Châm Ngôn 17
1 Thà một miếng bánh khô mà hòa thuận, Còn hơn là nhà đầy thịt tế lễ lại cãi lộn nhau.
It is better [to eat] a dry piece [of bread] and not have strife/quarrels than to have a big feast in a house where [everyone] is quarreling.
2 Tôi tớ khôn sáng sẽ quản trị con trai làm xấu hổ, Và được hưởng phần cơ nghiệp giữa các anh em.
A slave who acts wisely will [some day] be the boss of his master’s disgraceful son and when his master dies, the slave will receive part of his master’s possessions.
3 Nồi dót để luyện bạc, lò để luyện vàng; Nhưng Ðức Giê-hô-va thử lòng của loài người.
[Workers put] silver and gold in a very hot furnace [to burn out what is impure], and Yahweh [similarly] examines people’s inner beings [to see if they are pure].
4 Kẻ làm ác chăm chỉ về môi gian ác; Kẻ hay nói dối lắng tai nghe lưỡi độc hiểm.
Those who do what is evil pay attention to people who say [MTY] what is evil, and liars pay attention to [other people’s] lies.
5 Ai nhạo báng người bần cùng sỉ nhục Ðấng tạo hóa mình; Ai vui mừng về tai họa sẽ chẳng được thoát khỏi bị phạt.
Those who make fun of poor [people] insult God, the one who made the poor [people], [and] those who are happy when [someone else has] troubles will certainly be punished [LIT] [by God].
6 Mão triều thiên của ông già, ấy là con cháu; Còn vinh hiển của con cái, ấy là ông cha.
Old [people] are [usually] proud of [MET] their grandchildren, [just like] children are [usually] proud of their parents.
7 Lời tốt lành không xứng với kẻ ngu; Môi miệng giả dối lại càng ít xứng cho vua chúa thay.
Fine/Eloquent speech is not suitable for foolish people to say, just like lies are not suitable for rulers [to say].
8 Của hối lộ giống như viên ngọc quí trước mặt ai được nó; Dầu nó xây trở phía nào, cũng được may mắn.
People think that a bribe is like a magic stone [to persuade someone to do what they want him to do]; they think that because of the bribe, that person will do whatever they want him to do.
9 Kẻ nào lấp giấu tội lỗi tìm cầu điều tình ái; Còn ai nhắc lập lại điều gì chia rẽ bạn bậu thiết cốt.
If you want people to like/love you, forgive them for the wrong things that they do to you. If you continue to remind them about those wrong things, they will no longer be your friends.
10 Lời quở trách thấm sâu vào người khôn ngoan, Hơn là trăm roi đánh vào kẻ ngu muội.
Rebuking people who have good sense will accomplish more for them than hitting them 100 times [with a stick].
11 Kẻ gian ác chỉ tìm điều phản nghịch; Vì vậy sẽ sai một sứ giả dữ tợn đi hãm đánh nó.
[Because] wicked people are always trying to cause trouble, someone will be sent to severely punish them.
12 Thà người ta gặp gấu cái bị cướp con, Hơn là gặp kẻ ngây dại theo điên cuồng nó.
A mother bear whose cubs have been taken away from her is dangerous, but it is more dangerous to confront a foolish person who is doing something foolish.
13 Tai họa không hề lìa khỏi nhà Của kẻ lấy ác trả thiện.
If someone does something evil in return for something good being done to him, evil/trouble will never leave that person’s family.
14 Khởi đầu tranh cạnh, ấy như người ta mở đường nước chảy; Vậy, khá thôi cãi lẫy trước khi đánh lộn.
Starting a quarrel is like allowing water to start to leak out of a dam; they both need to be stopped before they get worse.
15 Ai xưng kẻ ác là công bình, và kẻ nào lên án cho người công bình, Cả hai điều lấy làm gớm ghiếc cho Ðức Giê-hô-va.
There are two things that Yahweh hates: (Condemning innocent [people]/Saying that people who have done nothing wrong must be punished), and declaring that people who have done wicked things should not be punished.
16 Kẻ ngu muội thiếu trí hiểu, Thế thì bạc trong tay hắn mua khôn ngoan mà chi?
It is useless to allow foolish people [RHQ] to try to become wise by paying for it, because they do not have enough good sense to become wise.
17 Bằng hữu thương mến nhau luôn luôn; Và anh em sanh ra để giúp đỡ trong lúc hoạn nạn.
Friends love [others] all the time, and relatives are able to help us when we have troubles.
18 Kẻ ngu muội giao tay, Chịu làm bảo lãnh trước mặt kẻ lân cận mình.
[If someone borrows money from another person], it is foolish for you to promise [IDM] that you will pay the money back if that other person is unable to pay back the money that he borrowed.
19 Ai ưa tranh cạnh ưa tội lỗi; Ai xây cất cửa mình cao kiếm điều hư sập.
Those who like to sin [also] like to cause strife/trouble; [and] those who build fancy doors in their houses [to show that they are very wealthy] (OR, speak proudly) are inviting disaster.
20 Kẻ nào có lòng vày vò không tìm được phước hạnh; Và ai có lưỡi gian tà sẽ sa vào tai hại.
Those who (have perverse minds/are always thinking about doing evil things) will not prosper, and disasters will happen to those who always tell lies.
21 Ai sanh con ngu muội ắt sẽ có buồn rầu; Còn cha của kẻ ngây dại chẳng được vui vẻ.
Children who are foolish [soon] cause their parents to be very sad; their parents will not be joyful at all.
22 Lòng vui mừng vốn một phương thuốc hay; Còn trí nao sờn làm xương cốt khô héo.
Being cheerful is [like swallowing] good medicine; being discouraged/gloomy [all the time will] (drain away your energy/cause you to become weak) [MTY].
23 Người gian ác lãnh nhẹm của hối lộ, Ðặng làm sai lệch các lối xét đoán.
Wicked people/judges accept bribes that are given to them secretly, and as a result they do not decide matters justly/fairly.
24 Có sự khôn ngoan trước mặt người thông sáng; Song con mắt kẻ ngu muội ở nơi địa cực.
Those who have good sense determine to do what is wise, but foolish people are always thinking about many different things [and never decide what they should do].
25 Con ngu muội là một điều buồn rầu cho cha, Và một sự cay đắng cho mẹ đã sanh đẻ nó.
Children who are foolish cause their father to be sad and [also] cause their mother to be very sorrowful.
26 Lấy làm chẳng tốt mà phạt vạ người công bình, Hay là đánh người tước vị vì cớ lòng ngay thẳng của họ.
It is not right to force someone who has done nothing wrong to pay a fine; it is wrong to punish good/respected people.
27 Người nào kiêng lời nói mình có tri thức; Còn người có tánh ôn hàn là một người thông sáng.
Those who have good sense do not talk a lot, and those who (control their tempers/keep themselves from becoming very angry) are [truly] wise.
28 Khi nín lặng, dầu người ngu dại, cũng được cầm bằng khôn ngoan; Còn kẻ nào ngậm môi miệng mình lại được kẻ là thông sáng.
People [may] think that foolish people who do not say anything are wise; if foolish people (do not say anything/keep their mouths shut), others will think that they are [very] intelligent.
