Châm Ngôn 25
1 Sau đây là những châm ngôn của Sa-lô-môn, do triều thần của Vua Ê-xê-chia, nước Giu-đa sưu tầm và sao chép:
Also these are the proverbs of Solomon, which the men of Hezekiah the king of Judah have collected.
2 Vinh quang của Đức Chúa Trời là giữ kín một điều gì, tìm tòi, khám phá là vinh quang của các vua.
It is the honor of God to conceal a thing; but the honor of kings is to search out a matter.
3 Không ai biết trời cao, đất thấp bao nhiêu, lòng vua chúa cũng khó dò như vậy!
As are the heavens for height, and the earth is for depth, so should the heart of kings be unsearchable.
4 Khi khử sạch cáu cặn khỏi bạc, con có vật liệu để chế tạo vật quý.
Take away the dross from the silver, and there will come forth a vessel for the melter.
5 Khi trừ diệt người xấu trước mặt vua, ngôi nước ngươi sẽ vững mạnh nhờ công lý.
Take away the wicked from before the king, and his throne will be firmly established in righteousness.
6 Trước mặt vua, con chớ phô trương, cũng đừng tranh địa vị với hàng cao trọng,
Do not glorify thyself in the presence of the king, and force thyself not into the place of great men;
7 Thà ngồi thấp, rồi được nhấc lên cao, còn hơn bị hạ trước bao nhiêu người.
For better it is that it be said unto thee, “Come up hither,” than that thou shouldst be put lower in the presence of the prince, which thy own eyes have [often] seen.
8 Đừng hấp tấp kiện thưa ai cả, vì biết đâu con phải bị thua. Khi danh dự tổn thương, con sẽ làm gì?
Do not proceed to a contest hastily, lest [thou know not] what thou wilt have to do at its end, when thy neighbor hath put thee to confusion.
9 Tốt hơn cả là hai bên ngồi đối chất, nhưng đừng tiết lộ điều gì cho người khác,
Carry on thy cause with thy neighbor; but lay not open the secret of another:
10 Kẻo đối phương nghe được, lên án con nói xấu, và con không thể rút lại được lời mình.
Lest he that heareth it put thee to shame, and thy infamy never be removed.
11 Lời bàn đúng lúc, chẳng khác gì trái táo vàng trên đĩa bạc.
Like apples of gold among figures of silver is a word spoken in a proper manner.
12 Nghe lời chỉ trích của người khôn ngoan, là giá trị hơn đeo nữ trang bằng vàng.
As an earring of gold, and a pendant of fine gold, so is a wise reprover toward an ear that listeneth.
13 Một sứ giả trung tín làm thỏa dạ chủ mình. Như tuyết mát lạnh giữa mùa gặt với nắng hè gay gắt.
As the cooling of snow on a harvest-day, so is a faithful messenger to those that send him; for he refresheth the soul of his master.
14 Hứa cho, nhưng chẳng giữ lời, giống như có mây, có gió, rồi lại chẳng mưa.
Like clouds and wind without rain, so is a man that vaunteth falsely of a gift.
15 Lòng kiên nhẫn thắng hơn cường lực, lưỡi dịu dàng bẻ gãy cả xương.
By long forbearing is a prince persuaded, and a soft tongue breaketh bones.
16 Con có thích mật ong? Cũng đừng ăn nhiều quá, kẻo con phải mửa ra!
Hast thou found honey: eat so much as is sufficient for thee: lest thou consume too much of it, and have to vomit it forth.
17 Chớ đến nhà láng giềng thường quá, e nhàm mặt, người sẽ chán ghét con.
Make thy foot scarce in the house of thy friend: lest he have too much of thee, and so hate thee.
18 Lời chứng gian vô cùng hiểm nguy, hại người chẳng khác nào gươm, tên, và dùi cui.
A battle-axe, and a sword, and a sharpened arrow is a man that testifieth as a false witness against his neighbor.
19 Đặt lòng tin vào một người không đáng tin cậy, chẳng khác gì nhai với răng bị gãy, hay đi với chân khập khiễng.
Like a broken tooth and a foot out of joint, is confidence in a treacherous man in a time of distress.
20 Hát xướng trước người đang âu sầu buồn bã, cũng như lột áo người ngày đông tháng giá, như đổ giấm vào vết thương.
[As] he that taketh off his garment on a cold day, [as] vinegar is upon natron: so is he that singeth songs before an unhappy heart.
21 Đói cho ăn, khát cho uống, săn sóc kẻ thù, cho nước họ uống.
If thy enemy be hungry, give him bread to eat; and if he be thirsty, give him water to drink;
22 Làm như vậy con sẽ chất than lửa đỏ trên đầu họ, và Chúa Hằng Hữu sẽ thưởng cho con.
For though thou gatherest coals of fire upon his head, yet will the Lord repay it unto thee.
23 Gió bấc đem mưa, nói hành sinh giận.
The north wind bringeth forth rain: so doth secret talking, angry countenances.
24 Thà ở nơi góc mái nhà, còn hơn ở chung nhà với đàn bà hay sinh sự.
It is better to dwell in the corner of a roof, than with a quarrelsome woman even in a roomy house.
25 Được tin lành từ xứ xa đưa vào, như được nước mát lúc khát khao.
As cold water is to a fainting soul, so are good news from a far-off country.
26 Người công chính ngã quỵ trước người gian ác, sẽ như suối nước bị dấy đục một nguồn nước bị hư.
Like a turbid spring and a corrupt fountain, is a righteous man that giveth way before the wicked.
27 Ăn nhiều mật có hại, tìm vinh quang cá nhân quá cũng không tốt.
To eat too much honey is not good: so is it honor to set a limit to men's honor.
28 Ai không chế ngự lòng mình, chẳng lo tự chủ, như thành bỏ ngỏ không có tường.
Like a city that is broken in, and is without walls: so is the man that hath no control over his spirit.
