a utracisz wdzięczne słowa twoje.
9 Do not speak into the ears of the unwise. They will despise the doctrine of your eloquence.
Przed głupim nie mów; albowiem wzgardzi roztropnością powieści twoich.
10 Do not touch the boundaries of little ones, and do not enter into the field of the fatherless.
Nie przenoś granicy starej, a na rolę sierotek nie wchodź.
11 For their close relative is strong, and he will judge their case against you.
Bo obrońca ich możny; onci się podejmuje sprawy ich przeciwko tobie.
12 Let your heart enter into doctrine, and let your ears enter into words of knowledge.
Obróć do nauki serce twoje, a uszy twoje do powieści umiejętności.
13 Do not be willing to take away discipline from a child. For if you strike him with the rod, he will not die.
Nie odejmuj od młodego karności; bo jeźli go ubijesz rózgą, nie umrze.
Ty go bij rózgą, a duszę jego z piekła wyrwiesz. (Sheol h7585)
15 My son, if your soul will become wise, my heart will be glad with you.
Synu mój! będzieli mądre serce twoje, będzie się weseliło serce moje, serce moje we mnie;
16 And my temperament will exult, when your lips will have spoken what is upright.
I rozweselą się nerki moje, gdy będą mówiły wargi twoje, co jest prawego.
17 Let not your heart compete with sinners. But be in the fear of the Lord all day long.
Niech nie zajrzy serce twoje grzesznikom; ale raczej chodż w bojańni Pańskiej na każdy dzień;
18 For you will have hope in the end, and your expectation will not be taken away.
Bo iż jest zapłata, przeto nadzieja twoja nie będzie wykorzeniona.
19 Listen, my son, and be wise, and direct your soul along the way.
Słuchaj, synu mój! a bądź mądry, i nawiedź na drogę serce twoje.
20 Do not be willing to be in the feasts of great drinkers, nor in the carousings of those who gather to feed on flesh.
Nie bywaj między pijanicami wina, ani między żarłokami mięsa;
21 For those who waste time drinking, and who surrender themselves to symbols, will be consumed. And those who sleep will be clothed in rags.
Boć pijanica i żarłok zubożeje, a ospały w łatach chodzić będzie.
22 Listen to your father, who conceived you. And do not despise your mother, when she is old.
Słuchaj ojca twego, który cię spłodził, a nie pogardzaj matką twoją, gdy się zstarzeje.
23 Purchase truth, and do not sell wisdom, or doctrine, or understanding.
Kupuj prawdę, a nie sprzedawaj jej; kupuj mądrość, umiejętność i rozum.
24 The father of the just exults in gladness; he who has conceived the wise will rejoice in him.
Bardzo się raduje ojciec sprawiedliwego, a kto spłodził mądrego, weseli się z niego.
25 Let your father and your mother be joyful, and may she who conceived you exult.
Niech się tedy weseli ojciec twój, i matka twoja; i niech się rozraduje rodzicielka twoja.
26 My son, offer me your heart, and let your eyes keep to my ways.
Synu mój! daj mi serce twoje, a oczy twoje niechaj strzegą dróg moich.
27 For a loose woman is a deep pit, and a foreign woman is a constricted well.
Bo nierządnica jest dół głęboki, a cudza żona jest studnia ciasna.
28 She lies in wait along the way like a robber. And the incautious one whom she sees, she will put to death.
Ona też jako zbojca zasadzki czyni, a zuchwalców między ludźmi rozmnaża.
29 Who has woe? Whose father has woe? Who has quarrels? Who falls into pits? Who has wounds without cause? Who has watery eyes?
Komu biada? Komu niestety? Komu zwady? Komu krzyk? Komu rany daremne? Komu zapalenie oczów?
30 Is it not those who linger over wine, and who strive to be drinking from their cups?
Tym, którzy siadają na winie; tym, którzy chodzą, szukając przyprawnego wina.
31 Do not gaze into the wine when it turns gold, when its color shines in the glass. It enters pleasantly,
Nie zapatruj się na wino, gdy się rumieni, i gdy wydaje w kubku łunę swoję, a prosto wyskakuje.
32 but in the end, it will bite like a snake, and it will spread poison like a king of snakes.
Bo na koniec jako wąż ukąsi, a jako żmija uszczknie;
33 Your eyes will see women who are outsiders, and your heart will utter perversities.
Oczy twoje patrzyć będą na cudze żony, a serce twe będzie mówiło przewrotności;
34 And you will be like someone sleeping in the middle of the sea, and like a pilot, fast asleep, who has lost his hold on the helm.
I będziesz jako ten, który leży w pośród morza, a jako ten, który śpi na wierzchu masztu;
35 And you will say: “They have beaten me, but I did not feel pain. They have dragged me, and I did not realize it. When will I awaken and find more wine?”
Rzeczesz: Ubito mię, a nie stękałem, potłuczono mię, a nie czułem. Gdy się ocucę, udam się zaś do tego.
