Châm Ngôn 25
1 Sau đây là những châm ngôn của Sa-lô-môn, do triều thần của Vua Ê-xê-chia, nước Giu-đa sưu tầm và sao chép:
These, too, are parables of Solomon, which the men of Hezekiah, king of Judah, transferred.
2 Vinh quang của Đức Chúa Trời là giữ kín một điều gì, tìm tòi, khám phá là vinh quang của các vua.
It is to the glory of God to conceal a word, and it is to the glory of kings to investigate speech.
3 Không ai biết trời cao, đất thấp bao nhiêu, lòng vua chúa cũng khó dò như vậy!
Heaven above, and earth below, and the heart of kings are each unsearchable.
4 Khi khử sạch cáu cặn khỏi bạc, con có vật liệu để chế tạo vật quý.
Take away the tarnish from silver, and a most pure vessel will go forth.
5 Khi trừ diệt người xấu trước mặt vua, ngôi nước ngươi sẽ vững mạnh nhờ công lý.
Take away impiety from the face of the king, and his throne shall be made firm by justice.
6 Trước mặt vua, con chớ phô trương, cũng đừng tranh địa vị với hàng cao trọng,
Do not appear glorious before the king, and do not stand in the place of the great.
7 Thà ngồi thấp, rồi được nhấc lên cao, còn hơn bị hạ trước bao nhiêu người.
For it is better that it should be said to you, “Ascend to here,” than that you should be humbled before the prince.
8 Đừng hấp tấp kiện thưa ai cả, vì biết đâu con phải bị thua. Khi danh dự tổn thương, con sẽ làm gì?
The things that your eyes have seen, do not offer hastily in a quarrel, lest afterward you may not be able to make amends, when you have dishonored your friend.
9 Tốt hơn cả là hai bên ngồi đối chất, nhưng đừng tiết lộ điều gì cho người khác,
Argue your case with your friend, and do not reveal the secret to an outsider,
10 Kẻo đối phương nghe được, lên án con nói xấu, và con không thể rút lại được lời mình.
lest perhaps he may insult you, when he has heard it, and he might not cease to reproach you. Grace and friendship free a man; preserve these for yourself, lest you fall under reproach.
11 Lời bàn đúng lúc, chẳng khác gì trái táo vàng trên đĩa bạc.
Whoever speaks a word at an opportune time is like apples of gold on beds of silver.
12 Nghe lời chỉ trích của người khôn ngoan, là giá trị hơn đeo nữ trang bằng vàng.
Whoever reproves the wise and obedient ear is like an earring of gold with a shining pearl.
13 Một sứ giả trung tín làm thỏa dạ chủ mình. Như tuyết mát lạnh giữa mùa gặt với nắng hè gay gắt.
Just like the cold of snow in a time of harvest, so also is a faithful messenger to him who sent him: he causes his soul to rest.
14 Hứa cho, nhưng chẳng giữ lời, giống như có mây, có gió, rồi lại chẳng mưa.
A man who boasts and does not fulfill his promises is like clouds and wind, when rain does not follow.
15 Lòng kiên nhẫn thắng hơn cường lực, lưỡi dịu dàng bẻ gãy cả xương.
By patience, a leader shall be appeased, and a soft tongue shall break hardness.
16 Con có thích mật ong? Cũng đừng ăn nhiều quá, kẻo con phải mửa ra!
You have discovered honey; eat what is sufficient for you, lest perhaps, being filled up, you may vomit it.
17 Chớ đến nhà láng giềng thường quá, e nhàm mặt, người sẽ chán ghét con.
Withdraw your feet from the house of your neighbor, lest, when he has had his fill, he may hate you.
18 Lời chứng gian vô cùng hiểm nguy, hại người chẳng khác nào gươm, tên, và dùi cui.
A man who speaks false testimony against his neighbor is like a dart and a sword and a sharp arrow.
19 Đặt lòng tin vào một người không đáng tin cậy, chẳng khác gì nhai với răng bị gãy, hay đi với chân khập khiễng.
Whoever sets his hopes on the unfaithful in a day of anguish is like a rotten tooth and weary foot,
20 Hát xướng trước người đang âu sầu buồn bã, cũng như lột áo người ngày đông tháng giá, như đổ giấm vào vết thương.
and like one who loosens his garment in cold weather. Whoever sings verses to a wicked heart is like vinegar on baking soda. Just like a moth to a garment, and a worm to wood, so too does the sadness of a man do harm to the heart.
21 Đói cho ăn, khát cho uống, săn sóc kẻ thù, cho nước họ uống.
If your enemy is hungry, feed him. If he is thirsty, give him water to drink.
22 Làm như vậy con sẽ chất than lửa đỏ trên đầu họ, và Chúa Hằng Hữu sẽ thưởng cho con.
For you will gather hot coals upon his head, and the Lord will repay you.
23 Gió bấc đem mưa, nói hành sinh giận.
The north wind brings forth the rain, and a sorrowful face brings forth a detracting tongue.
24 Thà ở nơi góc mái nhà, còn hơn ở chung nhà với đàn bà hay sinh sự.
It is better to sit in a corner of the attic, than with an argumentative woman and in a shared house.
25 Được tin lành từ xứ xa đưa vào, như được nước mát lúc khát khao.
Like cold water to a thirsty soul, so too are good reports from a far away land.
26 Người công chính ngã quỵ trước người gian ác, sẽ như suối nước bị dấy đục một nguồn nước bị hư.
The just falling down before the impious is like a fountain stirred up by feet and like a corrupted spring.
27 Ăn nhiều mật có hại, tìm vinh quang cá nhân quá cũng không tốt.
Just as whoever eats too much honey, it is not good for him, so also whoever is an investigator of what is majestic will be overwhelmed by glory.
28 Ai không chế ngự lòng mình, chẳng lo tự chủ, như thành bỏ ngỏ không có tường.
Just like a city lying in the open and without surrounding walls, so also is a man who is unable to restrain his own spirit in speaking.
