Châm Ngôn 25
1 Sau đây là những châm ngôn của Sa-lô-môn, do triều thần của Vua Ê-xê-chia, nước Giu-đa sưu tầm và sao chép:
These are also proverbs of Solomon, that men of Hezekiah king of Judah transcribed:
2 Vinh quang của Đức Chúa Trời là giữ kín một điều gì, tìm tòi, khám phá là vinh quang của các vua.
The glory of God [is] to hide a thing, And the glory of kings [is] to search out a matter.
3 Không ai biết trời cao, đất thấp bao nhiêu, lòng vua chúa cũng khó dò như vậy!
The heavens for height, and the earth for depth, And the heart of kings—[are] unsearchable.
4 Khi khử sạch cáu cặn khỏi bạc, con có vật liệu để chế tạo vật quý.
Take away dross from silver, And a vessel goes forth for the refiner,
5 Khi trừ diệt người xấu trước mặt vua, ngôi nước ngươi sẽ vững mạnh nhờ công lý.
Take away the wicked before a king, And his throne is established in righteousness.
6 Trước mặt vua, con chớ phô trương, cũng đừng tranh địa vị với hàng cao trọng,
Do not honor yourself before a king, And do not stand in the place of the great.
7 Thà ngồi thấp, rồi được nhấc lên cao, còn hơn bị hạ trước bao nhiêu người.
For better [that] he has said to you, “Come up here,” Than [that] he humbles you before a noble, Whom your eyes have seen.
8 Đừng hấp tấp kiện thưa ai cả, vì biết đâu con phải bị thua. Khi danh dự tổn thương, con sẽ làm gì?
Do not go forth to strive, hurry, turn, What do you do in its latter end, When your neighbor causes you to blush?
9 Tốt hơn cả là hai bên ngồi đối chất, nhưng đừng tiết lộ điều gì cho người khác,
Plead your cause with your neighbor, And do not reveal the secret counsel of another,
10 Kẻo đối phương nghe được, lên án con nói xấu, và con không thể rút lại được lời mình.
Lest the hearer put you to shame, And your evil report not turn back.
11 Lời bàn đúng lúc, chẳng khác gì trái táo vàng trên đĩa bạc.
Apples of gold in imagery of silver, [Is] the word spoken at its fit times.
12 Nghe lời chỉ trích của người khôn ngoan, là giá trị hơn đeo nữ trang bằng vàng.
A ring of gold, and an ornament of pure gold, [Is] the wise reprover to an attentive ear.
13 Một sứ giả trung tín làm thỏa dạ chủ mình. Như tuyết mát lạnh giữa mùa gặt với nắng hè gay gắt.
As a vessel of snow in a day of harvest, [So is] a faithful ambassador to those sending him, And he refreshes the soul of his masters.
14 Hứa cho, nhưng chẳng giữ lời, giống như có mây, có gió, rồi lại chẳng mưa.
Clouds and wind without rain, [Is] a man boasting himself in a false gift.
15 Lòng kiên nhẫn thắng hơn cường lực, lưỡi dịu dàng bẻ gãy cả xương.
A ruler is persuaded by long-suffering, And a soft tongue breaks a bone.
16 Con có thích mật ong? Cũng đừng ăn nhiều quá, kẻo con phải mửa ra!
You have found honey—eat your sufficiency, Lest you are satiated [with] it, and have vomited it.
17 Chớ đến nhà láng giềng thường quá, e nhàm mặt, người sẽ chán ghét con.
Withdraw your foot from your neighbor’s house, Lest he is satiated [with] you, and has hated you.
18 Lời chứng gian vô cùng hiểm nguy, hại người chẳng khác nào gươm, tên, và dùi cui.
A maul, and a sword, and a sharp arrow, [Is] the man testifying a false testimony against his neighbor.
19 Đặt lòng tin vào một người không đáng tin cậy, chẳng khác gì nhai với răng bị gãy, hay đi với chân khập khiễng.
A bad tooth, and a tottering foot, [Is] the confidence of the treacherous in a day of adversity.
20 Hát xướng trước người đang âu sầu buồn bã, cũng như lột áo người ngày đông tháng giá, như đổ giấm vào vết thương.
Whoever is taking away a garment in a cold day, [Is as] vinegar on natron, And a singer of songs on a sad heart.
21 Đói cho ăn, khát cho uống, săn sóc kẻ thù, cho nước họ uống.
If he who is hating you hungers, cause him to eat bread, And if he thirsts, cause him to drink water.
22 Làm như vậy con sẽ chất than lửa đỏ trên đầu họ, và Chúa Hằng Hữu sẽ thưởng cho con.
For you are putting coals on his head, And YHWH gives repayment to you.
23 Gió bấc đem mưa, nói hành sinh giận.
A north wind brings forth rain, And a secret tongue—indignant faces.
24 Thà ở nơi góc mái nhà, còn hơn ở chung nhà với đàn bà hay sinh sự.
Better to sit on a corner of a roof, Than [with] a woman of contentions, and a house of company.
25 Được tin lành từ xứ xa đưa vào, như được nước mát lúc khát khao.
[As] cold waters for a weary soul, So [is] a good report from a far country.
26 Người công chính ngã quỵ trước người gian ác, sẽ như suối nước bị dấy đục một nguồn nước bị hư.
A spring troubled, and a fountain corrupt, [Is] the righteous falling before the wicked.
27 Ăn nhiều mật có hại, tìm vinh quang cá nhân quá cũng không tốt.
The eating of much honey is not good, Nor a searching out of one’s own honor—honor.
28 Ai không chế ngự lòng mình, chẳng lo tự chủ, như thành bỏ ngỏ không có tường.
A city broken down without walls, [Is] a man without restraint over his spirit!
