Châm Ngôn 25
1 Sau đây là những châm ngôn của Sa-lô-môn, do triều thần của Vua Ê-xê-chia, nước Giu-đa sưu tầm và sao chép:
These also are proverbs of Solomon [Peaceable, Recompense], which the men of Hezekiah king of Judah [Praised] copied out.
2 Vinh quang của Đức Chúa Trời là giữ kín một điều gì, tìm tòi, khám phá là vinh quang của các vua.
It is the kavod ·weighty glory· of God to conceal a thing, but the kavod ·weighty glory· of kings is to search out a matter.
3 Không ai biết trời cao, đất thấp bao nhiêu, lòng vua chúa cũng khó dò như vậy!
As the heavens for height, and the earth for depth, so the hearts of kings are unsearchable.
4 Khi khử sạch cáu cặn khỏi bạc, con có vật liệu để chế tạo vật quý.
Take away the dross from the silver, and material comes out for the refiner;
5 Khi trừ diệt người xấu trước mặt vua, ngôi nước ngươi sẽ vững mạnh nhờ công lý.
Take away the wicked from the king’s presence, and his throne will be established in righteousness.
6 Trước mặt vua, con chớ phô trương, cũng đừng tranh địa vị với hàng cao trọng,
Don’t exalt yourself in the presence of the king, or claim a place among great men;
7 Thà ngồi thấp, rồi được nhấc lên cao, còn hơn bị hạ trước bao nhiêu người.
for it is better that it be said to you, “Come up here,” than that you should be put lower in the presence of the prince, whom your eyes have seen.
8 Đừng hấp tấp kiện thưa ai cả, vì biết đâu con phải bị thua. Khi danh dự tổn thương, con sẽ làm gì?
Don’t be hasty in bringing charges to court. What will you do in the end when your neighbor shames you?
9 Tốt hơn cả là hai bên ngồi đối chất, nhưng đừng tiết lộ điều gì cho người khác,
Debate your case with your neighbor, and don’t betray the confidence of another;
10 Kẻo đối phương nghe được, lên án con nói xấu, và con không thể rút lại được lời mình.
lest one who sh'ma ·hears obeys· it put you to shame, and your bad reputation never depart.
11 Lời bàn đúng lúc, chẳng khác gì trái táo vàng trên đĩa bạc.
A word fitly spoken is like apples of gold in settings of silver.
12 Nghe lời chỉ trích của người khôn ngoan, là giá trị hơn đeo nữ trang bằng vàng.
As an earring of gold, and an ornament of fine gold, so is the reproof of the wise to an sh'ma ·hearing obedient· ear.
13 Một sứ giả trung tín làm thỏa dạ chủ mình. Như tuyết mát lạnh giữa mùa gặt với nắng hè gay gắt.
As the cold of snow in the time of harvest, so is a faithful messenger to those who send him; for he refreshes the soul of his masters.
14 Hứa cho, nhưng chẳng giữ lời, giống như có mây, có gió, rồi lại chẳng mưa.
As clouds and wind without rain, so is he who boasts of gifts deceptively.
15 Lòng kiên nhẫn thắng hơn cường lực, lưỡi dịu dàng bẻ gãy cả xương.
By patience a ruler is persuaded. A soft tongue breaks the bone.
16 Con có thích mật ong? Cũng đừng ăn nhiều quá, kẻo con phải mửa ra!
Have you found honey? Eat as much as is sufficient for you, lest you eat too much, and vomit it.
17 Chớ đến nhà láng giềng thường quá, e nhàm mặt, người sẽ chán ghét con.
Let your foot be seldom in your neighbor’s house, lest he be weary of you, and hate you.
18 Lời chứng gian vô cùng hiểm nguy, hại người chẳng khác nào gươm, tên, và dùi cui.
A man who gives false testimony against his neighbor is like a club, a sword, or a sharp arrow.
19 Đặt lòng tin vào một người không đáng tin cậy, chẳng khác gì nhai với răng bị gãy, hay đi với chân khập khiễng.
Confidence in someone unfaithful in time of trouble is like a bad tooth, or a lame foot.
20 Hát xướng trước người đang âu sầu buồn bã, cũng như lột áo người ngày đông tháng giá, như đổ giấm vào vết thương.
As one who takes away a garment in cold weather, or vinegar on soda, so is one who sings songs to a heavy heart.
21 Đói cho ăn, khát cho uống, săn sóc kẻ thù, cho nước họ uống.
If your enemy is hungry, give him food to eat. If he is thirsty, give him water to drink:
22 Làm như vậy con sẽ chất than lửa đỏ trên đầu họ, và Chúa Hằng Hữu sẽ thưởng cho con.
for you will heap burning coals [of shame] on his head, and Adonai will reward you.
23 Gió bấc đem mưa, nói hành sinh giận.
The north wind produces rain: so a backbiting tongue brings an angry face.
24 Thà ở nơi góc mái nhà, còn hơn ở chung nhà với đàn bà hay sinh sự.
It is better to dwell in the corner of the housetop, than to share a house with a contentious woman.
25 Được tin lành từ xứ xa đưa vào, như được nước mát lúc khát khao.
Like cold water to a thirsty soul, so is good news from a far country.
26 Người công chính ngã quỵ trước người gian ác, sẽ như suối nước bị dấy đục một nguồn nước bị hư.
Like a muddied spring, and a polluted well, so is a upright man who gives way before the wicked.
27 Ăn nhiều mật có hại, tìm vinh quang cá nhân quá cũng không tốt.
It is not good to eat much honey; nor is it kavod ·weighty glory· to seek one’s own kavod ·weighty glory·.
28 Ai không chế ngự lòng mình, chẳng lo tự chủ, như thành bỏ ngỏ không có tường.
Like a city that is broken down and without walls is a man whose spirit is without restraint.
