Châm Ngôn 23
1 Khi con ngồi ăn bữa với một quan trưởng, Hãy xét kỹ người ở trước mặt con;
When you sit down to dine with a ruler, consider carefully what is set before you,
2 Nếu con có láu ăn, Khá để con dao nơi họng con.
and put a knife to your throat if you possess a great appetite.
3 Chớ thèm món ngon của người, Vì là vật thực phỉnh gạt.
Do not crave his delicacies, for that food is deceptive.
4 Con chớ chịu vật vã đặng làm giàu; Khá thôi nhờ cậy khôn ngoan riêng của con.
Do not wear yourself out to get rich; be wise enough to restrain yourself.
5 Con há liếc mắt vào sự giàu có sao? Nó đã chẳng còn nữa rồi; Vì nó quả hẳn có mọc cánh, Và bay lên trên trời như chim ưng vậy.
When you glance at wealth, it disappears, for it makes wings for itself and flies like an eagle to the sky.
6 Chớ ăn bánh của kẻ có mắt gian ác, Và đừng tham muốn những món ngon của hắn.
Do not eat the bread of a stingy man, and do not crave his delicacies;
7 Vì hắn tưởng trong lòng thể nào, thì hắn quả thể ấy. Hắn nói với con rằng: Hãy ăn uống đi; Nhưng trong lòng hắn chẳng hiệp cùng con.
for he is keeping track, inwardly counting the cost. “Eat and drink,” he says to you, but his heart is not with you.
8 Miếng con đã ăn, con sẽ mửa ra, Và mất những lời hòa mĩ của con.
You will vomit up what little you have eaten and waste your pleasant words.
9 Chớ nói vào lỗ tai kẻ ngu muội; Vì nó sẽ khinh dể sự khôn ngoan của các lời con.
Do not speak to a fool, for he will despise the wisdom of your words.
10 Chớ dời đi mộc giới cũ, Ðừng vào trong đồng ruộng của kẻ mồ côi;
Do not move an ancient boundary stone or encroach on the fields of the fatherless,
11 Vì Ðấng cứu chuộc của họ vốn quyền năng, Sẽ binh vực sự cáo tụng của chúng nó nghịch với con.
for their Redeemer is strong; He will take up their case against you.
12 Hãy chuyên lòng về sự khuyên dạy, Và lắng tai nghe các lời tri thức.
Apply your heart to instruction and your ears to words of knowledge.
13 Chớ tha sửa phạt trẻ thơ; Dầu đánh nó bằng roi vọt, nó chẳng chết đâu. Khi con đánh nó bằng roi vọt,
Do not withhold discipline from a child; although you strike him with a rod, he will not die.
Strike him with a rod, and you will deliver his soul from Sheol. (Sheol h7585)
15 Hỡi con, nếu lòng con khôn ngoan, Thì lòng ta cũng sẽ được vui mừng;
My son, if your heart is wise, my own heart will indeed rejoice.
16 Phải, chánh ruột gan ta sẽ hớn hở Khi miệng con nói điều ngay thẳng.
My inmost being will rejoice when your lips speak what is right.
17 Lòng con chớ phân bì với kẻ hung ác; Nhưng hằng ngày hãy kính sợ Ðức Giê-hô-va.
Do not let your heart envy sinners, but always continue in the fear of the LORD.
18 Vì quả hẳn có sự thưởng thiện, Và sự trông đợi của con sẽ chẳng thành ra luống công.
For surely there is a future, and your hope will not be cut off.
19 Hỡi con, hãy nghe và trở nên khôn ngoan, Khá dẫn lòng con vào đường chánh.
Listen, my son, and be wise, and guide your heart on the right course.
20 Chớ đồng bọn cùng những bợm rượu, Hoặc với những kẻ láu ăn;
Do not join those who drink too much wine or gorge themselves on meat.
21 Vì bợm rượu và kẻ láu ăn sẽ trở nên nghèo; Còn kẻ ham ngủ sẽ mặc rách rưới.
For the drunkard and the glutton will come to poverty, and drowsiness will clothe them in rags.
22 Hãy nghe lời cha đã sanh ra con, Chớ khinh bỉ mẹ con khi người trở nên già yếu.
Listen to your father who gave you life, and do not despise your mother when she is old.
23 Hãy mua chân lý, Sự khôn ngoan, sự khuyên dạy, và sự thông sáng; chớ hề bán đi.
Invest in truth and never sell it— in wisdom and instruction and understanding.
24 Cha người công bình sẽ có sự vui vẻ lớn, Và người nào sanh con khôn ngoan sẽ khoái lạc nơi nó.
The father of a righteous man will greatly rejoice, and he who fathers a wise son will delight in him.
25 Ước gì cha và mẹ con được hớn hở, Và người đã sanh con lấy làm vui mừng.
May your father and mother be glad, and may she who gave you birth rejoice!
26 Hỡi con, hãy dâng lòng con cho cha, Và mắt con khá ưng đẹp đường lối của cha.
My son, give me your heart, and let your eyes delight in my ways.
27 Vì kị nữ vốn là một cái hố sâu, Và dâm phụ là một cái hầm hẹp.
For a prostitute is a deep pit, and an adulteress is a narrow well.
28 Nàng đứng rình như một kẻ trộm, Làm cho thêm nhiều kẻ gian tà trong bọn loài người.
Like a robber she lies in wait and multiplies the faithless among men.
29 Ai bị sự hoạn nạn? Ai phải buồn thảm? Ai có sự tranh cạnh? Ai than xiết? Ai bị thương tích vô cớ? Ai có con mắt đỏ?
Who has woe? Who has sorrow? Who has contentions? Who has complaints? Who has needless wounds? Who has bloodshot eyes?
30 Tất những kẻ nán trễ bên rượu, Ði nếu thứ rượu pha.
Those who linger over wine, who go to taste mixed drinks.
31 Chớ xem ngó rượu khi nó đỏ hồng, Lúc nó chiếu sao trong ly, Và tuôn chảy dễ dàng;
Do not gaze at wine while it is red, when it sparkles in the cup and goes down smoothly.
32 Rốt lại, nó cắn như rắn, Chít như rắn lục;
In the end it bites like a snake and stings like a viper.
33 Hai mắt con sẽ nhìn người dâm phụ, Và lòng con sẽ nói điều gian tà;
Your eyes will see strange things, and your mind will utter perversities.
34 Thật, con sẽ như người nằm giữa đáy biển, Khác nào kẻ nằm trên chót cột buồm vậy.
You will be like one sleeping on the high seas or lying on the top of a mast:
35 Con sẽ nói rằng: Người ta đập tôi, nhưng tôi không đau; Người ta đánh tôi, song tôi không nghe biết: Khi tôi tỉnh dậy, tôi sẽ trở lại tìm uống nó nữa.
“They struck me, but I feel no pain! They beat me, but I did not know it! When can I wake up to search for another drink?”
