Châm Ngôn 24
1 Chớ ganh tị người ác, cũng đừng mong kết bạn với họ.
Do not envy wicked men or desire their company;
2 Vì lòng chúng đầy âm mưu bạo tàn, môi nói ra toàn lời nguy hại.
for their hearts devise violence, and their lips declare trouble.
3 Nhà cửa xây trên nền khôn ngoan và được vững vàng do hiểu biết.
By wisdom a house is built and by understanding it is established;
4 Do tri thức các phòng được đầy vật quý hiếm.
through knowledge its rooms are filled with every precious and beautiful treasure.
5 Người khôn ngoan là người có sức lớn, người tri thức lại càng thêm năng lực.
A wise man is strong, and a man of knowledge enhances his strength.
6 Đánh giặc phải nhờ mưu khôn ngoan; muốn chiến thắng, cần nhiều mưu sĩ.
Only with sound guidance should you wage war, and victory lies in a multitude of counselors.
7 Với người dại, khôn ngoan là điều cao xa quá. Nơi cổng thành, nó chẳng dám hé miệng ra.
Wisdom is too high for a fool; he does not open his mouth in the meeting place.
8 Ai mưu tính điều ác, sẽ nổi danh là người gian xảo.
He who plots evil will be called a schemer.
9 Âm mưu của người dại là tội lỗi; người nhạo báng bị người ta ghê tởm.
A foolish scheme is sin, and a mocker is detestable to men.
10 Chỉ người yếu hèn mới sờn lòng trong ngày hoạn nạn.
If you faint in the day of distress, how small is your strength!
11 Hãy cứu người bị đưa đến cõi chết; hãy ngăn bước người lảo đảo đi đến chỗ tử vong.
Rescue those being led away to death, and restrain those stumbling toward the slaughter.
12 Đừng tự nói: “Chúng tôi chẳng biết chuyện gì cả.” Vì Đức Chúa Trời hiểu rõ lòng người, và Ngài nhìn thấy. Đấng canh giữ mạng sống con biết rõ con đã biết. Ngài sẽ báo trả mỗi người tùy việc họ đã làm.
If you say, “Behold, we did not know about this,” does not He who weighs hearts consider it? Does not the One who guards your life know? Will He not repay a man according to his deeds?
13 Con ơi, hãy ăn mật ong vì nó tốt, mật của tàn ong ngon ngọt cho miệng con.
Eat honey, my son, for it is good, and the honeycomb is sweet to your taste.
14 Cũng hãy biết rằng khôn ngoan ngọt ngào cho linh hồn con. Nếu con tìm được khôn ngoan, con sẽ tràn đầy hy vọng, và hy vọng của con sẽ không bị cắt đứt.
Know therefore that wisdom is sweet to your soul. If you find it, there is a future for you, and your hope will never be cut off.
15 Đừng rình rập nhà người công chính, cũng đừng cướp phá nơi ở của người,
Do not lie in wait, O wicked man, near the dwelling of the righteous; do not destroy his resting place.
16 Vì người công chính vẫn đứng dậy, dù bị ngã bảy lần. Nhưng chỉ một tai vạ, người ác đã bại liệt ngay.
For though a righteous man may fall seven times, he still gets up; but the wicked stumble in bad times.
17 Khi kẻ địch sa cơ, con chớ mừng; khi nó ngã, lòng con đừng hớn hở.
Do not gloat when your enemy falls, and do not let your heart rejoice when he stumbles,
18 Kẻo e Chúa Hằng Hữu không bằng lòng và ngưng ra tay trừng phạt nó chăng.
or the LORD will see and disapprove, and turn His wrath away from him.
19 Chớ nóng lòng vì công việc người ác, đừng ganh tị khi người dữ thành đạt.
Do not fret over evildoers, and do not be envious of the wicked.
20 Đời người ác không có tương lai; đèn người dữ nay mai sẽ tắt.
For the evil man has no future; the lamp of the wicked will be extinguished.
21 Con ơi, phải kính sợ Chúa và tôn trọng vua. Đừng liên kết với bọn người phản loạn,
My son, fear the LORD and the king, and do not associate with the rebellious.
22 vì họa tai sẽ đến bất ngờ. Ai lường được hình phạt của Chúa Hằng Hữu và vua?
For they will bring sudden destruction. Who knows what ruin they can bring?
23 Đây là lời của người khôn ngoan: Khi xét xử, đừng thiên vị ai cả.
These also are sayings of the wise: To show partiality in judgment is not good.
24 Ai tuyên bố với người ác rằng “Anh vô tội,” sẽ bị mọi người nguyền rủa không thôi.
Whoever tells the guilty, “You are innocent”— peoples will curse him, and nations will denounce him;
25 Ai trách phạt người ác, sẽ được mọi người ưa thích; và tràn đầy phước hạnh.
but it will go well with those who convict the guilty, and rich blessing will come upon them.
26 Lời nói thẳng xuất phát từ tình thương.
An honest answer given is like a kiss on the lips.
27 Lo làm ăn trong ngoài chu tất, rồi hãy tính đến việc cất nhà.
Complete your outdoor work and prepare your field; after that, you may build your house.
28 Đừng vô cớ làm chứng hại láng giềng; môi miệng con đừng thốt ra lời dối trá.
Do not testify against your neighbor without cause, and do not deceive with your lips.
29 Chớ nói: “Tôi báo trả lại điều nó làm cho tôi! Tôi chỉ tốt với người tốt với tôi thôi!”
Do not say, “I will do to him as he has done to me; I will repay the man according to his work.”
30 Ta có qua ruộng một người kém siêng năng, và vườn nho của người ngu dại.
I went past the field of a slacker and by the vineyard of a man lacking judgment.
31 Cỏ mọc um tùm, gai phủ giăng. Rào dậu điêu tàn nghiêng ngửa đổ.
Thorns had grown up everywhere, thistles had covered the ground, and the stone wall was broken down.
32 Quan sát cảnh ấy, ta để ý, suy xét, và học được rằng:
I observed and took it to heart; I looked and received instruction:
33 Ngủ một chút, mơ màng thêm một chút, khoanh tay nghỉ một chút nữa thôi—
A little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to rest,
34 cảnh nghèo đến như kẻ trộm; bạo tàn, đột ngột như phường cướp tấn công.
and poverty will come upon you like a robber, and need like a bandit.
