Châm Ngôn 22
1 Danh thơm tiếng tốt hơn giàu có; còn ân huệ quý hơn bạc vàng.
A fair name is better than much wealth, and good favor is above silver and gold.
2 Chúa Hằng Hữu tạo nên người nghèo lẫn người giàu, dưới mắt Ngài, họ chẳng khác gì nhau.
The rich and the poor meet together; but the Lord made them both.
3 Người khôn tránh né nguy nan. Người dại đâm đầu hướng tới họa tai.
An intelligent man seeing a bad man severely punished is himself instructed, but fools pass by and are punished.
4 Ai kính sợ Chúa Hằng Hữu và khiêm nhường được hưởng danh dự, công lý, và trường thọ.
The fear of the Lord is the offspring of wisdom, and wealth, and glory, and life.
5 Trên đường người gian tà đầy gai góc và cạm bẫy; người muốn giữ hồn mình phải tránh cho xa.
Thistles and snares are in perverse ways; but he that keeps his soul will refrain from them.
6 Dạy trẻ thơ nẻo chính đường ngay, cho dù đến già, nó chẳng đổi thay.
7 Giàu cai trị nghèo, người vay làm nô lệ cho người cho vay.
The rich will rule over the poor, and servants will lend to their own masters.
8 Người gieo bất công sẽ gặt tai họa, cây gậy thịnh nộ của nó chắc sẽ tiêu tan.
He that sows wickedness shall reap troubles; and shall fully receive the punishment of his deeds. God loves a cheerful and liberal man; but [a man] shall fully prove the folly of his works.
9 Ai rộng lòng nuôi dưỡng người cơ cực sẽ luôn hưởng được nhiều phước dồi dào.
He that has pity on the poor shall himself be maintained; for he has given of his own bread to the poor. He that gives liberally secures victory an honor; but he takes away the life of them that posses [them].
10 Đuổi người kiêu cường đi, xung đột sẽ dứt. Cũng không còn những tiếng cãi cọ xấu xa.
Cast out a pestilent person from the council, and strife shall go out with him; for when he sits in the council he dishonors all.
11 Lòng trong sạch, môi thanh nhã, đức tính ấy, làm bạn của vua.
The Lord loves holy hearts, and all blameless persons are acceptable with him: a king rules with his lips.
12 Chúa Hằng Hữu bảo vệ người thông sáng, người dối gian bị Chúa tảo trừ.
But the eyes of the Lord preserve discretion; but the transgressor despises [wise] words.
13 Người lười nói: “Sư tử ngoài kia! Nếu ra ngoài, ta sẽ bị giết!”
The sluggard makes excuses, and says, [There is] a lion in the ways, and murderers in the streets.
14 Miệng dâm phụ là cái hố sâu; chôn vùi người Chúa Hằng Hữu nguyền rủa.
The mouth of a transgressor is a deep pit; and he that is hated of the Lord shall fall into it. Evil ways are before a man, and he does not like to turn away from them; but it is needful to turn aside from a perverse and bad way.
15 Nghiêm trị, răn dạy trẻ thơ, giải thoát lòng chúng khỏi điều khờ dại.
Folly is attached to the heart of a child, but the rod and instruction are [then] far from him.
16 Làm giàu bằng cách bóc lột người nghèo hay bằng hối lộ, đều đưa đến túng thiếu cơ hàn.
He that oppresses the poor, increases his own substance, yet gives to the rich so as to make it less.
17 Con lắng tai nghe lời khôn sáng; mở lòng con đón nhận tri thức ta.
Incline your ear to the words of wise men: hear also my word, and apply your heart,
18 Con sẽ vui thích khi giữ nó trong lòng, và tập trung nó trên đôi môi con.
that you may know that they are good: and if you lay them to heart, they shall also gladden you on your lips.
19 Ngày nay ta đã dạy cho con biết điều đó, để con đặt hết niềm tin vào Chúa Hằng Hữu.
That your hope may be in the Lord, and he may make your way known to you.
20 Ta há chẳng viết cho con ba mươi lần, trình bày lời khuyên dạy và tri thức.
And do you too repeatedly record them for yourself on the table of your heart, for counsel and knowledge.
21 Để con tiếp nhận lời chân thật, và đem lời đó về cho người sai phái con.
I therefore teach you truth, and knowledge good to hear; that you may answer words of truth to them that question you.
22 Đừng bóc lột người nghèo vì họ túng quẫn, cũng đừng áp bức người khốn khổ nơi tòa.
Do no violence to the poor, for he is needy: neither dishonor the helpless [man] in the gates.
23 Vì Chúa Hằng Hữu sẽ đứng ra bênh vực. Ngài sẽ diệt trừ những ai ức hiếp họ.
For the Lord will plead his cause, and you shall deliver your soul in safety.
24 Thấy ai giận, con đừng phụ họa, khi người nổi nóng, con đừng tiếp tay,
Be not companion to a furious man; neither lodge with a passionate man:
25 để con khỏi học tính nóng nảy và làm hại cho linh hồn con.
lest you learn of his ways, and get snares to your soul.
26 Chớ như người ra tay bảo đảm hoặc bảo lãnh nợ cho ai.
Become not surety from respect of a man's person.
27 Vì nếu con không có gì để trả thì chủ nợ sẽ xiết cả đến cái giường của con.
For if those have not whence to give compensation, they will take the bed [that is] under you.
28 Chớ dời ranh giới cũ do tổ phụ thiết lập.
Remove not the old landmarks, which your fathers placed.
29 Con có thấy người nào cần mẫn trong việc mình không? Người ấy sẽ phục vụ trước các vua, chứ không phải trước người tầm thường đâu.
It is fit that an observant man and [one] diligent in his business should attend on kings, and not attend on slothful men.
