Châm Ngôn 22
1 Danh thơm tiếng tốt hơn giàu có; còn ân huệ quý hơn bạc vàng.
A good reputation is a much better choice than plenty of money; respect is better than silver and gold.
2 Chúa Hằng Hữu tạo nên người nghèo lẫn người giàu, dưới mắt Ngài, họ chẳng khác gì nhau.
The rich and the poor have this in common: the Lord created them all.
3 Người khôn tránh né nguy nan. Người dại đâm đầu hướng tới họa tai.
If you're sensible you see danger coming and get out of the way; but stupid people just keep going and pay for it.
4 Ai kính sợ Chúa Hằng Hữu và khiêm nhường được hưởng danh dự, công lý, và trường thọ.
The reward you receive for being humble and respecting the Lord is wealth, honor, and life.
5 Trên đường người gian tà đầy gai góc và cạm bẫy; người muốn giữ hồn mình phải tránh cho xa.
Thorns and traps lie in the path of crooked people; those who value their lives will stay away from them.
6 Dạy trẻ thơ nẻo chính đường ngay, cho dù đến già, nó chẳng đổi thay.
Teach children the right way to live, and when they grow up they'll go on doing so.
7 Giàu cai trị nghèo, người vay làm nô lệ cho người cho vay.
The rich rule the poor, and borrowers are slaves to their lenders.
8 Người gieo bất công sẽ gặt tai họa, cây gậy thịnh nộ của nó chắc sẽ tiêu tan.
Those who sow injustice will reap disaster, and the angry beatings they inflict on others will be stopped.
9 Ai rộng lòng nuôi dưỡng người cơ cực sẽ luôn hưởng được nhiều phước dồi dào.
If you're generous, you'll be blessed, for you share your food with those in need.
10 Đuổi người kiêu cường đi, xung đột sẽ dứt. Cũng không còn những tiếng cãi cọ xấu xa.
Get rid of the scornful, and you'll get rid of conflict too—no more arguments or insults!
11 Lòng trong sạch, môi thanh nhã, đức tính ấy, làm bạn của vua.
Anyone who loves sincerity and a gracious way of speaking will have the king as their friend.
12 Chúa Hằng Hữu bảo vệ người thông sáng, người dối gian bị Chúa tảo trừ.
The Lord watches over true knowledge, but counteracts the words of liars.
13 Người lười nói: “Sư tử ngoài kia! Nếu ra ngoài, ta sẽ bị giết!”
Lazy people make claims like, “There's a lion outside! I might be killed if I go out there!”
14 Miệng dâm phụ là cái hố sâu; chôn vùi người Chúa Hằng Hữu nguyền rủa.
The seductive words of an immoral woman are a dangerous trap—if the Lord's angry with you, then you'll fall right in.
15 Nghiêm trị, răn dạy trẻ thơ, giải thoát lòng chúng khỏi điều khờ dại.
Children are naturally foolish; physical correction helps them to see sense.
16 Làm giàu bằng cách bóc lột người nghèo hay bằng hối lộ, đều đưa đến túng thiếu cơ hàn.
If you oppress the poor to make yourself rich, or if you're generous to the rich, you'll end up poor yourself.
17 Con lắng tai nghe lời khôn sáng; mở lòng con đón nhận tri thức ta.
Pay attention and listen to the words of the wise, and think carefully about my teachings—
18 Con sẽ vui thích khi giữ nó trong lòng, và tập trung nó trên đôi môi con.
for it's good to keep them in mind so you can be ready to share them.
19 Ngày nay ta đã dạy cho con biết điều đó, để con đặt hết niềm tin vào Chúa Hằng Hữu.
I'm explaining this to you today so you can trust in the Lord—yes, you!
20 Ta há chẳng viết cho con ba mươi lần, trình bày lời khuyên dạy và tri thức.
Haven't I written down for you thirty sayings of advice and wisdom?
21 Để con tiếp nhận lời chân thật, và đem lời đó về cho người sai phái con.
They are to make it clear to you what's right and true, so you can give a truthful explanation to those who sent you.
22 Đừng bóc lột người nghèo vì họ túng quẫn, cũng đừng áp bức người khốn khổ nơi tòa.
For you shouldn't steal from the poor just because they're poor; and you shouldn't crush those with limited means in court,
23 Vì Chúa Hằng Hữu sẽ đứng ra bênh vực. Ngài sẽ diệt trừ những ai ức hiếp họ.
for the Lord will plead their case, and he will take back whatever was stolen from them.
24 Thấy ai giận, con đừng phụ họa, khi người nổi nóng, con đừng tiếp tay,
Don't make friends with someone who gets upset easily; don't associate with angry people,
25 để con khỏi học tính nóng nảy và làm hại cho linh hồn con.
in case you learn to be like them and make a mess of your life.
26 Chớ như người ra tay bảo đảm hoặc bảo lãnh nợ cho ai.
Don't shake hands and guarantee someone's debt,
27 Vì nếu con không có gì để trả thì chủ nợ sẽ xiết cả đến cái giường của con.
for if you can't pay, why should your bed be taken away from beneath you?
28 Chớ dời ranh giới cũ do tổ phụ thiết lập.
Don't move ancient boundary markers that your forefathers put in place.
29 Con có thấy người nào cần mẫn trong việc mình không? Người ấy sẽ phục vụ trước các vua, chứ không phải trước người tầm thường đâu.
If you see someone skilled in what they do, they'll work for kings and not for ordinary people.
