Panultihon 23
1 Sa dihang molingkod ka aron mokaon uban ang magmamando, pagbantay pag-ayo kung unsa ang anaa sa imong atubangan,
Cuando te sientes a comer con un ʼadón, Considera bien lo que está delante de ti,
2 ug ibutang ang kutsilyo sa imong tutonlan kung ikaw ang matang sa tawo nga gusto mokaon ug daghang pagkaon.
Y pon cuchillo a tu garganta Si tienes gran apetito.
3 Ayaw pagtinguha sa iyang lamiang mga pagkaon, kay pagkaon kini sa mga bakak.
No codicies sus manjares delicados, Porque son pan de engaño.
4 Ayaw paghago ug maayo aron makaangkon ug bahandi; pagmaalamon aron masayod kung kanus-a moundang.
No te afanes por hacer riquezas. Sé prudente y desiste.
5 Tugotan ba nimo ang imong mga mata nga masilaw niini? Mahanaw lamang kini, kay sigurado gayod nga tugkan kini ug mga pako sama sa agila ug molupad sa kawanangan.
Si les diriges una mirada, ya no están. Les salieron alas como un águila que vuela a los cielos.
6 Ayaw kan-a ang pagkaon sa tawong adunay daotan nga tinan-awan— ug ayaw pagtinguha sa iyang lamiang mga pagkaon,
No comas pan con el avaro, Ni codicies sus manjares,
7 kay siya ang matang sa tawo nga nag-ihap sa kantidad sa pagkaon. “Kaon ug inom!” moingon siya kanimo, apan ang iyang kasingkasing wala diha kanimo.
Porque como piensa en su corazón, así es. Come y bebe, te dirá, Pero su corazón no está contigo.
8 Isuka nimo bisan ang diyutay nga imong gikaon ug giusik-usikan lang nimo ang imong mga pagdayeg.
Vomitarás el bocado que comiste Y perderás tus suaves palabras.
9 Ayaw pakigsulti sa igdulungog sa usa ka buangbuang, kay tamayon lamang niya ang imong maalamon nga mga pulong.
No hables a oídos del insensato, Porque despreciará la prudencia de tus razones.
10 Ayaw ibalhin ang karaang bato nga utlanan o ilogon ang kaumahan sa mga ilo,
No cambies de lugar el lindero antiguo, Ni entres en el campo de los huérfanos,
11 kay ang ilang Manluluwas kusgan ug molaban siya sa ilang katungod batok kanimo.
Porque su Redentor es fuerte, Y defenderá contra ti la causa de ellos.
12 Ibutang sa imong kasingkasing ang pagpanudlo ug sa imong mga dalunggan ang mga pulong sa kahibalo.
Aplica tu corazón a la enseñanza, Y tus oídos a las palabras sabias.
13 Ayaw pagdumili sa pagpanton sa usa ka bata, kay kung latoson nimo siya ug bunal, dili siya mamatay.
No retraigas la corrección al muchacho, Si lo castigas con vara, no morirá.
14 Kinahanglan nga ikaw gayod ang molatos kaniya pinaagi sa bunal ug moluwas sa iyang kalag gikan sa Seol. (Sheol h7585)
Lo castigarás con vara, Y librarás su alma del Seol. (Sheol h7585)
15 Akong anak nga lalaki, kung maalamon ang imong kasingkasing, nan ang akong kasingkasing magmaya usab;
Hijo mío, si tu corazón es sabio, También a mí se me alegrará el corazón,
16 malipay ang akong kinasuloran sa dihang ang imong mga ngabil magsulti ug husto.
Mi ser interno también se alegrará Cuando tus labios hablen cosas rectas.
17 Ayaw itugot nga masina ang imong kasingkasing sa mga makasasala, apan padayon diha sa pagkahadlok kang Yahweh sa tibuok adlaw.
No tenga tu corazón envidia de los pecadores. Más bien, persevera en el temor a Yavé en todo tiempo.
18 Sigurado gayod nga adunay kaugmaon ug dili mahanaw ang imong paglaom.
Porque ciertamente hay un porvenir, Y tu esperanza no será frustrada.
19 Paminaw- ikaw! - akong anak nga lalaki, ug pagmaalamon ug giyahi ang imong kasingkasing ngadto sa dalan.
Escucha tú, hijo mío, sé sabio, Y dirige tu corazón por el buen camino.
20 Ayaw pakig-uban sa mga palahubog ug sa kusog mokaon ug karne,
No estés con los bebedores de vino, Ni con los comedores de carne,
21 kay ang palahubog ug ang kusog mokaon mahimong kabos ug mahinanok nga magbisti na lamang sila ug mga trapo.
Porque el ebrio y el glotón empobrecerán, Y el dormitar hará vestir harapos.
22 Paminawa ang imong amahan nga maoy nagpakatawo kanimo ug ayaw tamaya ang imong inahan sa dihang matigulang na siya.
Escucha a tu padre que te engendró, Y no desprecies a tu madre cuando sea anciana.
23 Palita ang kamatuoran, apan ayaw kini ibaligya; pagpalit ug kaalam, pagpanton, ug panabot.
Adquiere la verdad y no la vendas, También sabiduría, instrucción y entendimiento.
24 Ang amahan sa matarong maglipay gayod, ug siya nga magpakatawo ug maalamon nga bata magmaya diha kaniya.
El padre del justo se alegrará en gran manera. El que engendra un hijo sabio se gozará con él.
25 Tugoti nga magmaya ang imong amahan ug imong inahan ug tugoti nga maglipay siya nga maoy nagpakatawo kanimo.
Alégrense tu padre y tu madre, Y regocíjese la que te dio a luz.
26 Akong anak nga lalaki, ihatag kanako ang imong kasingkasing ug ipaniid ang imong mga mata sa akong mga dalan.
Dame, hijo mío, tu corazón Y observen tus ojos mis caminos.
27 Kay ang babaye nga nagbaligya sa iyang dungog usa ka lalom nga bung-aw, ug ang asawa sa laing lalaki usa ka masigpit nga atabay.
Porque fosa profunda es la prostituta, Y pozo angosto la mujer extraña.
28 Nagpauraray siya nga nag-atang sama sa kawatan ug padaghanon niya ang mga maluibon taliwala sa katawhan.
También ella, como asaltante, acecha, Y entre los hombres multiplica a los traicioneros.
29 Kinsa man ang adunay kaalaot? Kinsa man ang adunay kasubo? Kinsa man ang adunay mga kaaway? Kinsa man ang adunay pagbagulbol? Kinsa man ang adunay mga samad nga walay hinungdan? Kinsa man ang adunay mapula nga mga mata?
¿Para quién es el ay? ¿Para quién las tristezas? ¿Para quién las contiendas? ¿Para quién el quejido? ¿Para quién las heridas sin causa? ¿Para quién los ojos enrojecidos?
30 Kadtong magpabilin sa pag-inom ug bino, kadtong misulay sa sinagolan nga bino.
Para el que se detiene en el vino, Para los que prueban licores mezclados.
31 Ayaw tan-awa ang bino sa dihang pula na kini, sa dihang mangidlap kini diha sa baso ug hamloy nga lad-okon.
No mires al vino cuando rojea, Y lanza destellos en la copa, Porque se entra suavemente,
32 Sa kataposan mamaak kini sama sa bitin ug molikos kini sama sa udto-udto nga bitin.
Pero al fin, muerde como una serpiente. Pica como una víbora.
33 Makita sa imong mga mata ang katingalahang mga butang ug ang imong kasingkasing magapamulong sa sukwahi nga mga butang.
Tus ojos mirarán cosas extrañas, Y tu corazón hablará cosas perversas.
34 Mahisama ka sa natulog ngadto sa kinahiladman sa kadagatan o naghigda tumoy sa tukon sa layag.
Serás como el que está acostado en alta mar, Como el que duerme en el palo de un velero,
35 “Gibunalan nila ako,” moingon ka, “apan wala ako nasakitan. Gikulata nila ako, apan wala ko kini mabati. Kanus-a ba ako makamata? Mangita ako ug laing ilimnon.”
Y dirás: Me golpearon y no me dolió, Me azotaron, pero no lo sentí. Cuando despierte, lo volveré a buscar.
