Châm Ngôn 25
1 Sau đây là những châm ngôn của Sa-lô-môn, do triều thần của Vua Ê-xê-chia, nước Giu-đa sưu tầm và sao chép:
These are more wise sayings of Solomon, copied out by the men of Hezekiah, king of Judah.
2 Vinh quang của Đức Chúa Trời là giữ kín một điều gì, tìm tòi, khám phá là vinh quang của các vua.
It is the glory of God to keep a thing secret: but the glory of kings is to have it searched out.
3 Không ai biết trời cao, đất thấp bao nhiêu, lòng vua chúa cũng khó dò như vậy!
The heaven is high and the earth is deep, and the hearts of kings may not be searched out.
4 Khi khử sạch cáu cặn khỏi bạc, con có vật liệu để chế tạo vật quý.
Take away the waste from silver, and a vessel will come out for the silver-worker.
5 Khi trừ diệt người xấu trước mặt vua, ngôi nước ngươi sẽ vững mạnh nhờ công lý.
Take away evil-doers from before the king, and the seat of his power will be made strong in righteousness.
6 Trước mặt vua, con chớ phô trương, cũng đừng tranh địa vị với hàng cao trọng,
Do not take glory for yourself before the king, and do not put yourself in the place of the great:
7 Thà ngồi thấp, rồi được nhấc lên cao, còn hơn bị hạ trước bao nhiêu người.
For it is better to have it said to you, Come up here; than for you to be put down in a lower place before the ruler.
8 Đừng hấp tấp kiện thưa ai cả, vì biết đâu con phải bị thua. Khi danh dự tổn thương, con sẽ làm gì?
Do not be quick to go to law about what you have seen, for what will you do in the end, when your neighbour has put you to shame?
9 Tốt hơn cả là hai bên ngồi đối chất, nhưng đừng tiết lộ điều gì cho người khác,
Have a talk with your neighbour himself about your cause, but do not give away the secret of another:
10 Kẻo đối phương nghe được, lên án con nói xấu, và con không thể rút lại được lời mình.
Or your hearer may say evil of you, and your shame will not be turned away.
11 Lời bàn đúng lúc, chẳng khác gì trái táo vàng trên đĩa bạc.
A word at the right time is like apples of gold in a network of silver.
12 Nghe lời chỉ trích của người khôn ngoan, là giá trị hơn đeo nữ trang bằng vàng.
Like a nose-ring of gold and an ornament of the best gold, is a wise man who says sharp words to an ear ready to give attention.
13 Một sứ giả trung tín làm thỏa dạ chủ mình. Như tuyết mát lạnh giữa mùa gặt với nắng hè gay gắt.
As the cold of snow in the time of grain-cutting, so is a true servant to those who send him; for he gives new life to the soul of his master.
14 Hứa cho, nhưng chẳng giữ lời, giống như có mây, có gió, rồi lại chẳng mưa.
As clouds and wind without rain, so is one who takes credit for an offering he has not given.
15 Lòng kiên nhẫn thắng hơn cường lực, lưỡi dịu dàng bẻ gãy cả xương.
A judge is moved by one who for a long time undergoes wrongs without protest, and by a soft tongue even bone is broken.
16 Con có thích mật ong? Cũng đừng ăn nhiều quá, kẻo con phải mửa ra!
If you have honey, take only as much as is enough for you; for fear that, being full of it, you may not be able to keep it down.
17 Chớ đến nhà láng giềng thường quá, e nhàm mặt, người sẽ chán ghét con.
Let not your foot be frequently in your neighbour's house, or he may get tired of you, and his feeling be turned to hate.
18 Lời chứng gian vô cùng hiểm nguy, hại người chẳng khác nào gươm, tên, và dùi cui.
One who gives false witness against his neighbour is a hammer and a sword and a sharp arrow.
19 Đặt lòng tin vào một người không đáng tin cậy, chẳng khác gì nhai với răng bị gãy, hay đi với chân khập khiễng.
Putting one's faith in a false man in time of trouble is like a broken tooth and a shaking foot.
20 Hát xướng trước người đang âu sầu buồn bã, cũng như lột áo người ngày đông tháng giá, như đổ giấm vào vết thương.
Like one who takes off clothing in cold weather and like acid on a wound, is he who makes melody to a sad heart.
21 Đói cho ăn, khát cho uống, săn sóc kẻ thù, cho nước họ uống.
If your hater is in need of food, give him bread; and if he is in need of drink, give him water:
22 Làm như vậy con sẽ chất than lửa đỏ trên đầu họ, và Chúa Hằng Hữu sẽ thưởng cho con.
For so you will put coals of fire on his head, and the Lord will give you your reward.
23 Gió bấc đem mưa, nói hành sinh giận.
As the north wind gives birth to rain, so is an angry face caused by a tongue saying evil secretly.
24 Thà ở nơi góc mái nhà, còn hơn ở chung nhà với đàn bà hay sinh sự.
It is better to be living in an angle of the house-top, than with a bitter-tongued woman in a wide house.
25 Được tin lành từ xứ xa đưa vào, như được nước mát lúc khát khao.
As cold water to a tired soul, so is good news from a far country.
26 Người công chính ngã quỵ trước người gian ác, sẽ như suối nước bị dấy đục một nguồn nước bị hư.
Like a troubled fountain and a dirty spring, is an upright man who has to give way before evil-doers.
27 Ăn nhiều mật có hại, tìm vinh quang cá nhân quá cũng không tốt.
It is not good to take much honey: so he who is not looking for honour will be honoured.
28 Ai không chế ngự lòng mình, chẳng lo tự chủ, như thành bỏ ngỏ không có tường.
He whose spirit is uncontrolled is like an unwalled town which has been broken into.
