Châm Ngôn 24
1 Chớ ganh tị người ác, cũng đừng mong kết bạn với họ.
Do not be envious of evil men; neither desire to be with them:
2 Vì lòng chúng đầy âm mưu bạo tàn, môi nói ra toàn lời nguy hại.
for their hearts plot violence, and their lips talk about mischief.
3 Nhà cửa xây trên nền khôn ngoan và được vững vàng do hiểu biết.
Through wisdom a house is built; by understanding it is established;
4 Do tri thức các phòng được đầy vật quý hiếm.
by knowledge the rooms are filled with all rare and beautiful treasure.
5 Người khôn ngoan là người có sức lớn, người tri thức lại càng thêm năng lực.
A wise man has great power; and a knowledgeable man increases strength;
6 Đánh giặc phải nhờ mưu khôn ngoan; muốn chiến thắng, cần nhiều mưu sĩ.
for by wise guidance you wage your war; and victory is in many advisors.
7 Với người dại, khôn ngoan là điều cao xa quá. Nơi cổng thành, nó chẳng dám hé miệng ra.
Wisdom is too high for a fool: he doesn't open his mouth in the gate.
8 Ai mưu tính điều ác, sẽ nổi danh là người gian xảo.
One who plots to do evil will be called a schemer.
9 Âm mưu của người dại là tội lỗi; người nhạo báng bị người ta ghê tởm.
The schemes of folly are sin. The mocker is detested by men.
10 Chỉ người yếu hèn mới sờn lòng trong ngày hoạn nạn.
If you falter in the time of trouble, your strength is small.
11 Hãy cứu người bị đưa đến cõi chết; hãy ngăn bước người lảo đảo đi đến chỗ tử vong.
Rescue those who are being led away to death. Indeed, hold back those who are staggering to the slaughter.
12 Đừng tự nói: “Chúng tôi chẳng biết chuyện gì cả.” Vì Đức Chúa Trời hiểu rõ lòng người, và Ngài nhìn thấy. Đấng canh giữ mạng sống con biết rõ con đã biết. Ngài sẽ báo trả mỗi người tùy việc họ đã làm.
If you say, "Look, we did not know this;" doesn't he who weighs the hearts consider it? He who keeps your soul, doesn't he know it? Shall he not render to every man according to his work?
13 Con ơi, hãy ăn mật ong vì nó tốt, mật của tàn ong ngon ngọt cho miệng con.
My son, eat honey, for it is good; the droppings of the honeycomb, which are sweet to your taste.
14 Cũng hãy biết rằng khôn ngoan ngọt ngào cho linh hồn con. Nếu con tìm được khôn ngoan, con sẽ tràn đầy hy vọng, và hy vọng của con sẽ không bị cắt đứt.
Likewise, know that wisdom is such to your soul; if you have found it, then there will be a reward, and your hope will not be cut off.
15 Đừng rình rập nhà người công chính, cũng đừng cướp phá nơi ở của người,
Do not lie in wait, wicked man, against the habitation of the righteous. Do not destroy his resting place.
16 Vì người công chính vẫn đứng dậy, dù bị ngã bảy lần. Nhưng chỉ một tai vạ, người ác đã bại liệt ngay.
For the righteous may fall seven times, but gets up again, but the wicked will stumble in adversity.
17 Khi kẻ địch sa cơ, con chớ mừng; khi nó ngã, lòng con đừng hớn hở.
Do not rejoice when your enemy falls. Do not let your heart be glad when he is overthrown;
18 Kẻo e Chúa Hằng Hữu không bằng lòng và ngưng ra tay trừng phạt nó chăng.
lest YHWH see it, and it displease him, and he turn away his wrath from him.
19 Chớ nóng lòng vì công việc người ác, đừng ganh tị khi người dữ thành đạt.
Do not fret yourself because of evildoers; neither be envious of the wicked:
20 Đời người ác không có tương lai; đèn người dữ nay mai sẽ tắt.
for there will be no reward to the evil man; and the lamp of the wicked shall be snuffed out.
21 Con ơi, phải kính sợ Chúa và tôn trọng vua. Đừng liên kết với bọn người phản loạn,
My son, fear YHWH and the king. Do not join those who are rebellious:
22 vì họa tai sẽ đến bất ngờ. Ai lường được hình phạt của Chúa Hằng Hữu và vua?
for their calamity will rise suddenly; the destruction from them both—who knows?
23 Đây là lời của người khôn ngoan: Khi xét xử, đừng thiên vị ai cả.
These also are sayings of the wise. To show partiality in judgment is not good.
24 Ai tuyên bố với người ác rằng “Anh vô tội,” sẽ bị mọi người nguyền rủa không thôi.
He who says to the wicked, "You are righteous;" peoples shall curse him, and nations shall abhor him?
25 Ai trách phạt người ác, sẽ được mọi người ưa thích; và tràn đầy phước hạnh.
but it will go well with those who convict the guilty, and a rich blessing will come on them.
26 Lời nói thẳng xuất phát từ tình thương.
An honest answer is like a kiss on the lips.
27 Lo làm ăn trong ngoài chu tất, rồi hãy tính đến việc cất nhà.
Prepare your work outside, and get your fields ready. Afterwards, build your house.
28 Đừng vô cớ làm chứng hại láng giềng; môi miệng con đừng thốt ra lời dối trá.
Do not be a witness against your neighbor without cause. Do not deceive with your lips.
29 Chớ nói: “Tôi báo trả lại điều nó làm cho tôi! Tôi chỉ tốt với người tốt với tôi thôi!”
Do not say, "I will do to him as he has done to me; I will render to the man according to his work."
30 Ta có qua ruộng một người kém siêng năng, và vườn nho của người ngu dại.
I went by the field of the sluggard, by the vineyard of the man void of understanding;
31 Cỏ mọc um tùm, gai phủ giăng. Rào dậu điêu tàn nghiêng ngửa đổ.
Look, it was all grown over with thorns. Its surface was covered with nettles, and its stone wall was broken down.
32 Quan sát cảnh ấy, ta để ý, suy xét, và học được rằng:
Then I saw, and considered well. I saw, and received instruction:
33 Ngủ một chút, mơ màng thêm một chút, khoanh tay nghỉ một chút nữa thôi—
a little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to sleep;
34 cảnh nghèo đến như kẻ trộm; bạo tàn, đột ngột như phường cướp tấn công.
so your poverty will come as a robber, and your want as an armed man.
