Châm Ngôn 25
1 Ðây cũng là những châm ngôn của Sa-lô-môn, mà các người của Ê-xê-chia, vua Giu-đa sao tả.
These are more proverbs of Solomon, copied by the men of Hezekiah, king of Judah.
2 Giấu kín việc nào, ấy là vinh hiển của Ðức Chúa Trời; Nhưng dò xét điều nào, ấy là vinh hiển của các vua.
It is the glory of God to conceal a matter, but the glory of kings to search it out.
3 Người ta không thể dò biết bề cao của từng trời, Bề sâu của đất, hay là lòng của các vua.
Like the heavens are for height and the earth is for depth, so the heart of kings is unsearchable.
4 Hãy lấy cức khỏi bạc, Thì thợ bạc liền được một khí dụng;
Remove the dross from the silver and a metal worker can use the silver in his craft.
5 Hãy trừ kẻ ác khỏi trước mặt vua, Thì ngôi người sẽ nhờ công bình được lập bền vững.
Even so, remove wicked people from the presence of the king and his throne will be established by doing what is right.
6 Chớ phô mình trước mặt vua, Và đừng ngồi tại chỗ của người cao trọng.
Do not honor yourself in the king's presence and do not stand in the place designated for great people.
7 Vì thà người ta nói cùng con rằng: Hãy lên đây, Hơn là người ta hạ con xuống trước mặt vua chúa, mà mắt con đã thấy.
It is better for him to say to you, “Come up here,” than for him to humiliate you before a nobleman. What you have witnessed,
8 Chớ vội gây ra điều tranh tụng, E rốt cuộc khi kẻ lân cận con đã làm con hổ thẹn, Con sẽ chẳng biết làm chi.
do not bring quickly to trial. For what will you do in the end when your neighbor puts you to shame?
9 Hãy đối nại duyên cớ con với chánh kẻ lân cận con, Song chớ tỏ sự kín đáo của kẻ khác;
Argue your case between you and your neighbor himself and do not disclose another's secret,
10 E khi người nghe điều ấy sẽ trách con, Và sự sỉ nhục con không hề bôi hết chăng.
or else the one who hears you will bring shame upon you and an evil report about you that cannot be silenced.
11 Lời nói phải thì, Khác nào trái bình bát bằng vàng có cẩn bạc.
Apples of gold in settings of silver is a word spoken in the right situation.
12 Người khôn ngoan quở trách lỗ tai hay nghe, Khác nào một cái vòng vàng, một đồ trang sức bằng vàng ròng vậy.
A gold ring or jewelry made of fine gold is a wise rebuke to a listening ear.
13 Sứ giả trung tín với người sai đi, Giống như tuyết mát mẻ trong ngày mùa gặt; Vì người bổ sức linh hồn của chủ mình.
Like the cold of snow at harvest time is a faithful messenger for those who sent him; he brings back the life of his masters.
14 Kẻ nào tự khoe khoang giả dối về lễ vật mình, Tợ như có mây có gió, mà không mưa.
Clouds and wind without rain is the one who boasts about a gift he does not give.
15 Hằng chậm nóng giận mới khuyên được lòng của quan trưởng; Còn lưỡi mềm dịu bẻ gãy các xương.
With patience a ruler can be persuaded and a soft tongue can break a bone.
16 Nếu con tìm được mật, hãy ăn vừa phải, Kẻo khi ăn no chán, con mửa ra chăng.
If you find honey, eat just enough— otherwise, having too much of it, you vomit it up.
17 Chớ năng bước chơn đến nhà kẻ lân cận con, E người chán con, và trở lòng ghét con chăng.
Do not set your foot in your neighbor's house too often, he may become tired of you and hate you.
18 Kẻ nào đối chứng giả dối cho người lân cận mình, Khác nào một cái búa, một cây gươm, một mũi tên nhọn.
A man who bears false witness against his neighbor is like a club used in war, or a sword, or a sharp arrow.
19 Tin cậy kẻ bất trung trong ngày hoạn nạn, Giống như răng bị gãy bể, tỉ như chơn trẹo đi.
An unfaithful man in whom you trust in a time of trouble is like a bad tooth or a foot that slips.
20 Ai hát cho lòng buồn thảm nghe, Khác nào kẻ lột áo mình khi ngày lạnh, Và như giấm đổ trên diêm tiêu vậy.
Like a person who takes off a garment in cold weather, or like vinegar poured upon carbonate of soda, is the one who sings songs to a heavy heart.
21 Nếu kẻ thù nghịch con có đói, hãy cho nó ăn; Nếu có khát, hãy cho nó uống;
If your enemy is hungry, give him food to eat, and if he is thirsty, give him water to drink,
22 Vì như vậy con chất than cháy đỏ trên đầu nó, Và Ðức Giê-hô-va sẽ báo lại cho con.
for you will shovel coals of fire on his head and Yahweh will reward you.
23 Gió bắc sanh ra mưa; Còn lưỡi nói hành cách kín đáo gây cho mặt mày giận dữ.
As surely as the north wind brings rain, so a tongue that tells secrets will result in angry faces.
24 Thà ở một góc trên mái nhà, Hơn là ở chung nhà với người đờn bà hay tranh cạnh.
It is better to live on a corner of the roof than in a house shared with a quarreling wife.
25 Tin Lành ở xứ xa đến, Giống như nước mát mẻ cho người khát khao.
Like cold waters to one who is thirsty, so is good news from a far country.
26 Người công bình xiêu tó trước mặt kẻ gian ác, Khác nào một suối nước bị dấy đục, một nguồn nước bị hư.
Like a fouled spring or a ruined fountain is a righteous person tottering before wicked people.
27 Aên mật nhiều quá lấy làm chẳng tốt; Và cầu kiếm vinh hiển cho mình ấy gây sự tổn hại.
It is not good to eat too much honey; that is like searching for honor after honor.
28 Người nào chẳng chế trị lòng mình, Khác nào một cái thành hư nát, không có vách ngăn.
A person without self-control is like a city breached and without walls.
