Panultihon 16
1 Ang mga laraw sa kasingkasing iya sa tawo, apan nagagikan kang Yahweh ang tubag sa iyang dila.
Del hombre son los planes del corazón, Pero de Yavé la respuesta de la boca.
2 Ang tanan nga pamaagi sa tawo putli sa iyang kaugalingong panan-aw, apan sukdon ni Yahweh ang espiritu.
Al hombre le parecen limpios todos sus caminos, Pero Yavé pesa los espíritus.
3 Itugyan kang Yahweh ang imong mga buluhaton ug ang imong mga laraw magmalamposon.
Encomienda a Yavé tus obras, Y tus pensamientos serán afirmados.
4 Gibuhat ni Yahweh ang tanang butang nga adunay katuyoan, bisan ang mga daotan sa adlaw sa kalisdanan.
Yavé mismo hizo todas las cosas para Él, Aun al perverso para el día malo.
5 Gidumtan ni Yahweh ang tanan nga adunay mapahitas-on nga kasingkasing, bisan tuod makabarog sila nga nagkahiusa, dili sila makalingkawas sa silot.
Repugnancia es a Yavé todo altivo de corazón, Ciertamente no quedará impune.
6 Pinaagi sa pagkamatinud-anon sa kasabotan ug pagkamasaligan ang sala napasaylo ug pinaagi sa pagkahadlok kang Yahweh ang mga tawo mobiya sa pagkadaotan.
Por la misericordia y la verdad se borra la iniquidad, Y por el temor a Yavé se aparta uno del mal.
7 Kung ang pamaagi sa usa ka tawo nakapahimuot kang Yahweh, himoon niya bisan pa ang kaaway nianang tawhana nga mapasig-uli kaniya.
Cuando los caminos del hombre agradan a Yavé, Él hace que aun sus enemigos estén en paz con él.
8 Mas maayo pa ang diyutay nga kinitaan uban ang pagkamatarong, kaysa dako nga uban pagkadili matarong.
Mejor es un poco con justicia, Que gran ganancia con injusticia.
9 Sa iyang kasingkasing, ang tawo naglaraw sa iyang dalan, apan si Yahweh ang mogiya sa iyang mga lakang.
El corazón del hombre traza su camino, Pero Yavé afirma sus pasos.
10 Ang pagpanagna anaa sa ngabil sa hari, sa paghukom ang iyang baba dili gayod mosulti ug bakak.
Hay una decisión divina en los labios del rey: Que su boca no yerre en la sentencia.
11 Ang husto nga sukdanan nagagikan kang Yahweh; ang tibuok nga gibug-aton sa sudlanan mao ang iyang bulohaton.
Peso y balanzas justas son de Yavé. Todas las pesas de la bolsa son obra suya.
12 Kung ang mga hari magbuhat ug daotan nga mga butang, mao kana ang butang nga hinginlan, tungod kay ang trono gitukod sa pagbuhat ug maayo.
Repugnancia es que los reyes cometan perversidad, Porque el trono se afianza con la justicia.
13 Ang hari malipay sa ngabil nga nagsulti sa matuod ug gihiguma niya ang nagsulti sa walay pagduhaduha.
Los reyes aprueban los labios sinceros, Y aman al que habla lo recto.
14 Ang kapungot sa hari usa ka mensahero sa kamatayon apan ang tawong maalamon mosulay sa paghupay sa iyang kasuko.
La ira del rey es mensajero de muerte, Pero el hombre sabio lo apaciguará.
15 Diha sa kahayag sa nawong sa hari mao ang kinabuhi, ug ang iyang pabor sama sa panganod nga nagdala ug ulan.
En la serenidad del rostro del rey está la vida, Y su favor es como nube de lluvia tardía.
16 Mas maayo ang pagbaton ug kaalam kaysa bulawan. Ang pagbaton ug panabot kinahanglan pilion labaw sa plata.
Mejor es adquirir sabiduría que oro, Y obtener entendimiento es más que plata.
17 Ang dalan sa mga tawong matarong maglikay kanila gikan sa daotan; kadtong mopanalipod sa iyang kinabuhi mobantay sa iyang dalan.
El camino de los rectos es apartarse del mal, El que guarda su camino preserva su vida.
18 Ang garbo mosangpot sa kalaglagan ug ang mapahitas-on nga espiritu sa pagkapukan.
Antes del quebrantamiento está la soberbia, Y antes de la caída, la altivez de espíritu.
19 Mas maayo ang pagpaubos diha sa mga kabos nga mga tawo kaysa pagbahin sa mga inilog uban sa mga mapahitas-on nga mga tawo.
Es mejor ser humilde de espíritu con los humildes Que repartir despojos con los soberbios.
20 Si kinsa kadtong namalandong sa gitudlo kanila makakaplag ug maayo ug kadtong nagsalig kang Yahweh magmalipayon.
El que atiende la palabra hallará el bien, Y el que confía en Yavé es inmensamente feliz.
21 Siya nga maalamon sa iyang kasingkasing gitawag nga adunay panabot ug ang katam-is sa pagpanulti magdugang sa iyang katakos sa pagtudlo.
El sabio de corazón será llamado entendido, Y la dulzura de labios aumenta el saber.
22 Ang panabot mao ang tuboran sa kinabuhi alang kaniya nga nagbaton niini, apan ang silot sa mga buangbuang mao ang ilang pagkabuang-buang.
Manantial de vida es el entendimiento para el que lo posee, Pero el castigo de los necios es su misma necedad.
23 Ang kasingkasing sa maalamon nga tawo maghatag ug panabot sa iyang baba ug makadugang sa pagkamadanihon sa iyang mga ngabil.
El corazón del sabio muestra prudente su boca, Y sus labios aumentan el saber.
24 Ang malumo nga mga pulong sama sa dugos— tam-is alang sa kalag ug kaayohan alang sa kabukogan.
Panal de miel son las palabras agradables. Dulces para el alma y saludables para los huesos.
25 Adunay dalan nga ang hunahuna sa tawo husto, apan ang tumoy niini dalan paingon sa kamatayon.
Hay camino que al hombre [parece] derecho, Pero su fin es camino de muerte.
26 Ang tinguha sa usa ka mamumuo ang makapakaon kaniya; ang iyang kagutom mao ang nag-aghat kaniya nga magpadayon.
La persona que labora para ella misma Trabaja porque su boca lo obliga.
27 Ang walay pulos nga tawo nangita ug kagubot ug ang iyang sinultihan sama sa makapaso nga kalayo.
El hombre perverso desentierra el mal, Y lleva en sus labios fuego abrasador.
28 Ang mga tawong daotan makapasamot sa panagbangi ug ang pagpanglibak makapabulag sa suod nga mga managhigala.
El hombre perverso provoca contienda, Y el chismoso separa a los mejores amigos.
29 Ang tawo nga mangtas mamakak sa iyang silingan ug maggiya kaniya sa dalan nga dili matarong.
El hombre violento persuade a su amigo, Y lo hace andar por camino no bueno,
30 Siya nga mokidhat sa iyang mata naglaraw ug daotang mga butang; kadtong mongisi magabuhat ug daotan.
El que guiña los ojos trama perversidades, El que frunce los labios realiza el mal.
31 Ang puti nga buhok mao ang purongpurong sa himaya; naangkon kini tungod sa pagkinabuhi sa husto nga pamaagi.
Corona de honra es la cabeza cana, Se halla en el camino de la justicia.
32 Mas maayo nga dili daling masuko kaysa mahimong manggugubat ug ang nagdumala sa iyang espiritu mas kusgan pa sa usa ka tawo nga makalupig ug siyudad.
El lento para la ira es mejor que el valiente, Y el que domina su espíritu que el que captura una ciudad.
33 Ang ripa giitsa ngadto sa sabakan, apan ang pagbuot nagagikan kang Yahweh.
Las suertes se echan sobre la ropa, Pero toda decisión es de Yavé.
