Châm Ngôn 25
1 Đây cũng là những châm ngôn của Sa-lô-môn, mà các người của Ê-xê-chia, vua Giu-đa sao tả.
These are more proverbs of Solomon, collected by the scribes of Hezekiah, king of Judah.
2 Giấu kín việc nào, ấy là vinh hiển của Đức Chúa Trời; Nhưng dò xét điều nào, ấy là vinh hiển của các vua.
God's greatness is in doing things that can't be known, while the greatness of kings is in revealing things.
3 Người ta không thể dò biết bề cao của từng trời, Bề sâu của đất, hay là lòng của các vua.
Just as the height of the heavens or the depth of the earth can't be known, the king's thinking can't be known.
4 Hãy lấy cặn bã khỏi bạc, Thì thợ bạc liền được một khí dụng;
Remove the waste from the silver, and the silversmith has pure silver to work with.
5 Hãy trừ kẻ ác khỏi trước mặt vua, Thì ngôi người sẽ nhờ công bình được lập bền vững.
Remove the wicked from the king's presence and the king will rule securely and justly.
6 Chớ phô mình trước mặt vua, Và đừng ngồi tại chỗ của người cao trọng.
Don't try to make yourself look great before the king, and don't pretend to be among the important people,
7 Vì thà người ta nói cùng con rằng: Hãy lên đây, Hơn là người ta hạ con xuống trước mặt vua chúa, mà mắt con đã thấy.
for it's better to be told, “Come up here,” than to be humiliated before a nobleman. Even though you've seen something with your own eyes,
8 Chớ vội gây ra điều tranh tụng, E rốt cuộc khi kẻ lân cận con đã làm con hổ thẹn, Con sẽ chẳng biết làm chi.
don't rush to take legal action, for what are you going to do in the end when your neighbor shows you're wrong and humiliates you?
9 Hãy đối nại duyên cớ con với chính kẻ lân cận con, Song chớ tỏ sự kín đáo của kẻ khác;
Discuss the case with your neighbor himself, and don't betray someone else's secret,
10 E khi người nghe điều ấy sẽ trách con, Và sự sỉ nhục con không hề bôi hết chăng.
otherwise whoever hears it will make you ashamed and you'll never lose your bad reputation.
11 Lời nói phải thì, Khác nào trái bình bát bằng vàng có cẩn bạc.
Advice given at the right time is like golden apples set in silver.
12 Người khôn ngoan quở trách lỗ tai hay nghe, Khác nào một cái vòng vàng, một đồ trang sức bằng vàng ròng vậy.
Constructive criticism from the wise to someone who listens is like a gold ring and a necklace of fine gold.
13 Sứ giả trung tín với người sai đi, Giống như tuyết mát mẻ trong ngày mùa gặt; Vì người bổ sức linh hồn của chủ mình.
Faithful messengers are as refreshing to their master as cold snow on a hot harvest day.
14 Kẻ nào tự khoe khoang giả dối về lễ vật mình, Tợ như có mây có gió, mà không mưa.
Someone who boasts about a gift they never give is like cloud and wind without rain.
15 Hằng chậm nóng giận mới khuyên được lòng của quan trưởng; Còn lưỡi mềm dịu bẻ gãy các xương.
If you're patient you can persuade your superior, and soft words can break down opposition.
16 Nếu con tìm được mật, hãy ăn vừa phải, Kẻo khi ăn no chán, con mửa ra chăng.
If you find honey, eat just enough, for if you eat too much, you'll be sick.
17 Chớ năng bước chân đến nhà kẻ lân cận con, E người chán con, và trở lòng ghét con chăng.
Don't set foot in your neighbors' homes too often, otherwise they'll get fed up with you and hate you.
18 Kẻ nào đối chứng giả dối cho người lân cận mình, Khác nào một cái búa, một cây gươm, một mũi tên nhọn.
Telling lies in court against a friend is like attacking them with a mace, or a sword, or an arrow.
19 Tin cậy kẻ bất trung trong ngày hoạn nạn, Giống như răng bị gãy bể, tỉ như chân trẹo đi.
Trusting in unreliable people in times of trouble is like eating with a broken tooth or walking on a bad foot.
20 Ai hát cho lòng buồn thảm nghe, Khác nào kẻ lột áo mình khi ngày lạnh, Và như giấm đổ trên diêm tiêu vậy.
Singing happy songs to someone who's broken-hearted is like taking off your coat on a cold day, or pouring vinegar onto an open wound.
21 Nếu kẻ thù nghịch con có đói, hãy cho nó ăn; Nếu có khát, hãy cho nó uống;
If your enemy is hungry, give him something to eat; if he's thirsty, give him a drink of water.
22 Vì như vậy con chất than cháy đỏ trên đầu nó, Và Đức Giê-hô-va sẽ báo lại cho con.
This will make him ashamed as if he had burning coals piled on his head, and the Lord will reward you.
23 Gió bắc sanh ra mưa; Còn lưỡi nói hành cách kín đáo gây cho mặt mày giận dữ.
In the same way that the north wind brings rain, slandering people makes them angry.
24 Thà ở một góc trên mái nhà, Hơn là ở chung nhà với người đàn bà hay tranh cạnh.
It's better to live in a corner of a housetop than to share a whole house with an argumentative wife.
25 Tin Lành ở xứ xa đến, Giống như nước mát mẻ cho người khát khao.
Good news from a distant country is like cold water to an exhausted traveler.
26 Người công bình xiêu tó trước mặt kẻ gian ác, Khác nào một suối nước bị dấy đục, một nguồn nước bị hư.
Good people who give in to the wicked are like a muddied spring or a polluted well.
27 Aên mật nhiều quá lấy làm chẳng tốt; Và cầu kiếm vinh hiển cho mình ấy gây sự tổn hại.
It's not good to eat too much honey, or to want too much praise.
28 Người nào chẳng chế trị lòng mình, Khác nào một cái thành hư nát, không có vách ngăn.
Someone without control is as exposed as a town whose walls have been breached.
