Panultihon 20
1 Ang bino mao ang mabugalbugalon ug ang isog nga ilimnon mao ang sabaan; si bisan kinsa nga mahisalaag pinaagi sa ilimnon dili manggialamon.
El vino es burlador y alborotador el licor, Y cualquiera que en ello se desvía no es sabio.
2 Ang pagkahadlok ngadto sa hari sama sa pagkahadlok sa nagngulob nga batan-ong liyon; siya nga nagpasuko kaniya makabsan sa iyang kinabuhi.
Como rugido de león es la ira del rey, El que provoca su ira expone su propia vida.
3 Dungog gayod kini alang ni bisan kinsa nga makalikay sa panagbingkil, apan ang matag kabuang mosangko sa pagpakiglalis.
Honra del hombre es evitar la contienda, Pero todo insensato se envolverá en ella.
4 Dili magdaro ang tawong tapolan sa panahon sa tingtugnaw; mangita siya ug abot panahon sa ting-ani apan wala gayod siyay makuha.
En otoño no ara el holgazán, Rebuscará en la cosecha y nada hallará.
5 Ang mga katuyoan sa kasingkasing sa tawo sama sa lalom nga tubig, apan makasag-ob niini ang tawo nga may panabot.
Como agua profunda es el propósito en el corazón del hombre, Pero el hombre entendido logrará extraerlo.
6 Daghang mga tawo ang magpahayag nga matinud-anon siya, apan kinsa man ang makakaplag kaniya nga matinumanon?
Muchos hombres proclaman su propia bondad, Pero un hombre fiel, ¿quién lo hallará?
7 Ang tawo nga nagbuhat ug maayo nagalakaw diha sa iyang katarong ug magmalipayon ang iyang mga anak nga lalaki nga magsunod kaniya.
El justo camina en su integridad, Después de él, sus hijos son muy dichosos.
8 Ang hari nga maglingkod diha sa trono nga magabuhat sa buluhaton sa maghuhukom magapatibulaag sa tanang daotan pinaagi sa iyang mata.
Un rey sentado en el tribunal, Con su mirada disipa toda maldad.
9 Kinsa man ang makaingon, “Hinlo ang akong kasingkasing; gawasnon ako sa akong sala”?
¿Quién podrá decir: Tengo mi conciencia limpia, Estoy purificado de mi pecado?
10 Ang nagkalainlain nga timbangan ug ang dili insakto nga mga sukdanan, kasilagan kini ni Yahweh.
Pesa falsa y medida falsa, Ambas son repugnancia a Yavé.
11 Bisan pa ang batan-on maila pinaagi sa iyang mga buhat, kung putli ug matarong ba ang iyang binuhatan.
Aun el muchacho es conocido por sus hechos, Si su conducta es limpia y recta.
12 Ang mga dalunggan nga makadungog ang mga mata nga makakita, gibuhat kini ni Yahweh.
El oído que oye y el ojo que ve, Ambas cosas las hizo Yavé.
13 Ayaw higugmaa ang pagkatulog o mahiagom ka sa pagkakabos; bukha ang imong mga mata ug aduna kay daghan nga makaon.
No ames el sueño No sea que te empobrezcas. Abre tus ojos y te saciarás de pan.
14 “Dili maayo! Dili maayo!” miingon ang tigpamalit, apan sa dihang makalakaw na siya magpagarbo na siya.
Es malo, es malo, dice el comprador, Pero cuando se va, se jacta.
15 Adunay bulawan ug daghan nga mga mahalon nga mga bato, apan ang mga ngabil sa kahibalo mao ang bililhon nga alahas.
Existe el oro y multitud de piedras preciosas, Pero los labios sabios son algo más precioso.
16 Kuhaa ang bisti sa tag-iya nga naghulam ug salapi ingon nga garantiya sa utang sa usa ka langyaw, ug kuhaa kini kung siya garantiya alang sa mga babaye nga mananapaw.
Tómale la ropa al que salió fiador de un extraño, Y tómale prenda cuando da garantía a los forasteros.
17 Tam-is ang tinapay nga nakuha pinaagi sa pagpanlimbong, apan sa kinaulahian mapuno sa balas ang iyang baba.
Sabroso es al hombre el pan mal adquirido, Pero después su boca estará llena de fragmentos de piedra.
18 Natukod ang mga laraw pinaagi sa tambag ug uban lamang sa maalamong giya nga makiggubat ka.
Confirma los planes por medio del consejo, Y con sabias estrategias haz la guerra.
19 Ang pagtabi makabutyag sa mga tinago ug busa kinahanglan nga dili ka makig-uban sa mga tawo nga tabian.
El que revela secretos levanta calumnia, Por tanto, no te metas con un chismoso.
20 Kung tunglohon sa tawo ang iyang amahan o ang iyang inahan, mapalong ang iyang lampara taliwala sa kangitngit.
Al que insulte a su padre o a su madre, Se le apagará su lámpara en medio de la oscuridad.
21 Ang panulondon nga gidalidali lamang sa pagkuha sa sinugdanan walay maayong mahimo sa kaulahian.
Herencia adquirida con robo al comienzo, Al fin no será bendita.
22 Ayaw pagsulti, “Mobalos ako sa imong sayop nga gihimo!” Paghulat kang Yahweh kay siya ang moluwas kanimo.
No digas: Yo me vengaré. Espera a Yavé, y Él te salvará.
23 Gikasilagan ni Yahweh ang dili insakto nga mga timbangan ug dili gayod maayo ang mga limbongan nga taksanan.
Las pesas desiguales son repugnancia a Yavé, Y una balanza con trampa no es buena.
24 Gigiyahan ni Yahweh ang mga lakang sa tawo; unsaon man niya pagsabot sa iyang paagi?
De Yavé son los pasos del hombre, ¿Cómo, pues, podrá el hombre entender su camino?
25 Lit-ag alang sa tawo ang pagdalidali ug ingon nga, “Balaan kini nga butang,” ug magsugod lang ug hunahuna sa buot ipasabot niini human sa iyang panaad.
Trampa es al hombre el voto apresurado, Y después de hacerlo, reflexionar.
26 Lainon sa maalamon nga hari ang mga daotan ug patuyokon ang galingan alang kanila.
El rey sabio dispersa a los perversos, Y hace pasar sobre ellos la rueda de trillar.
27 Ang espiritu sa tawo mao ang lampara ni Yahweh, nga magsusi sa kinahiladman niya nga mga bahin.
Lámpara de Yavé es el espíritu del hombre, Que escudriña lo más recóndito del ser.
28 Ang matinud-anon nga kasabotan ug pagkamasaligan maoy makapanalipod sa hari; nahimong luwas ang iyang trono pinaagi sa gugma.
Misericordia y verdad preservan al rey, Y la clemencia sustenta su trono.
29 Ang himaya sa batan-ong mga lalaki mao ang ilang kusog, ug ang dungog sa mga tigulang mao ang ilang puti nga buhok.
La gloria de los jóvenes es su fortaleza, Y el esplendor de los ancianos, sus canas.
30 Ang mga paghuyop makahimo paghinlo sa samad sa daotan ug ang mga pagbunal makapahinlo sa kinauyokan nga mga bahin.
Las marcas de los azotes purifican del mal, Y los golpes llegan a lo íntimo del corazón.
