Châm Ngôn 23
1 Khi con ngồi ăn bữa với một quan trưởng, Hãy xét kỹ người ở trước mặt con;
When you sit to eat with a ruler, consider diligently what is before you;
2 Nếu con có láu ăn, Khá để con dao nơi họng con.
put a knife to your throat, if you are a man given to appetite.
3 Chớ thèm món ngon của người, Vì là vật thực phỉnh gạt.
Don’t be desirous of his dainties, since they are deceitful food.
4 Con chớ chịu vật vã đặng làm giàu; Khá thôi nhờ cậy khôn ngoan riêng của con.
Don’t weary yourself to be rich. In your wisdom, show restraint.
5 Con há liếc mắt vào sự giàu có sao? Nó đã chẳng còn nữa rồi; Vì nó quả hẳn có mọc cánh, Và bay lên trên trời như chim ưng vậy.
Why do you set your eyes on that which is not? For it certainly sprouts wings like an eagle and flies in the sky.
6 Chớ ăn bánh của kẻ có mắt gian ác, Và đừng tham muốn những món ngon của hắn.
Don’t eat the food of him who has a stingy eye, and don’t crave his delicacies:
7 Vì hắn tưởng trong lòng thể nào, thì hắn quả thể ấy. Hắn nói với con rằng: Hãy ăn uống đi; Nhưng trong lòng hắn chẳng hiệp cùng con.
for as he thinks about the cost, so he is. “Eat and drink!” he says to you, but his heart is not with you.
8 Miếng con đã ăn, con sẽ mửa ra, Và mất những lời hòa mĩ của con.
The morsel which you have eaten you shall vomit up, and lose your good words.
9 Chớ nói vào lỗ tai kẻ ngu muội; Vì nó sẽ khinh dể sự khôn ngoan của các lời con.
Don’t speak in the ears of a fool, for he will despise the wisdom of your words.
10 Chớ dời đi mộc giới cũ, Đừng vào trong đồng ruộng của kẻ mồ côi;
Don’t move the ancient boundary stone. Don’t encroach on the fields of the fatherless:
11 Vì Đấng cứu chuộc của họ vốn quyền năng, Sẽ binh vực sự cáo tụng của chúng nó nghịch với con.
for their Defender is strong. He will plead their case against you.
12 Hãy chuyên lòng về sự khuyên dạy, Và lắng tai nghe các lời tri thức.
Apply your heart to instruction, and your ears to the words of knowledge.
13 Chớ tha sửa phạt trẻ thơ; Dầu đánh nó bằng roi vọt, nó chẳng chết đâu. Khi con đánh nó bằng roi vọt,
Don’t withhold correction from a child. If you punish him with the rod, he will not die.
Punish him with the rod, and save his soul from Sheol ·Place of the dead·. (Sheol h7585)
15 Hỡi con, nếu lòng con khôn ngoan, Thì lòng ta cũng sẽ được vui mừng;
My son, if your heart is wise, then my heart will be glad, even mine:
16 Phải, chính ruột gan ta sẽ hớn hở Khi miệng con nói điều ngay thẳng.
yes, my heart will rejoice, when your lips speak what is right.
17 Lòng con chớ phân bì với kẻ hung ác; Nhưng hằng ngày hãy kính sợ Đức Giê-hô-va.
Don’t let your heart envy sinners; but rather fear Adonai all the day long.
18 Vì quả hẳn có sự thưởng thiện, Và sự trông đợi của con sẽ chẳng thành ra luống công.
Indeed surely there is a future hope, and your hope will not be cut off.
19 Hỡi con, hãy nghe và trở nên khôn ngoan, Khá dẫn lòng con vào đường chánh.
Sh'ma ·Hear obey·, my son, and be wise, and keep your heart on the right path!
20 Chớ đồng bọn cùng những bợm rượu, Hoặc với những kẻ láu ăn;
Don’t be among ones drinking too much wine, or those who gorge themselves on meat:
21 Vì bợm rượu và kẻ láu ăn sẽ trở nên nghèo; Còn kẻ ham ngủ sẽ mặc rách rưới.
for the drunkard and the glutton shall become poor; and drowsiness clothes them in rags.
22 Hãy nghe lời cha đã sanh ra con, Chớ khinh bỉ mẹ con khi người trở nên già yếu.
Sh'ma ·Hear obey· your father who gave you life, and don’t despise your mother when she is old.
23 Hãy mua chân lý, Sự khôn ngoan, sự khuyên dạy, và sự thông sáng; chớ hề bán đi.
Buy the truth, and don’t sell it. Get wisdom, discipline, and understanding.
24 Cha người công bình sẽ có sự vui vẻ lớn, Và người nào sanh con khôn ngoan sẽ khoái lạc nơi nó.
The father of the upright has great joy. Whoever fathers a wise child delights in him.
25 Ước gì cha và mẹ con được hớn hở, Và người đã sanh con lấy làm vui mừng.
Let your father and your mother be glad! Let her who bore you rejoice!
26 Hỡi con, hãy dâng lòng con cho cha, Và mắt con khá ưng đẹp đường lối của cha.
My son, give me your heart; and let your eyes keep in my ways.
27 Vì kỵ nữ vốn là một cái hố sâu, Và dâm phụ là một cái hầm hẹp.
For a prostitute is a deep pit; and a wayward wife is a narrow well.
28 Nàng đứng rình như một kẻ trộm, Làm cho thêm nhiều kẻ gian tà trong bọn loài người.
Yes, she lies in wait like a robber, and increases the unfaithful among men.
29 Ai bị sự hoạn nạn? Ai phải buồn thảm? Ai có sự tranh cạnh? Ai than xiết? Ai bị thương tích vô cớ? Ai có con mắt đỏ?
Who has woe? Who has sorrow? Who has strife? Who has complaints? Who has needless bruises? Who has bloodshot eyes?
30 Tất những kẻ nán trễ bên rượu, Đi nếm thứ rượu pha.
Those who stay long at the wine; those who go to seek out mixed wine.
31 Chớ xem ngó rượu khi nó đỏ hồng, Lúc nó chiếu sao trong ly, Và tuôn chảy dễ dàng;
Don’t look at the wine when it is red, when it sparkles in the cup, when it goes down smoothly.
32 Rốt lại, nó cắn như rắn, Chít như rắn lục;
In the end, it bites like a snake, and poisons like a viper.
33 Hai mắt con sẽ nhìn người dâm phụ, Và lòng con sẽ nói điều gian tà;
Your eyes will see strange things, and your mind will imagine confusing things.
34 Thật, con sẽ như người nằm giữa đáy biển, Khác nào kẻ nằm trên chót cột buồm vậy.
Yes, you will be as he who lies down in the middle of the sea, or as he who lies on top of the rigging:
35 Con sẽ nói rằng: Người ta đập tôi, nhưng tôi không đau; Người ta đánh tôi, song tôi không nghe biết: Khi tôi tỉnh dậy, tôi sẽ trở lại tìm uống nó nữa.
“They hit me, and I was not hurt! They beat me, and I don’t feel it! When will I wake up? I can do it again. I can find another.”
