Châm Ngôn 24
1 Chớ ganh tị người ác, cũng đừng mong kết bạn với họ.
Do not be envious of those who are evil, nor desire to associate with them,
2 Vì lòng chúng đầy âm mưu bạo tàn, môi nói ra toàn lời nguy hại.
because their hearts plot violence and their lips talk about trouble.
3 Nhà cửa xây trên nền khôn ngoan và được vững vàng do hiểu biết.
Through wisdom a house is built and by understanding it is established.
4 Do tri thức các phòng được đầy vật quý hiếm.
By knowledge the rooms are filled with all precious and pleasant riches.
5 Người khôn ngoan là người có sức lớn, người tri thức lại càng thêm năng lực.
A warrior of wisdom is strong, and a man of knowledge increases his strength;
6 Đánh giặc phải nhờ mưu khôn ngoan; muốn chiến thắng, cần nhiều mưu sĩ.
for by wise direction you can wage your war and with many advisors there is victory.
7 Với người dại, khôn ngoan là điều cao xa quá. Nơi cổng thành, nó chẳng dám hé miệng ra.
Wisdom is too high for a fool; in the gate he does not open his mouth.
8 Ai mưu tính điều ác, sẽ nổi danh là người gian xảo.
There is one who plans to do evil— people call him a master of schemes.
9 Âm mưu của người dại là tội lỗi; người nhạo báng bị người ta ghê tởm.
A foolish plan is sin and men despise a mocker.
10 Chỉ người yếu hèn mới sờn lòng trong ngày hoạn nạn.
If you become weak with fear in the day of trouble, then your strength is small.
11 Hãy cứu người bị đưa đến cõi chết; hãy ngăn bước người lảo đảo đi đến chỗ tử vong.
Rescue those who are being taken away to death and hold back those who are staggering to the slaughter.
12 Đừng tự nói: “Chúng tôi chẳng biết chuyện gì cả.” Vì Đức Chúa Trời hiểu rõ lòng người, và Ngài nhìn thấy. Đấng canh giữ mạng sống con biết rõ con đã biết. Ngài sẽ báo trả mỗi người tùy việc họ đã làm.
If you say, “Behold, we knew nothing about this,” does not the one who weighs the heart understand what you are saying? The one who guards your life, does he not know it? Will God not give to each one what he deserves?
13 Con ơi, hãy ăn mật ong vì nó tốt, mật của tàn ong ngon ngọt cho miệng con.
My son, eat honey because it is good, because the drippings of the honeycomb are sweet to your taste.
14 Cũng hãy biết rằng khôn ngoan ngọt ngào cho linh hồn con. Nếu con tìm được khôn ngoan, con sẽ tràn đầy hy vọng, và hy vọng của con sẽ không bị cắt đứt.
Such is wisdom for your soul— if you find it, there will be a future and your hope will not be cut off.
15 Đừng rình rập nhà người công chính, cũng đừng cướp phá nơi ở của người,
Do not lie in wait like the wicked person who attacks the house of the righteous person. Do not destroy his home!
16 Vì người công chính vẫn đứng dậy, dù bị ngã bảy lần. Nhưng chỉ một tai vạ, người ác đã bại liệt ngay.
For the righteous person falls down seven times and rises again, but wicked people are brought down by calamity.
17 Khi kẻ địch sa cơ, con chớ mừng; khi nó ngã, lòng con đừng hớn hở.
Do not celebrate when your enemy falls and let not your heart be glad when he stumbles,
18 Kẻo e Chúa Hằng Hữu không bằng lòng và ngưng ra tay trừng phạt nó chăng.
or Yahweh will see and disapprove and turn away his wrath from him.
19 Chớ nóng lòng vì công việc người ác, đừng ganh tị khi người dữ thành đạt.
Do not worry because of evildoers, and do not envy wicked people,
20 Đời người ác không có tương lai; đèn người dữ nay mai sẽ tắt.
for the evil person has no future and the lamp of wicked people will go out.
21 Con ơi, phải kính sợ Chúa và tôn trọng vua. Đừng liên kết với bọn người phản loạn,
Fear Yahweh, and fear the king, my son; do not associate with those who rebel against them,
22 vì họa tai sẽ đến bất ngờ. Ai lường được hình phạt của Chúa Hằng Hữu và vua?
for suddenly their disaster will come and who knows the extent of the destruction that will come from both of them?
23 Đây là lời của người khôn ngoan: Khi xét xử, đừng thiên vị ai cả.
These also are sayings of the wise. Partiality in judging a case at law is not good.
24 Ai tuyên bố với người ác rằng “Anh vô tội,” sẽ bị mọi người nguyền rủa không thôi.
Whoever says to the wicked person, “You are a righteous person,” will be cursed by peoples and hated by nations.
25 Ai trách phạt người ác, sẽ được mọi người ưa thích; và tràn đầy phước hạnh.
But those who discipline the wicked will have delight and gifts of goodness will come to them.
26 Lời nói thẳng xuất phát từ tình thương.
The one who gives an honest answer gives a kiss on the lips.
27 Lo làm ăn trong ngoài chu tất, rồi hãy tính đến việc cất nhà.
Prepare your outdoor work, and make everything ready for yourself in the field; after that, build your house.
28 Đừng vô cớ làm chứng hại láng giềng; môi miệng con đừng thốt ra lời dối trá.
Do not bear witness against your neighbor without cause and do not deceive with your lips.
29 Chớ nói: “Tôi báo trả lại điều nó làm cho tôi! Tôi chỉ tốt với người tốt với tôi thôi!”
Do not say, “I will do to him what he has done to me; I will pay him back for what he has done.”
30 Ta có qua ruộng một người kém siêng năng, và vườn nho của người ngu dại.
I went by the field of a lazy man, past the vineyard of the man having no sense.
31 Cỏ mọc um tùm, gai phủ giăng. Rào dậu điêu tàn nghiêng ngửa đổ.
Thorns had grown up everywhere, the ground was covered with nettles, and its stone wall was broken down.
32 Quan sát cảnh ấy, ta để ý, suy xét, và học được rằng:
Then I saw and considered it; I looked and received instruction.
33 Ngủ một chút, mơ màng thêm một chút, khoanh tay nghỉ một chút nữa thôi—
A little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to rest—
34 cảnh nghèo đến như kẻ trộm; bạo tàn, đột ngột như phường cướp tấn công.
and poverty comes marching upon you, and your needs like an armed soldier.
