Châm Ngôn 6
1 Con ơi, nếu con bảo lãnh bạn sơ giao, hay đưa tay cam kết với người lạ mặt.
My son, if someone has borrowed money from a friend or a stranger, and if you have promised that you will pay the money back if that person is unable to pay back the money he borrowed,
2 Nếu con vướng mắc lời thề, bị miệng lưỡi con ràng buộc—
you may be trapped by what you have agreed to do, [because if the one who borrowed the money is not able to pay it back, you will have to pay it]. What you have said that you will do will be like a snare to you.
3 hãy nghe lời ta khuyên và tự cứu mình, vì con đã rơi vào tay của bạn con. Hãy hạ mình xuống; đi xin họ hủy lời cam kết.
So, my son, I will tell you what you should do to escape from your difficulty, so that the moneylender does not get control over your [wealth: ] Humbly go to your friend and plead with him [to cancel the agreement]!
4 Đừng trì hoãn; con phải đi ngay! Không được nghỉ ngơi cho đến khi xong việc.
Do not wait until tomorrow; [go immediately]! Do not rest until you [go and talk with him].
5 Phải lo giải thoát lấy thân, như nai thoát tay thợ săn, như chim thoát bẫy.
Save yourself, like a deer that escapes from a deer hunter [or] like a bird that flees from a bird hunter.
6 Này người lười biếng, hãy quan sát sinh hoạt loài kiến. Hãy rút tỉa bài học để khôn ngoan!
You lazy individual, learn something from [watching] the ants. Become wise from observing what they do.
7 Tuy không có thủ lãnh, quan chức, hay người cai trị,
They do not have a king or a governor or any [other] person who rules them [and forces them to work],
8 nhưng mùa hè, chúng biết dự trữ lương thực, mùa gặt chúng biết gom góp thóc lúa.
[but] they work hard [all] during the summer, gathering and storing food to eat during the winter.
9 Nhưng người lười biếng kia, còn ngủ mãi sao? Đến bao giờ mới thức giấc?
[But], you lazy loafer, how long will you [continue to] sleep [RHQ]? Are you never going to get up from sleeping [and go to work]?
10 Ngủ một chút, mơ màng thêm một chút, khoanh tay nghỉ một chút nữa thôi—
You sleep a for a little time; [you say, “I will take] just a short nap.” You lie down and fold/lay your hands [across your chest] and rest;
11 cảnh nghèo đến như kẻ trộm; bạo tàn, đột ngột như phường cướp tấn công.
and suddenly you will become poor. It will be as though a bandit suddenly comes and takes all that you have.
12 Bọn vô lại độc ác thích điều gì? Họ không ngớt nói lời dối trá,
[I will describe for you what] worthless and evil people [are like]. They constantly lie;
13 nháy mắt, khều chân hay tay ngầm ra dấu.
by winking their eyes and moving their feet and making signs with their fingers, they signal [to their friends what they are intending/planning to do].
14 Lòng đầy gian tà, mưu toan điều ác, xui cạnh tranh, bất hòa.
They plan to do evil things. They constantly cause strife/trouble.
15 Nhưng họ sẽ bị tai họa bất ngờ, bị diệt không phương cứu thoát.
But disasters will hit them suddenly; they will be crushed/ruined and nothing will be able to heal them.
16 Sáu điều Chúa Hằng Hữu ghét— hay bảy điều làm Ngài gớm ghê:
There are six, [maybe] seven, kinds of people that Yahweh hates. [They are]:
17 Mắt kiêu căng, lưỡi gian dối, bàn tay đẫm máu vô tội,
People who show by their eyes that they are very proud; people who lie [MTY]; people [SYN] who kill others [SYN] who have done nothing wrong;
18 lòng mưu toan những việc hung tàn, chân phóng nhanh đến nơi tội ác,
people who plan to do evil deeds; people [SYN] who run quickly to do wrong things;
19 làm chứng gian khai mang hại người, xúi giục anh chị em tranh chấp.
people who easily tell lies in court; and people who cause strife between family members.
20 Con ơi, phải nghe lời cha khuyên dạy, và đừng bỏ khuôn phép mẹ con.
My son, obey my commands, and do not ignore what your mother has taught you.
21 Phải luôn luôn ghi lòng tạc dạ. Đeo những lời ấy vào cổ con.
Remember the things that we have said. Those things should be [like a beautiful necklace] around your neck.
22 Nó sẽ dẫn dắt con khi đi. Gìn giữ con lúc ngủ. Trò chuyện khi con thức dậy.
[If you follow our advice, it will be as though] what we have taught you [PRS] will lead you, wherever you go. When you sleep, they will protect you. And when you wake up in the morning, they will teach/instruct you.
23 Vì sự khuyên dạy là ngọn đèn, khuôn phép là ánh sáng; Quở trách khuyên dạy là vạch đường sống cho con.
These commands and what we teach you [will be like] a lamp to light your path [MET]. When we rebuke you and correct/punish you, we will be showing you the road to having [a good] life.
24 Gìn giữ con khỏi đàn bà tội lỗi, khỏi lưỡi dụ dỗ của dâm phụ.
Heeding [PRS] these commands and things that we have taught you will enable you to keep away from immoral women and from [listening to] the enticing words of an adulterous woman.
25 Lòng con đừng thèm muốn nhan sắc nó. Chớ để khóe mắt nó chinh phục con.
[Even] if such a woman is beautiful and has lovely eyes, do not desire to go with her. Do not let her persuade you to go with her (with her eyes/by the way she looks at you).
26 Mê kỹ nữ thì sẽ lâm cảnh vong gia bại sản, lấy vợ người thì mất cả hồn linh.
[Do not forget that] you can hire a prostitute for only a loaf of bread, but [if you sleep with] another man’s wife, (it may cost you/you may lose) your life.
27 Có ai mang lửa trong lòng, mà áo quần không bốc cháy?
Can you carry hot coals in your pocket and not be burned [RHQ]?
28 Có ai bước trên than hồng, mà khỏi bị phỏng chân chăng?
Can you walk on burning coals and not scorch/burn your feet?
29 Ai ngoại tình với vợ người cũng vậy. Người đụng đến nàng hẳn không tránh khỏi hình phạt.
[No]! And in the same way, anyone who (sleeps with/has sex with) another man’s wife will [suffer for doing that]. [He will certainly] [LIT] be punished severely.
30 Người ta có thể khoan hồng cho kẻ trộm, vì hắn phạm tội ăn cắp do đói.
We do not despise a thief if he steals some food because he is very hungry.
31 Nhưng nếu bị bắt nó phải bồi thường gấp bảy lần, phải lấy hết tài vật trong nhà để trang trải.
But [if he steals something and then] is caught [by the police], he will have to pay back (seven times as much as/much more than) he stole. He may need to sell everything that is in his house [to get enough money to pay it back].
32 Nhưng người phạm tội ngoại tình thật ngu dại, vì tự hủy diệt chính mình.
[But] a man who commits adultery with some woman is very foolish, [because] he is destroying his own self/soul [by what he is doing].
33 Danh liệt, thân bại. Hổ thẹn nhục nhã suốt đời.
[That woman’s husband] will wound him badly, and [other people] will despise him. His shame will never end.
34 Người chồng sẽ ghen tuông giận dữ, báo thù chẳng chút nương tay.
Because that woman’s husband will (be jealous/not want anyone else to sleep with her), he will become furious, and when he gets revenge, he will not act mercifully [toward the man who slept with his wife].
35 Anh ta không nhận tiền chuộc lỗi, dù con nộp bao nhiêu cũng không bằng lòng.
And he will not accept any bribe/money, even if it is a big bribe, to (appease him/cause him to stop being angry).
