Châm Ngôn 18
1 Kẻ nào ở riêng cách tìm điều chính mình ưa thích; Nó cãi cọ với những sự khôn ngoan thật.
Those who separate themselves [from other people] think [only] about those things that they are interested in; [if they would continually associate with] those who have good judgment/sense, they would constantly disagree/quarrel with them.
2 Kẻ ngu muội không ưa thích sự thông sáng; Nhưng chỉ muốn lòng nó được bày tỏ ra.
Foolish people do not want to understand [anything]; they only want to (express their [own] opinions/say what they think) [IDM].
3 Khi kẻ gian ác đến sự khinh bỉ cũng đến nữa; Và sự sỉ nhục đến với điều nhuốc nhơ.
Whenever people do wicked things, others will despise them; when people do things that cause themselves to no [longer] be honored, they will be disgraced [also].
4 Lời nói của miệng loài người là giống như nước sâu; Nguồn sự khôn ngoan khác nào cái khe nước chảy.
What wise people say is [like] a deep ocean [that you can never get to the bottom of] [MET], and it [refreshes us like water from] a rapidly flowing stream.
5 Lấy làm chẳng tốt mà nể vì kẻ ác, Đặng lường gạt người công bình trong việc xét đoán.
It is not good [for a judge] to decide matters in favor of those who (are guilty/have done wicked things) and to not do what is just for those who (are innocent/have not done what is wrong).
6 Môi kẻ ngu muội vào cuộc tranh cạnh, Và miệng nó chiều sự đánh đập.
When foolish people [SYN] start arguments, [it is as though] they [SYN] are requesting/inviting someone to flog/whip them.
7 Miệng kẻ ngu muội là sự bại hoại của nó; Môi nó vốn một cái bẫy gài linh hồn của nó.
What foolish people [MTY] say causes them to be ruined; their [own] words are [like] a trap [MET] [that catches/seizes] them.
8 Lời kẻ thèo lẻo như vật thực ngon, Và nó thấu đến ruột gan.
[People enjoy listening to] what gossips say like [SIM] [they enjoy] tasty food; they [accept what gossips tell them like] [MET] they swallow tasty food.
9 Kẻ thả trôi trong công việc mình, Cũng là anh em của kẻ phá hại.
People who are lazy while they work are [just as bad] as [IDM] those who destroy things.
10 Danh Đức Giê-hô-va vốn một ngọn tháp kiên cố; Kẻ công bình chạy đến đó, gặp được nơi ẩn trú cao.
Yahweh [MTY] is [like] a strong tower [MET]; righteous people [can] go to him and be safe [like they can run to a tower to be safe].
11 Tài vật người giàu, ấy là cái thành kiên cố của người, Trong ý tưởng người cho nó như một bức tường cao.
Rich people [are protected because they have] a lot of money [PRS] like a city is protected because it has a high wall surrounding it [SIM].
12 Trước khi sự bại hoại, lòng người vẫn tự cao; Song sự khiêm nhượng đi trước sự tôn trọng.
Proud people are on the road to being ruined, but being humble leads to being honored.
13 Trả lời trước khi nghe, Aáy là sự điên dại và hổ thẹn cho ai làm vậy.
Those who reply to someone before that person has finished speaking are foolish; doing that is disgraceful.
14 Tâm thần người nâng đỡ sự bịnh hoạn mình; Nhưng trí bị nao sờn ai chịu sao nổi?
A desire to [continue to] live can sustain someone when he is sick; if he loses that desire, he (cannot endure it/will become very discouraged) when he is sick [RHQ].
15 Lòng người khôn khéo được sự tri thức; Và tai người khôn ngoan tìm kiếm sự hiểu biết.
Intelligent people [are always wanting to] learn more; wise people [SYN] are not content with what they already know.
16 Của lễ của người nào dẹp đường cho người, Và dẫn người đến trước mặt kẻ sang trọng.
If you take a gift to an important person, that will open the way to allow you to talk to him.
17 Người tiên cáo nghe như phải lẽ; Song bên đàng kia đến, bèn tra xét người.
The first person to present his case in court seems right, but when (someone else/his opponent) begins to ask him questions, [it may become clear that what he said was not true].
18 Sự bắt thăm dẹp điều tranh tụng, Và phân rẽ những kẻ có quyền thế.
If two influential/important people are arguing, [someone can] settle the matter by (casting lots/throwing marked stones to decide who is right).
19 Một anh em bị mếch lòng lấy làm khó được lòng lại hơn là chiếm thủ cái thành kiên cố; Sự tranh giành dường ấy khác nào những chốt cửa đền.
If you help relatives, they will [protect you] like [SIM] a strong wall [protects a city], but if you quarrel with them, [that will separate you from them] like bars on a city gate [separate the city from those who want to enter it] [MET].
20 Bụng người sẽ được no nê bông trái của miệng mình; Huê lợi môi miệng mình sẽ làm cho người no đủ.
People are happy when they hear others say [MTY] something that is good, [like] they are happy when they eat food that is good [MET].
21 Sống chết ở nơi quyền của lưỡi; Kẻ ái mộ nó sẽ ăn bông trái của nó.
What you say can cause others to be killed or it can cause them to [continue to] live; [so] those who like [to talk a lot] must (accept the consequences/realize that what they say can cause much harm).
22 Ai tìm được một người vợ, tức tìm được một điều phước. Và hưởng được ân điển của Đức Giê-hô-va.
If you marry a [good] woman, that is [like] finding a wonderful thing; [it shows that] Yahweh is pleased with you.
23 Người nghèo dùng lời cầu xin; Còn kẻ giàu đáp lại cách xẳng xớm.
[It is necessary for] poor [people] to speak politely when they request [rich people to do something for them], but rich [people] reply very impolitely when poor people speak to them.
24 Người nào được nhiều bằng hữu sẽ làm hại cho mình; Nhưng có một bạn tríu mến hơn anh em ruột.
There are [some] people who [only] pretend to be friends [with us], but there are [some] friends who are more loyal than members of our families.
