Châm Ngôn 25
1 Sau đây là những châm ngôn của Sa-lô-môn, do triều thần của Vua Ê-xê-chia, nước Giu-đa sưu tầm và sao chép:
These are the miscellaneous instructions of Solomon, which the friends of Ezekias king of Judea copied out.
2 Vinh quang của Đức Chúa Trời là giữ kín một điều gì, tìm tòi, khám phá là vinh quang của các vua.
The glory of God conceals a matter: but the glory of a king honors business.
3 Không ai biết trời cao, đất thấp bao nhiêu, lòng vua chúa cũng khó dò như vậy!
Heaven is high, and earth is deep, and a king's heart is unsearchable.
4 Khi khử sạch cáu cặn khỏi bạc, con có vật liệu để chế tạo vật quý.
Beat the drossy silver, and it shall be made entirely pure.
5 Khi trừ diệt người xấu trước mặt vua, ngôi nước ngươi sẽ vững mạnh nhờ công lý.
Slay the ungodly from before the king, and his throne shall prosper in righteousness.
6 Trước mặt vua, con chớ phô trương, cũng đừng tranh địa vị với hàng cao trọng,
Be not boastful in the presence of the king, and remain not in the places of princes;
7 Thà ngồi thấp, rồi được nhấc lên cao, còn hơn bị hạ trước bao nhiêu người.
for [it is] better for you that it should be said, Come up to me, than that [one] should humble you in the presence of the prince; speak of that which your eyes have seen.
8 Đừng hấp tấp kiện thưa ai cả, vì biết đâu con phải bị thua. Khi danh dự tổn thương, con sẽ làm gì?
Get not suddenly into a quarrel, lest you repent at last.
9 Tốt hơn cả là hai bên ngồi đối chất, nhưng đừng tiết lộ điều gì cho người khác,
Whenever your friend shall reproach you, retreat backward, despise [him] not;
10 Kẻo đối phương nghe được, lên án con nói xấu, và con không thể rút lại được lời mình.
lest your friend continue to reproach you, so your quarrel and enmity shall not depart, but shall be to you like death. Favour and friendship set [a man] free, which do you keep for yourself, lest you be made liable to reproach; but take heed to your ways peaceably.
11 Lời bàn đúng lúc, chẳng khác gì trái táo vàng trên đĩa bạc.
[As] a golden apple in a necklace of sardius, so [is it] to speak a [wise] word.
12 Nghe lời chỉ trích của người khôn ngoan, là giá trị hơn đeo nữ trang bằng vàng.
In an ear-ring of gold a precious sardius is also set; [so is] a wise word to an obedient ear.
13 Một sứ giả trung tín làm thỏa dạ chủ mình. Như tuyết mát lạnh giữa mùa gặt với nắng hè gay gắt.
As a fall of snow in the time of harvest is good against heat, so a faithful messenger [refreshes] those that send him; for he helps the souls of his employers.
14 Hứa cho, nhưng chẳng giữ lời, giống như có mây, có gió, rồi lại chẳng mưa.
As winds and clouds and rains are most evident [objects], so is he that boasts of a false gift.
15 Lòng kiên nhẫn thắng hơn cường lực, lưỡi dịu dàng bẻ gãy cả xương.
In longsuffering is prosperity to kings, and a soft tongue breaks the bones.
16 Con có thích mật ong? Cũng đừng ăn nhiều quá, kẻo con phải mửa ra!
Having found honey, eat [only] what is enough, lest haply you be filled, and vomit it up.
17 Chớ đến nhà láng giềng thường quá, e nhàm mặt, người sẽ chán ghét con.
Enter sparingly into your friend's house, lest he be satiated with your company, and hate you.
18 Lời chứng gian vô cùng hiểm nguy, hại người chẳng khác nào gươm, tên, và dùi cui.
[As] a club, and a dagger, and a pointed arrow, so also is a man who bears false witness against his friend.
19 Đặt lòng tin vào một người không đáng tin cậy, chẳng khác gì nhai với răng bị gãy, hay đi với chân khập khiễng.
The way of the wicked and the foot of the transgressor shall perish in an evil day.
20 Hát xướng trước người đang âu sầu buồn bã, cũng như lột áo người ngày đông tháng giá, như đổ giấm vào vết thương.
As vinegar is bad for a sore, so trouble befalling the body afflicts the heart. As a moth in a garment, and a worm in wood, so the grief of a man hurts the heart.
21 Đói cho ăn, khát cho uống, săn sóc kẻ thù, cho nước họ uống.
If your enemy hunger, feed him; if he thirst, give him drink;
22 Làm như vậy con sẽ chất than lửa đỏ trên đầu họ, và Chúa Hằng Hữu sẽ thưởng cho con.
for so doing you shall heap coals of fire upon his head, and the Lord shall reward you [with] good.
23 Gió bấc đem mưa, nói hành sinh giận.
The north wind raises clouds; so an impudent face provokes the tongue.
24 Thà ở nơi góc mái nhà, còn hơn ở chung nhà với đàn bà hay sinh sự.
[It is] better to dwell on a corner of the roof, than with a railing woman in an open house.
25 Được tin lành từ xứ xa đưa vào, như được nước mát lúc khát khao.
As cold water is agreeable to a thirsting soul, so is a good message from a land far off.
26 Người công chính ngã quỵ trước người gian ác, sẽ như suối nước bị dấy đục một nguồn nước bị hư.
As if one should stop a well, and corrupt a spring of water, so [is it] unseemly for a righteous man to fall before an ungodly man.
27 Ăn nhiều mật có hại, tìm vinh quang cá nhân quá cũng không tốt.
[It is] not good to eat much honey; but it is right to honor venerable sayings.
28 Ai không chế ngự lòng mình, chẳng lo tự chủ, như thành bỏ ngỏ không có tường.
As a city whose walls are broken down, and which is unfortified, so is a man who does anything without counsel.
