Châm Ngôn 23
1 Khi con ngồi ăn uống với người quyền thế, hãy để ý cẩn thận người ngồi trước mặt con.
When you sit down to dine with a ruler, consider carefully what is set before you,
2 Nếu con ham ăn, hãy để con dao nơi họng con.
and put a knife to your throat if you possess a great appetite.
3 Chớ thèm các món cao lương mỹ vị, vì của ngon rượu ngọt là cạm bẫy giăng.
Do not crave his delicacies, for that food is deceptive.
4 Đừng nhọc công khổ trí làm giàu. Hãy sáng suốt khôn ngoan biết lúc phải dừng lại.
Do not wear yourself out to get rich; be wise enough to restrain yourself.
5 Con có liếc mắt nhìn sự giàu sang, thì giàu có phù du hết rất mau, như đại bàng vỗ cánh bay mất.
When you glance at wealth, it disappears, for it makes wings for itself and flies like an eagle to the sky.
6 Chớ ăn của người có lòng keo kiệt; cũng đừng thèm cao lương mỹ vị họ mời.
Do not eat the bread of a stingy man, and do not crave his delicacies;
7 Miệng mời nhưng lòng họ chẳng muốn con ăn, điều họ nghĩ mới chính thật con người của họ.
for he is keeping track, inwardly counting the cost. “Eat and drink,” he says to you, but his heart is not with you.
8 Con sẽ phải nôn hết món ăn ra, và phí cả lời khen tặng con đã nói.
You will vomit up what little you have eaten and waste your pleasant words.
9 Đừng tốn công nói với người dại, vì hắn sẽ khinh thường lời khôn ngoan của con.
Do not speak to a fool, for he will despise the wisdom of your words.
10 Chớ dời ranh giới cũ; và đừng chiếm đoạt đất người mồ côi.
Do not move an ancient boundary stone or encroach on the fields of the fatherless,
11 Vì Đấng Cứu Chuộc họ là Đấng năng quyền; sẽ bênh vực họ và khép tội con.
for their Redeemer is strong; He will take up their case against you.
12 Chuyên lòng tiếp nhận dạy dỗ; lắng tai đón nghe tri thức.
Apply your heart to instruction and your ears to words of knowledge.
13 Đừng bỏ qua việc sửa dạy con cái. Roi vọt không làm nó chết đâu.
Do not withhold discipline from a child; although you strike him with a rod, he will not die.
Strike him with a rod, and you will deliver his soul from Sheol. (Sheol h7585)
15 Con ơi, nếu lòng con khôn ngoan, thì chính lòng ta cũng vui mừng;
My son, if your heart is wise, my own heart will indeed rejoice.
16 Phải, lòng dạ ta sẽ mừng rỡ, khi miệng con nói điều ngay thẳng.
My inmost being will rejoice when your lips speak what is right.
17 Chớ hiềm tị vì người gian được may mắn, nhưng đem lòng kính sợ Chúa Hằng Hữu ngày đêm.
Do not let your heart envy sinners, but always continue in the fear of the LORD.
18 Tương lai con sẽ trong sáng; hy vọng thành đạt là điều chắc chắn.
For surely there is a future, and your hope will not be cut off.
19 Con ơi, hãy lắng nghe và trở nên khôn ngoan: Hãy hướng lòng con vào đường chính đáng.
Listen, my son, and be wise, and guide your heart on the right course.
20 Chớ kết bạn với người nghiện rượu, hoặc với người ham ăn,
Do not join those who drink too much wine or gorge themselves on meat.
21 vì tương lai họ khó khăn, cơ hàn, và người mê ngủ sẽ rách rưới tơi bời.
For the drunkard and the glutton will come to poverty, and drowsiness will clothe them in rags.
22 Lắng tai nghe lời khuyên dạy của cha, khi mẹ yếu già, con chớ khinh khi.
Listen to your father who gave you life, and do not despise your mother when she is old.
23 Phải mua chân lý và đừng bao giờ bán nó; cũng đừng bán khôn ngoan, học thức, và lương tri.
Invest in truth and never sell it— in wisdom and instruction and understanding.
24 Có con ngay lành, lòng cha mừng rỡ. Có con khôn ngoan, vui lòng hớn hở.
The father of a righteous man will greatly rejoice, and he who fathers a wise son will delight in him.
25 Nguyện cha và mẹ con vui mừng! Nguyện người sinh ra con được rạng rỡ vui mừng.
May your father and mother be glad, and may she who gave you birth rejoice!
26 Con hãy dâng lòng con cho cha. Để mắt con chăm chú đường lối cha.
My son, give me your heart, and let your eyes delight in my ways.
27 Vì gái điếm là hố sâu, dâm phụ là giếng thẳm.
For a prostitute is a deep pit, and an adulteress is a narrow well.
28 Nó rình rập mồi ngon, gây cho số người bất nghĩa gia tăng.
Like a robber she lies in wait and multiplies the faithless among men.
29 Ai phiền muộn? Ai đau khổ? Ai tranh cạnh? Ai thở than? Mắt đỏ ngầu, mình thương tích?
Who has woe? Who has sorrow? Who has contentions? Who has complaints? Who has needless wounds? Who has bloodshot eyes?
30 Đó là người chè chén, la cà, nhấm nháp các thứ rượu pha.
Those who linger over wine, who go to taste mixed drinks.
31 Chớ mê mẩn nhìn ly rượu hồng, nó đỏ đẹp thật, nó óng ánh làm sao; tuôn chảy dễ dàng.
Do not gaze at wine while it is red, when it sparkles in the cup and goes down smoothly.
32 Nhưng rồi ra con sẽ bị rượu cắn như rắn; nọc độc nó như rắn lục.
In the end it bites like a snake and stings like a viper.
33 Mắt con sẽ thấy những điều kỳ lạ, và lòng con đầy dẫy điều xấu xa.
Your eyes will see strange things, and your mind will utter perversities.
34 Con sẽ như người đi giữa biển cả, dập dồi như thể leo lên cột buồm.
You will be like one sleeping on the high seas or lying on the top of a mast:
35 Con nói: “Họ đánh tôi, nhưng sao tôi chẳng đau. Tôi không cảm biết khi bị họ đánh. Bao giờ tôi tỉnh lại đây để tôi còn tìm uống nữa?”
“They struck me, but I feel no pain! They beat me, but I did not know it! When can I wake up to search for another drink?”
