Proverbs 22
1 A good name is better than many riches. And good esteem is above silver and gold.
Lepsze jest dobre imię, niż bogactwa wielkie; a przyjaźń lepsza, niż srebro i złoto.
2 The rich and poor have met one another. The Lord is the maker of them both.
Bogaty i ubogi spotkali się z sobą; ale Pan jest obydwóch stworzycielem.
3 The clever saw evil and hid himself. The innocent continued on and was afflicted with damage.
Ostrożny widząc złe ukrywa się; ale prostacy wprost idąc wpadają w szkodę.
4 The end of moderation is the fear of the Lord, riches and glory and life.
Pokory i bojaźni Pańskiej nagrodą jest bogactwo, i sława i żywot.
5 Weapons and swords are on the way of the perverse. But he who guards his own soul withdraws far from them.
Ciernie i sidła są na drodze przewrotnego; kto strzeże duszy swej, oddala się od nich.
6 The proverb is: A youth is close to his way; even when he is old, he will not withdraw from it.
Ćwicz młodego według potrzeby drogi jego; bo gdy się zstarzeje, nie odstąpi od niej.
7 The rich rule over the poor. And the borrower is servant to the lender.
Bogaty nad ubogimi panuje; ale ten, co pożycza, sługą bywa tego, który mu pożycza.
8 Whoever sows iniquity will reap evils, and by the rod of his own wrath he will be consumed.
Kto sieje nieprawość, żąć będzie utrapienie, a rózga gniewu jego ustanie.
9 Whoever is inclined to mercy shall be blessed, for from his bread he has given to the poor. Whoever gives gifts will acquire victory and honor. But he carries away the soul of the receiver.
Oko dobrotliwe, toć będzie ubłogosławione; bo udziela chleba swego ubogiemu.
10 Cast out the one who ridicules, and conflict will go out with him, and accusations and insults will cease.
Wyrzuć naśmiewcę, a ustanie zwada; owszem uspokoi się swar i pohańbienie.
11 Whoever loves cleanness of heart, because of the grace of his lips, will have the king as his friend.
Kto miłuje czystość serca, a jest wdzięczność w wargach jego, temu król przyjacielem będzie.
12 The eyes of the Lord watch over knowledge. And the words of the iniquitous are supplanted.
Oczy Pańskie strzegą umiejętności; ale przedsięwzięcia przewrotnego podwraca.
13 The lazy one says: “There is a lion outside. I might be slain in the midst of the streets.”
Leniwiec mówi: Lew na dworzu, w pośród ulicy bym był zabity.
14 The mouth of a foreign woman is a deep pit; the Lord was angry with him who will fall into it.
Usta obcych niewiast są dół głęboki; na kogo się Pan gniewa, wpadnie tam.
15 Foolishness has been bound to the heart of a child, and a rod of discipline shall cause it to flee.
Głupstwo przywiązane jest do serca młodego; ale rózga karności oddali je od niego.
16 Whoever slanders the poor, so as to augment his own riches, will give it away to one who is richer, and will be in need.
Kto ciemięży ubogiego, aby sobie przysporzył, także kto daje bogatemu: pewnie zubożeje.
17 Incline your ear, and listen to the words of the wise. Then apply your heart to my doctrine.
Nakłoń ucha twego, a słuchaj słów mądrych, a serce twoje przyłóż ku nauce mojej;
18 It shall be beautiful to you, if you preserve it in your inner self, and it shall overflow from your lips,
Boć to będzie uciechą, gdy je zachowasz w sercu twojem, gdy będą społem sporządzone w wargach twoich;
19 so that your confidence may be in the Lord. Therefore, I also have revealed it to you this day.
Aby było w Panu ufanie twoje; oznajmujęć to dziś, a ty tak czyń.
20 Behold, I have written it for you in three ways, and with meditations and knowledge,
Izalim ci nie napisał znamienitych rzeczy z strony rad i umiejętności,
21 so that I might reveal to you, firmly and with words of truth, in order to respond about these things to those who sent you.
Abym ci do wiadomości podał pewność powieści prawdziwych, abyś umiał odnosić słowa prawdy tym, którzy cię posłali.
22 Do not act with violence toward the pauper because he is poor. And do not weary the needy at the gate.
Nie odzieraj nędznego, przeto że nędzny jest; ani ubogiego w bramie uciskaj.
23 For the Lord will judge his case, and he will pierce those who have pierced his soul.
Albowiem Pan się podejmie sprawy ich, i wydrze duszę tym, którzy im wydzierają.
24 Do not be willing to be a friend to an angry man, and do not walk with a furious man,
Nie bądź przyjacielem gniewliwemu, a z mężem popędliwym nie obcuj,
25 lest perhaps you learn his ways, and take up a stumbling block to your soul.
Byś snać nie przywykł ścieszkom jego, a nie włożył sidła na duszę swoję.
26 Do not be willing to be with those who certify with their hands, and who offer themselves as a guarantee against debts.
Nie bywaj między tymi, którzy ręczą; ani między rękojmiami za długi;
27 For if you do not have the means to restore, what reason should there be for him to take the covering from your bed?
Bo jeźlibyś nie miał czem zapłacić, przeczżeby kto miał brać pościel twoją pod tobą?
28 Do not cross beyond the ancient limits that your fathers have set.
Nie przenoś starej granicy, którą uczynili ojcowie twoi.
29 Have you seen a man swift in his work? He shall stand in the sight of kings, and not before those who are disreputable.
Widziałżeś męża rątszego w sprawach swoich? Takowyć przed królami staje, a nie staje przed podłymi.
