Châm Ngôn 22
1 Danh thơm tiếng tốt hơn giàu có; còn ân huệ quý hơn bạc vàng.
A good name is to be chosen over great riches and favor is better than silver and gold.
2 Chúa Hằng Hữu tạo nên người nghèo lẫn người giàu, dưới mắt Ngài, họ chẳng khác gì nhau.
Rich and poor people have this in common— Yahweh is the maker of all of them.
3 Người khôn tránh né nguy nan. Người dại đâm đầu hướng tới họa tai.
A prudent man sees trouble and hides himself, but the naive go on and suffer because of it.
4 Ai kính sợ Chúa Hằng Hữu và khiêm nhường được hưởng danh dự, công lý, và trường thọ.
The reward for humility and fear of Yahweh is riches, honor, and life.
5 Trên đường người gian tà đầy gai góc và cạm bẫy; người muốn giữ hồn mình phải tránh cho xa.
Thorns and snares lie in the path of the perverse; whoever guards his life will keep far from them.
6 Dạy trẻ thơ nẻo chính đường ngay, cho dù đến già, nó chẳng đổi thay.
Teach a child the way he should go and when he is old he will not turn away from that instruction.
7 Giàu cai trị nghèo, người vay làm nô lệ cho người cho vay.
Rich people rule over poor people and one who borrows is a slave to the one who lends.
8 Người gieo bất công sẽ gặt tai họa, cây gậy thịnh nộ của nó chắc sẽ tiêu tan.
He who sows injustice will reap trouble and the rod of his fury will fade away.
9 Ai rộng lòng nuôi dưỡng người cơ cực sẽ luôn hưởng được nhiều phước dồi dào.
The one who has a generous eye will be blessed, for he shares his bread with the poor.
10 Đuổi người kiêu cường đi, xung đột sẽ dứt. Cũng không còn những tiếng cãi cọ xấu xa.
Drive away the mocker, and out goes strife; disputes and insults will cease.
11 Lòng trong sạch, môi thanh nhã, đức tính ấy, làm bạn của vua.
The one who loves a pure heart and whose speech is gracious, he will have the king for his friend.
12 Chúa Hằng Hữu bảo vệ người thông sáng, người dối gian bị Chúa tảo trừ.
The eyes of Yahweh keep watch over knowledge, but he overthrows the words of the treacherous.
13 Người lười nói: “Sư tử ngoài kia! Nếu ra ngoài, ta sẽ bị giết!”
The lazy person says, “There is a lion in the street! I will be killed in the open places.”
14 Miệng dâm phụ là cái hố sâu; chôn vùi người Chúa Hằng Hữu nguyền rủa.
The mouth of an adulteress is a deep pit; Yahweh's anger is stirred up against anyone who falls into it.
15 Nghiêm trị, răn dạy trẻ thơ, giải thoát lòng chúng khỏi điều khờ dại.
Foolishness is bound up in the heart of a child, but the rod of discipline drives it far away.
16 Làm giàu bằng cách bóc lột người nghèo hay bằng hối lộ, đều đưa đến túng thiếu cơ hàn.
The one who oppresses poor people to increase his wealth, or gives to rich people, will come to poverty.
17 Con lắng tai nghe lời khôn sáng; mở lòng con đón nhận tri thức ta.
Incline your ear and listen to the words of the wise and apply your heart to my knowledge,
18 Con sẽ vui thích khi giữ nó trong lòng, và tập trung nó trên đôi môi con.
for it will be pleasant for you if you keep them within you, if all of them are ready on your lips.
19 Ngày nay ta đã dạy cho con biết điều đó, để con đặt hết niềm tin vào Chúa Hằng Hữu.
So your trust may be in Yahweh, I teach them to you today—even to you.
20 Ta há chẳng viết cho con ba mươi lần, trình bày lời khuyên dạy và tri thức.
Have I not written for you thirty sayings of instruction and knowledge,
21 Để con tiếp nhận lời chân thật, và đem lời đó về cho người sai phái con.
to teach you truth in these trustworthy words, so you may give trustworthy answers to those who sent you?
22 Đừng bóc lột người nghèo vì họ túng quẫn, cũng đừng áp bức người khốn khổ nơi tòa.
Do not rob the poor because he is poor, or crush the needy at the gate,
23 Vì Chúa Hằng Hữu sẽ đứng ra bênh vực. Ngài sẽ diệt trừ những ai ức hiếp họ.
for Yahweh will plead their case, and he will rob of life those who robbed them.
24 Thấy ai giận, con đừng phụ họa, khi người nổi nóng, con đừng tiếp tay,
Do not make a friend of someone who is ruled by anger and you must not go with one who rages,
25 để con khỏi học tính nóng nảy và làm hại cho linh hồn con.
or you will learn his ways and you will take bait for your soul.
26 Chớ như người ra tay bảo đảm hoặc bảo lãnh nợ cho ai.
Do not be one who strikes hands in making a pledge, or who puts up security for debts.
27 Vì nếu con không có gì để trả thì chủ nợ sẽ xiết cả đến cái giường của con.
If you lack the means to pay, what could stop someone from taking away your bed from under you?
28 Chớ dời ranh giới cũ do tổ phụ thiết lập.
Do not remove the ancient boundary stone that your fathers have set.
29 Con có thấy người nào cần mẫn trong việc mình không? Người ấy sẽ phục vụ trước các vua, chứ không phải trước người tầm thường đâu.
Do you see a man skilled at his work? He will stand before kings; he will not stand before common people.
