Châm Ngôn 25
1 Đây cũng là những châm ngôn của Sa-lô-môn, mà các người của Ê-xê-chia, vua Giu-đa sao tả.
These are more wise sayings of Solomon, copied out by the men of Hezekiah, king of Judah.
2 Giấu kín việc nào, ấy là vinh hiển của Đức Chúa Trời; Nhưng dò xét điều nào, ấy là vinh hiển của các vua.
It is the glory of God to keep a thing secret: but the glory of kings is to have it searched out.
3 Người ta không thể dò biết bề cao của từng trời, Bề sâu của đất, hay là lòng của các vua.
The heaven is high and the earth is deep, and the hearts of kings may not be searched out.
4 Hãy lấy cặn bã khỏi bạc, Thì thợ bạc liền được một khí dụng;
Take away the waste from silver, and a vessel will come out for the silver-worker.
5 Hãy trừ kẻ ác khỏi trước mặt vua, Thì ngôi người sẽ nhờ công bình được lập bền vững.
Take away evil-doers from before the king, and the seat of his power will be made strong in righteousness.
6 Chớ phô mình trước mặt vua, Và đừng ngồi tại chỗ của người cao trọng.
Do not take glory for yourself before the king, and do not put yourself in the place of the great:
7 Vì thà người ta nói cùng con rằng: Hãy lên đây, Hơn là người ta hạ con xuống trước mặt vua chúa, mà mắt con đã thấy.
For it is better to have it said to you, Come up here; than for you to be put down in a lower place before the ruler.
8 Chớ vội gây ra điều tranh tụng, E rốt cuộc khi kẻ lân cận con đã làm con hổ thẹn, Con sẽ chẳng biết làm chi.
Do not be quick to go to law about what you have seen, for what will you do in the end, when your neighbour has put you to shame?
9 Hãy đối nại duyên cớ con với chính kẻ lân cận con, Song chớ tỏ sự kín đáo của kẻ khác;
Have a talk with your neighbour himself about your cause, but do not give away the secret of another:
10 E khi người nghe điều ấy sẽ trách con, Và sự sỉ nhục con không hề bôi hết chăng.
Or your hearer may say evil of you, and your shame will not be turned away.
11 Lời nói phải thì, Khác nào trái bình bát bằng vàng có cẩn bạc.
A word at the right time is like apples of gold in a network of silver.
12 Người khôn ngoan quở trách lỗ tai hay nghe, Khác nào một cái vòng vàng, một đồ trang sức bằng vàng ròng vậy.
Like a nose-ring of gold and an ornament of the best gold, is a wise man who says sharp words to an ear ready to give attention.
13 Sứ giả trung tín với người sai đi, Giống như tuyết mát mẻ trong ngày mùa gặt; Vì người bổ sức linh hồn của chủ mình.
As the cold of snow in the time of grain-cutting, so is a true servant to those who send him; for he gives new life to the soul of his master.
14 Kẻ nào tự khoe khoang giả dối về lễ vật mình, Tợ như có mây có gió, mà không mưa.
As clouds and wind without rain, so is one who takes credit for an offering he has not given.
15 Hằng chậm nóng giận mới khuyên được lòng của quan trưởng; Còn lưỡi mềm dịu bẻ gãy các xương.
A judge is moved by one who for a long time undergoes wrongs without protest, and by a soft tongue even bone is broken.
16 Nếu con tìm được mật, hãy ăn vừa phải, Kẻo khi ăn no chán, con mửa ra chăng.
If you have honey, take only as much as is enough for you; for fear that, being full of it, you may not be able to keep it down.
17 Chớ năng bước chân đến nhà kẻ lân cận con, E người chán con, và trở lòng ghét con chăng.
Let not your foot be frequently in your neighbour's house, or he may get tired of you, and his feeling be turned to hate.
18 Kẻ nào đối chứng giả dối cho người lân cận mình, Khác nào một cái búa, một cây gươm, một mũi tên nhọn.
One who gives false witness against his neighbour is a hammer and a sword and a sharp arrow.
19 Tin cậy kẻ bất trung trong ngày hoạn nạn, Giống như răng bị gãy bể, tỉ như chân trẹo đi.
Putting one's faith in a false man in time of trouble is like a broken tooth and a shaking foot.
20 Ai hát cho lòng buồn thảm nghe, Khác nào kẻ lột áo mình khi ngày lạnh, Và như giấm đổ trên diêm tiêu vậy.
Like one who takes off clothing in cold weather and like acid on a wound, is he who makes melody to a sad heart.
21 Nếu kẻ thù nghịch con có đói, hãy cho nó ăn; Nếu có khát, hãy cho nó uống;
If your hater is in need of food, give him bread; and if he is in need of drink, give him water:
22 Vì như vậy con chất than cháy đỏ trên đầu nó, Và Đức Giê-hô-va sẽ báo lại cho con.
For so you will put coals of fire on his head, and the Lord will give you your reward.
23 Gió bắc sanh ra mưa; Còn lưỡi nói hành cách kín đáo gây cho mặt mày giận dữ.
As the north wind gives birth to rain, so is an angry face caused by a tongue saying evil secretly.
24 Thà ở một góc trên mái nhà, Hơn là ở chung nhà với người đàn bà hay tranh cạnh.
It is better to be living in an angle of the house-top, than with a bitter-tongued woman in a wide house.
25 Tin Lành ở xứ xa đến, Giống như nước mát mẻ cho người khát khao.
As cold water to a tired soul, so is good news from a far country.
26 Người công bình xiêu tó trước mặt kẻ gian ác, Khác nào một suối nước bị dấy đục, một nguồn nước bị hư.
Like a troubled fountain and a dirty spring, is an upright man who has to give way before evil-doers.
27 Aên mật nhiều quá lấy làm chẳng tốt; Và cầu kiếm vinh hiển cho mình ấy gây sự tổn hại.
It is not good to take much honey: so he who is not looking for honour will be honoured.
28 Người nào chẳng chế trị lòng mình, Khác nào một cái thành hư nát, không có vách ngăn.
He whose spirit is uncontrolled is like an unwalled town which has been broken into.
