Châm Ngôn 25
1 Ðây cũng là những châm ngôn của Sa-lô-môn, mà các người của Ê-xê-chia, vua Giu-đa sao tả.
These are additional proverbs of Solomon, which were copied by the men of Hezekiah king of Judah:
2 Giấu kín việc nào, ấy là vinh hiển của Ðức Chúa Trời; Nhưng dò xét điều nào, ấy là vinh hiển của các vua.
It is the glory of God to conceal a matter and the glory of kings to search it out.
3 Người ta không thể dò biết bề cao của từng trời, Bề sâu của đất, hay là lòng của các vua.
As the heavens are high and the earth is deep, so the hearts of kings cannot be searched.
4 Hãy lấy cức khỏi bạc, Thì thợ bạc liền được một khí dụng;
Remove the dross from the silver, and a vessel for a silversmith will come forth.
5 Hãy trừ kẻ ác khỏi trước mặt vua, Thì ngôi người sẽ nhờ công bình được lập bền vững.
Remove the wicked from the king’s presence, and his throne will be established in righteousness.
6 Chớ phô mình trước mặt vua, Và đừng ngồi tại chỗ của người cao trọng.
Do not exalt yourself in the presence of the king, and do not stand in the place of great men;
7 Vì thà người ta nói cùng con rằng: Hãy lên đây, Hơn là người ta hạ con xuống trước mặt vua chúa, mà mắt con đã thấy.
for it is better that he says to you, “Come up here!” than that you should be demoted in the presence of the prince. Even what you have seen with your own eyes,
8 Chớ vội gây ra điều tranh tụng, E rốt cuộc khi kẻ lân cận con đã làm con hổ thẹn, Con sẽ chẳng biết làm chi.
do not bring hastily to court. Otherwise, what will you do in the end when your neighbor puts you to shame?
9 Hãy đối nại duyên cớ con với chánh kẻ lân cận con, Song chớ tỏ sự kín đáo của kẻ khác;
Argue your case with your neighbor without betraying another’s confidence,
10 E khi người nghe điều ấy sẽ trách con, Và sự sỉ nhục con không hề bôi hết chăng.
lest the one who hears may disgrace you, and your infamy never go away.
11 Lời nói phải thì, Khác nào trái bình bát bằng vàng có cẩn bạc.
A word fitly spoken is like apples of gold in settings of silver.
12 Người khôn ngoan quở trách lỗ tai hay nghe, Khác nào một cái vòng vàng, một đồ trang sức bằng vàng ròng vậy.
Like an earring of gold or an ornament of fine gold is a wise man’s rebuke to a listening ear.
13 Sứ giả trung tín với người sai đi, Giống như tuyết mát mẻ trong ngày mùa gặt; Vì người bổ sức linh hồn của chủ mình.
Like the cold of snow in the time of harvest is a trustworthy messenger to those who send him; he refreshes the soul of his masters.
14 Kẻ nào tự khoe khoang giả dối về lễ vật mình, Tợ như có mây có gió, mà không mưa.
Like clouds and wind without rain is the man who boasts of gifts never given.
15 Hằng chậm nóng giận mới khuyên được lòng của quan trưởng; Còn lưỡi mềm dịu bẻ gãy các xương.
Through patience a ruler can be persuaded, and a gentle tongue can break a bone.
16 Nếu con tìm được mật, hãy ăn vừa phải, Kẻo khi ăn no chán, con mửa ra chăng.
If you find honey, eat just what you need, lest you have too much and vomit it up.
17 Chớ năng bước chơn đến nhà kẻ lân cận con, E người chán con, và trở lòng ghét con chăng.
Seldom set foot in your neighbor’s house, lest he grow weary and hate you.
18 Kẻ nào đối chứng giả dối cho người lân cận mình, Khác nào một cái búa, một cây gươm, một mũi tên nhọn.
Like a club or sword or sharp arrow is a man who bears false witness against his neighbor.
19 Tin cậy kẻ bất trung trong ngày hoạn nạn, Giống như răng bị gãy bể, tỉ như chơn trẹo đi.
Like a broken tooth or a foot out of joint is confidence in a faithless man in time of trouble.
20 Ai hát cho lòng buồn thảm nghe, Khác nào kẻ lột áo mình khi ngày lạnh, Và như giấm đổ trên diêm tiêu vậy.
Like one who removes a garment on a cold day or vinegar poured on a wound is one who sings songs to a heavy heart.
21 Nếu kẻ thù nghịch con có đói, hãy cho nó ăn; Nếu có khát, hãy cho nó uống;
If your enemy is hungry, give him food to eat, and if he is thirsty, give him water to drink.
22 Vì như vậy con chất than cháy đỏ trên đầu nó, Và Ðức Giê-hô-va sẽ báo lại cho con.
For in so doing, you will heap burning coals on his head, and the LORD will reward you.
23 Gió bắc sanh ra mưa; Còn lưỡi nói hành cách kín đáo gây cho mặt mày giận dữ.
As the north wind brings forth rain, so a backbiting tongue brings angry looks.
24 Thà ở một góc trên mái nhà, Hơn là ở chung nhà với người đờn bà hay tranh cạnh.
Better to live on a corner of the roof than to share a house with a quarrelsome wife.
25 Tin Lành ở xứ xa đến, Giống như nước mát mẻ cho người khát khao.
Like cold water to a weary soul is good news from a distant land.
26 Người công bình xiêu tó trước mặt kẻ gian ác, Khác nào một suối nước bị dấy đục, một nguồn nước bị hư.
Like a muddied spring or a polluted well is a righteous man who gives way to the wicked.
27 Aên mật nhiều quá lấy làm chẳng tốt; Và cầu kiếm vinh hiển cho mình ấy gây sự tổn hại.
It is not good to eat too much honey or to search out one’s own glory.
28 Người nào chẳng chế trị lòng mình, Khác nào một cái thành hư nát, không có vách ngăn.
Like a city whose walls are broken down is a man who does not control his temper.
