Châm Ngôn 25
1 Sau đây là những châm ngôn của Sa-lô-môn, do triều thần của Vua Ê-xê-chia, nước Giu-đa sưu tầm và sao chép:
These are more proverbs of Solomon, collected by the scribes of Hezekiah, king of Judah.
2 Vinh quang của Đức Chúa Trời là giữ kín một điều gì, tìm tòi, khám phá là vinh quang của các vua.
God's greatness is in doing things that can't be known, while the greatness of kings is in revealing things.
3 Không ai biết trời cao, đất thấp bao nhiêu, lòng vua chúa cũng khó dò như vậy!
Just as the height of the heavens or the depth of the earth can't be known, the king's thinking can't be known.
4 Khi khử sạch cáu cặn khỏi bạc, con có vật liệu để chế tạo vật quý.
Remove the waste from the silver, and the silversmith has pure silver to work with.
5 Khi trừ diệt người xấu trước mặt vua, ngôi nước ngươi sẽ vững mạnh nhờ công lý.
Remove the wicked from the king's presence and the king will rule securely and justly.
6 Trước mặt vua, con chớ phô trương, cũng đừng tranh địa vị với hàng cao trọng,
Don't try to make yourself look great before the king, and don't pretend to be among the important people,
7 Thà ngồi thấp, rồi được nhấc lên cao, còn hơn bị hạ trước bao nhiêu người.
for it's better to be told, “Come up here,” than to be humiliated before a nobleman. Even though you've seen something with your own eyes,
8 Đừng hấp tấp kiện thưa ai cả, vì biết đâu con phải bị thua. Khi danh dự tổn thương, con sẽ làm gì?
don't rush to take legal action, for what are you going to do in the end when your neighbor shows you're wrong and humiliates you?
9 Tốt hơn cả là hai bên ngồi đối chất, nhưng đừng tiết lộ điều gì cho người khác,
Discuss the case with your neighbor himself, and don't betray someone else's secret,
10 Kẻo đối phương nghe được, lên án con nói xấu, và con không thể rút lại được lời mình.
otherwise whoever hears it will make you ashamed and you'll never lose your bad reputation.
11 Lời bàn đúng lúc, chẳng khác gì trái táo vàng trên đĩa bạc.
Advice given at the right time is like golden apples set in silver.
12 Nghe lời chỉ trích của người khôn ngoan, là giá trị hơn đeo nữ trang bằng vàng.
Constructive criticism from the wise to someone who listens is like a gold ring and a necklace of fine gold.
13 Một sứ giả trung tín làm thỏa dạ chủ mình. Như tuyết mát lạnh giữa mùa gặt với nắng hè gay gắt.
Faithful messengers are as refreshing to their master as cold snow on a hot harvest day.
14 Hứa cho, nhưng chẳng giữ lời, giống như có mây, có gió, rồi lại chẳng mưa.
Someone who boasts about a gift they never give is like cloud and wind without rain.
15 Lòng kiên nhẫn thắng hơn cường lực, lưỡi dịu dàng bẻ gãy cả xương.
If you're patient you can persuade your superior, and soft words can break down opposition.
16 Con có thích mật ong? Cũng đừng ăn nhiều quá, kẻo con phải mửa ra!
If you find honey, eat just enough, for if you eat too much, you'll be sick.
17 Chớ đến nhà láng giềng thường quá, e nhàm mặt, người sẽ chán ghét con.
Don't set foot in your neighbors' homes too often, otherwise they'll get fed up with you and hate you.
18 Lời chứng gian vô cùng hiểm nguy, hại người chẳng khác nào gươm, tên, và dùi cui.
Telling lies in court against a friend is like attacking them with a mace, or a sword, or an arrow.
19 Đặt lòng tin vào một người không đáng tin cậy, chẳng khác gì nhai với răng bị gãy, hay đi với chân khập khiễng.
Trusting in unreliable people in times of trouble is like eating with a broken tooth or walking on a bad foot.
20 Hát xướng trước người đang âu sầu buồn bã, cũng như lột áo người ngày đông tháng giá, như đổ giấm vào vết thương.
Singing happy songs to someone who's broken-hearted is like taking off your coat on a cold day, or pouring vinegar onto an open wound.
21 Đói cho ăn, khát cho uống, săn sóc kẻ thù, cho nước họ uống.
If your enemy is hungry, give him something to eat; if he's thirsty, give him a drink of water.
22 Làm như vậy con sẽ chất than lửa đỏ trên đầu họ, và Chúa Hằng Hữu sẽ thưởng cho con.
This will make him ashamed as if he had burning coals piled on his head, and the Lord will reward you.
23 Gió bấc đem mưa, nói hành sinh giận.
In the same way that the north wind brings rain, slandering people makes them angry.
24 Thà ở nơi góc mái nhà, còn hơn ở chung nhà với đàn bà hay sinh sự.
It's better to live in a corner of a housetop than to share a whole house with an argumentative wife.
25 Được tin lành từ xứ xa đưa vào, như được nước mát lúc khát khao.
Good news from a distant country is like cold water to an exhausted traveler.
26 Người công chính ngã quỵ trước người gian ác, sẽ như suối nước bị dấy đục một nguồn nước bị hư.
Good people who give in to the wicked are like a muddied spring or a polluted well.
27 Ăn nhiều mật có hại, tìm vinh quang cá nhân quá cũng không tốt.
It's not good to eat too much honey, or to want too much praise.
28 Ai không chế ngự lòng mình, chẳng lo tự chủ, như thành bỏ ngỏ không có tường.
Someone without control is as exposed as a town whose walls have been breached.
