Châm Ngôn 24
1 Chớ ganh ghét kẻ làm ác. Ðừng ước ao ở cùng chúng nó.
Don't be jealous of evil people; don't long to spend time with them,
2 Vì lòng chúng nó toan điều hủy phá, Và môi họ nói ra sự tổn hại.
for they think up cruel plans and discuss how to cause trouble.
3 Nhờ sự khôn ngoan, cửa nhà được xây cất nên, Và được vững vàng bởi sự thông sáng;
A house is built by wisdom; its foundation is made secure through understanding.
4 Nhờ sự tri thức, các phòng vi đều được đầy đủ Các thứ tài vật quí báu đẹp đẽ.
Its rooms are filled by knowledge with all kinds of valuable and beautiful objects.
5 Người khôn ngoan có sức mạnh, Và người tri thức gia thêm năng lực.
If you have wisdom, you are strong; if you have knowledge, your power increases,
6 Vì con phải nhờ mưu khôn mà đánh giặc; Ðâu có nhiều mưu sĩ thì đặng toàn thắng.
for with wise guidance you can go to war; you will be victorious by having many good advisors.
7 Sự khôn ngoan lấy làm cao xa quá cho kẻ ngu dại; Nó không mở miệng ra nơi cửa thành.
Wisdom goes over the heads of stupid people; they have nothing to contribute when important matters are discussed.
8 Kẻ nào toan làm điều ác, Người ta sẽ gọi hắn là kẻ gian giảo.
Anyone who plans to do evil will be seen as a troublemaker.
9 Tư tưởng ngu dại là tội lỗi; Kẻ nhạo báng lấy làm gớm ghiếc cho loài người.
Plans thought up by stupid people are sinful. Everyone hates those who are scornful of others.
10 Nếu con ngã lòng trong ngày hoạn nạn, Thì sức lực con nhỏ mọn thay.
If you give up in times of trouble, it shows how weak you are.
11 Hãy giải cứu kẻ bị đùa đến sự chết, Và chớ chối rỗi cho người đi xiêu tó tới chốn hình khổ.
Rescue those who are being led away to be executed; save those who are stumbling on their way to be slaughtered.
12 Nếu con nói: Chúng tôi chẳng biết gì đến; Thì Ðấng mà cân nhắc lòng người ta, há chẳng xem xét điều ấy sao? Và Ðấng gìn giữ linh hồn con, há không biết đến ư? Chớ thì Ngài chẳng báo cho mỗi người tùy theo công việc họ làm sao?
If you say, “Look, we didn't know anything about this,” don't you think the God who judges your motives will see what's happening? He who watches over you knows, and he will pay people back for what they've done.
13 Hỡi con, hãy ăn mật, vì nó ngon lành; Tàng ong lấy làm ngọt ngào cho ổ gà con.
My son, eating honey is good for you; the honeycomb tastes sweet.
14 Con sẽ biết sự khôn ngoan nơi linh hồn con cũng như vậy; Nếu con đã tìm được sự khôn ngoan, ắt sẽ có phần thưởng, Và sự trông đợi của con sẽ chẳng phải thành luống công.
In the same way, you should know that wisdom is good for you; if you find it, there will be a future for you, and your hope will not be crushed.
15 Hỡi kẻ ác, chớ rình rập nhà người công bình; Ðừng phá tan chỗ nghĩ ngơi của người.
Don't be like a criminal waiting to ambush the home of good people; don't attack the place where they live.
16 Vì người công bình dầu sa ngã bảy lần, cũng chổi dậy; Còn kẻ hung ác bị tai vạ đánh đổ.
Those who do right may fall down seven times, and still get up again; but the wicked are brought down by disaster.
17 Khi kẻ thù nghịch con sa ngã, chớ vui mừng; Lúc nó bị đánh đổ, lòng con đừng hớn hở;
Don't celebrate when your enemies fall; don't be glad when they trip up,
18 Kẻo e Ðức Giê-hô-va thấy điều đó, mà chẳng đẹp lòng, Bèn cất cơn thạnh nộ Ngài khỏi nó chăng.
otherwise when the Lord sees it, he'll be unhappy with you and won't punish your enemies as he planned.
19 Chớ nổi giận vì cớ kẻ làm ác, Cũng đừng ganh ghét những người hung dữ;
Don't get all upset over the wicked, or be jealous of those who do wrong,
20 Vì kẻ làm gian ác sẽ không được thiện báo, Và đèn kẻ hung dữ sẽ tắt đi.
for evil people have no future—the lamp of the wicked will be snuffed out.
21 Hỡi con, hãy kính sợ Ðức Giê-hô-va và tôn kính vua; Chớ hội hiệp cùng kẻ phản nghịch;
My son, honor the Lord and the king, and don't join those who are rebellious,
22 Vì sự tai họa của chúng xảy đến thình lình; Và ai biết sự phá hại của người nầy người kia?
for disaster will suddenly fall on them. Who knows how the Lord and king will punish them?
23 Những ngôn ngữ nầy cũng do kẻ khôn ngoan mà đến: Trong việc xét đoán tư vị người, ấy chẳng phải tốt lành.
These are more sayings of the wise: Showing favoritism when passing judgment is wrong.
24 Kẻ nào nói với kẻ ác rằng: Ngươi là công bình, Sẽ bị dân tộc rủa sả, và các nước lấy làm gớm ghiếc mình;
Those who tell the guilty, “You're innocent,” will be cursed by the people and hated by the nation,
25 Còn người nào quở trách kẻ ác ắt sẽ được đẹp lòng, Và sự phước lành sẽ giáng trên họ.
while those who convict the guilty will be appreciated, and will receive a rich blessing.
26 Ai đáp lời chánh đáng, Tất như hôn nơi môi miệng vậy.
An honest answer is a kiss on the lips.
27 Hãy sửa sang công việc ở ngoài của con, Và sắm sẵn tại trong ruộng con; Rồi sau hãy cất nhà của con.
Do the work you need to do outside first, then prepare and sow your fields, and only after that start building your house.
28 Chớ làm chứng vô cớ nghịch kẻ lân cận mình; Con há muốn lấy môi miệng mình mà phỉnh gạt sao?
Don't testify against your neighbors without having a good reason, and don't tell lies.
29 Chớ nên nói: Tôi sẽ làm cho hắn như hắn đã làm cho tôi; Tôi sẽ báo người tùy công việc của người.
Don't say to yourself, “I'm going to do to him what he did to me! I'll pay him back for what he's done!”
30 Ta có đi ngang qua gần ruộng kẻ biếng nhác, Và gần vườn nho của kẻ ngu muội,
I walked past the field of a lazy man, past a vineyard of someone with no sense.
31 Thấy cây tật lê mọc khắp cùng, Gai góc che khuất mặt đất, Và tường đá của nó đã phá hư rồi
It was all overgrown with thorns, the ground was covered with weeds, and the stone wall had fallen down.
32 Ta nhìn xem, bèn để ý vào đó; Ta thấy và nhận được sự dạy dỗ.
As I looked I thought about it, and what I saw taught me a lesson:
33 Ngủ một chút, chợp mắt một chút, Khoanh tay ngủ một chút,
You may say, “Please, just a little more sleep, a little longer snooze, a little more folding of the arms to rest”—
34 Thì sự nghèo của con sẽ đến như một kẻ đi rạo, Và sự thiếu thốn của con áp tới như một kẻ cầm binh khí.
and poverty will attack you like a robber, destitution like an armed warrior.
