Châm Ngôn 22
1 Danh tiếng tốt còn hơn tiền của nhiều; Và ơn nghĩa quí hơn bạc và vàng.
A good reputation is a much better choice than plenty of money; respect is better than silver and gold.
2 Kẻ giàu và người nghèo đều gặp nhau; Đức Giê-hô-va đã dựng nên cả hai.
The rich and the poor have this in common: the Lord created them all.
3 Người khôn ngoan thấy điều tai vạ, và ẩn mình; Nhưng kẻ ngu muội cứ đi luôn, và mắc phải vạ.
If you're sensible you see danger coming and get out of the way; but stupid people just keep going and pay for it.
4 Phần thưởng của sự khiêm nhượng và sự kính sợ Đức Giê-hô-va, Aáy là sự giàu có, sự tôn trọng, và mạng sống.
The reward you receive for being humble and respecting the Lord is wealth, honor, and life.
5 Trong đường kẻ gian tà có gai chông và cái bẫy; Ai gìn giữ linh hồn mình sẽ cách xa nó.
Thorns and traps lie in the path of crooked people; those who value their lives will stay away from them.
6 Hãy dạy cho trẻ thơ con đường nó phải theo; Dầu khi nó trở về già, cũng không hề lìa khỏi đó.
Teach children the right way to live, and when they grow up they'll go on doing so.
7 Người giàu quản hạt kẻ nghèo; Kẻ nào mượn là tôi tớ của kẻ cho mượn.
The rich rule the poor, and borrowers are slaves to their lenders.
8 Kẻ nào giao sự bất công sẽ gặt điều tai họa; Và cây roi thạnh nộ nó sẽ bị gãy đi.
Those who sow injustice will reap disaster, and the angry beatings they inflict on others will be stopped.
9 Người nào có mắt từ thiện sẽ được phước; Vì người ban bánh mình cho kẻ nghèo khó.
If you're generous, you'll be blessed, for you share your food with those in need.
10 Hãy đuổi kẻ nhạo báng ra, thì sự cãi lẫy cũng sẽ đi; Điều tranh cạnh và sự sỉ nhục sẽ hết.
Get rid of the scornful, and you'll get rid of conflict too—no more arguments or insults!
11 Ai ái mộ lòng thánh sạch, Và có duyên nơi môi miệng mình, sẽ được vua làm bạn nghĩa.
Anyone who loves sincerity and a gracious way of speaking will have the king as their friend.
12 Mắt của Đức Giê-hô-va coi giữ người có tri thức; Nhưng Ngài đánh đổ lời kẻ gian tà.
The Lord watches over true knowledge, but counteracts the words of liars.
13 Kẻ biếng nhác nói: Có con sư tử ở ngoài đó; Tôi sẽ bị giết tại giữa đường.
Lazy people make claims like, “There's a lion outside! I might be killed if I go out there!”
14 Miệng của dâm phụ vốn là một cái hố sâu; Ai bị Đức Giê-hô-va giận sẽ sa ngã vào đó.
The seductive words of an immoral woman are a dangerous trap—if the Lord's angry with you, then you'll fall right in.
15 Sự ngu dại vốn buộc vào lòng con trẻ; Song roi răn phạt sẽ làm cho sự ấy lìa xa nó.
Children are naturally foolish; physical correction helps them to see sense.
16 Người nào hà hiếp kẻ nghèo ắt sẽ làm cho nó giàu có; Và ai cho kẻ giàu có chỉ làm cho người sa vào sự thiếu thốn.
If you oppress the poor to make yourself rich, or if you're generous to the rich, you'll end up poor yourself.
17 Hãy lắng tai nghe lời kẻ khôn ngoan, Khá chuyên lòng con về sự tri thức ta.
Pay attention and listen to the words of the wise, and think carefully about my teachings—
18 Vì nếu con gìn giữ nó trong lòng con, Lập nó ở chung nhau trên môi miệng con, thì ấy thật một sự tốt đẹp.
for it's good to keep them in mind so you can be ready to share them.
19 Ngày nay ta đã dạy cho con hiểu biết các điều đó, Để con có lòng tin cậy Đức Giê-hô-va.
I'm explaining this to you today so you can trust in the Lord—yes, you!
20 Ta há chẳng có chép cho con Những điều tốt về mưu luận và về tri thức sao,
Haven't I written down for you thirty sayings of advice and wisdom?
21 Để làm cho con biết sự quả quyết của lời chân lý, Hầu cho con lấy lời thật mà đáp lại với những người sai con?
They are to make it clear to you what's right and true, so you can give a truthful explanation to those who sent you.
22 Chớ bóc lột kẻ nghèo, bởi vì họ nghèo, Cũng đừng hà hiếp người khốn khổ nơi cửa thành;
For you shouldn't steal from the poor just because they're poor; and you shouldn't crush those with limited means in court,
23 Vì Đức Giê-hô-va sẽ binh vực duyên cớ của họ, Và đoạt lấy sự sống của kẻ có cướp lột họ.
for the Lord will plead their case, and he will take back whatever was stolen from them.
24 Chớ làm bạn với người hay giận; Chớ giao tế cùng kẻ cường bạo,
Don't make friends with someone who gets upset easily; don't associate with angry people,
25 E con tập theo đường lối nó, Và linh hồn con bị bẫy hãm hại chăng.
in case you learn to be like them and make a mess of your life.
26 Chớ đồng bọn cùng những kẻ giao tay nhau, Hoặc cùng kẻ bảo lãnh nợ:
Don't shake hands and guarantee someone's debt,
27 Nếu con không có gì trả, Cớ sao con muốn chúng đoạt lấy cái giường con đi?
for if you can't pay, why should your bed be taken away from beneath you?
28 Chớ dời đi các mộc giới cũ, Mà tổ phụ con đã dựng.
Don't move ancient boundary markers that your forefathers put in place.
29 Con có thấy người nào siêng năng trong công việc mình chăng? Người ấy hẳn sẽ đứng ở trước mặt các vua, chớ chẳng phải ở trước mặt người hèn hạ đâu.
If you see someone skilled in what they do, they'll work for kings and not for ordinary people.
