Châm Ngôn 25
1 Sau đây là những châm ngôn của Sa-lô-môn, do triều thần của Vua Ê-xê-chia, nước Giu-đa sưu tầm và sao chép:
These are additional proverbs of Solomon, which were copied by the men of Hezekiah king of Judah:
2 Vinh quang của Đức Chúa Trời là giữ kín một điều gì, tìm tòi, khám phá là vinh quang của các vua.
It is the glory of God to conceal a matter and the glory of kings to search it out.
3 Không ai biết trời cao, đất thấp bao nhiêu, lòng vua chúa cũng khó dò như vậy!
As the heavens are high and the earth is deep, so the hearts of kings cannot be searched.
4 Khi khử sạch cáu cặn khỏi bạc, con có vật liệu để chế tạo vật quý.
Remove the dross from the silver, and a vessel for a silversmith will come forth.
5 Khi trừ diệt người xấu trước mặt vua, ngôi nước ngươi sẽ vững mạnh nhờ công lý.
Remove the wicked from the king’s presence, and his throne will be established in righteousness.
6 Trước mặt vua, con chớ phô trương, cũng đừng tranh địa vị với hàng cao trọng,
Do not exalt yourself in the presence of the king, and do not stand in the place of great men;
7 Thà ngồi thấp, rồi được nhấc lên cao, còn hơn bị hạ trước bao nhiêu người.
for it is better that he says to you, “Come up here!” than that you should be demoted in the presence of the prince. Even what you have seen with your own eyes,
8 Đừng hấp tấp kiện thưa ai cả, vì biết đâu con phải bị thua. Khi danh dự tổn thương, con sẽ làm gì?
do not bring hastily to court. Otherwise, what will you do in the end when your neighbor puts you to shame?
9 Tốt hơn cả là hai bên ngồi đối chất, nhưng đừng tiết lộ điều gì cho người khác,
Argue your case with your neighbor without betraying another’s confidence,
10 Kẻo đối phương nghe được, lên án con nói xấu, và con không thể rút lại được lời mình.
lest the one who hears may disgrace you, and your infamy never go away.
11 Lời bàn đúng lúc, chẳng khác gì trái táo vàng trên đĩa bạc.
A word fitly spoken is like apples of gold in settings of silver.
12 Nghe lời chỉ trích của người khôn ngoan, là giá trị hơn đeo nữ trang bằng vàng.
Like an earring of gold or an ornament of fine gold is a wise man’s rebuke to a listening ear.
13 Một sứ giả trung tín làm thỏa dạ chủ mình. Như tuyết mát lạnh giữa mùa gặt với nắng hè gay gắt.
Like the cold of snow in the time of harvest is a trustworthy messenger to those who send him; he refreshes the soul of his masters.
14 Hứa cho, nhưng chẳng giữ lời, giống như có mây, có gió, rồi lại chẳng mưa.
Like clouds and wind without rain is the man who boasts of gifts never given.
15 Lòng kiên nhẫn thắng hơn cường lực, lưỡi dịu dàng bẻ gãy cả xương.
Through patience a ruler can be persuaded, and a gentle tongue can break a bone.
16 Con có thích mật ong? Cũng đừng ăn nhiều quá, kẻo con phải mửa ra!
If you find honey, eat just what you need, lest you have too much and vomit it up.
17 Chớ đến nhà láng giềng thường quá, e nhàm mặt, người sẽ chán ghét con.
Seldom set foot in your neighbor’s house, lest he grow weary and hate you.
18 Lời chứng gian vô cùng hiểm nguy, hại người chẳng khác nào gươm, tên, và dùi cui.
Like a club or sword or sharp arrow is a man who bears false witness against his neighbor.
19 Đặt lòng tin vào một người không đáng tin cậy, chẳng khác gì nhai với răng bị gãy, hay đi với chân khập khiễng.
Like a broken tooth or a foot out of joint is confidence in a faithless man in time of trouble.
20 Hát xướng trước người đang âu sầu buồn bã, cũng như lột áo người ngày đông tháng giá, như đổ giấm vào vết thương.
Like one who removes a garment on a cold day or vinegar poured on a wound is one who sings songs to a heavy heart.
21 Đói cho ăn, khát cho uống, săn sóc kẻ thù, cho nước họ uống.
If your enemy is hungry, give him food to eat, and if he is thirsty, give him water to drink.
22 Làm như vậy con sẽ chất than lửa đỏ trên đầu họ, và Chúa Hằng Hữu sẽ thưởng cho con.
For in so doing, you will heap burning coals on his head, and the LORD will reward you.
23 Gió bấc đem mưa, nói hành sinh giận.
As the north wind brings forth rain, so a backbiting tongue brings angry looks.
24 Thà ở nơi góc mái nhà, còn hơn ở chung nhà với đàn bà hay sinh sự.
Better to live on a corner of the roof than to share a house with a quarrelsome wife.
25 Được tin lành từ xứ xa đưa vào, như được nước mát lúc khát khao.
Like cold water to a weary soul is good news from a distant land.
26 Người công chính ngã quỵ trước người gian ác, sẽ như suối nước bị dấy đục một nguồn nước bị hư.
Like a muddied spring or a polluted well is a righteous man who gives way to the wicked.
27 Ăn nhiều mật có hại, tìm vinh quang cá nhân quá cũng không tốt.
It is not good to eat too much honey or to search out one’s own glory.
28 Ai không chế ngự lòng mình, chẳng lo tự chủ, như thành bỏ ngỏ không có tường.
Like a city whose walls are broken down is a man who does not control his temper.
