Châm Ngôn 16
1 Lòng người nghĩ lắm mưu hay, nhưng thành hay bại đều do tay Chúa Hằng Hữu.
People plan what they want to do, but Yahweh is the one who decides [MTY] what really will happen.
2 Người tự thấy công việc mình toàn hảo, nhưng Chúa Hằng Hữu biết rõ động cơ.
People may think that their actions are right, but Yahweh really knows why people do what they do.
3 Hãy phó thác công việc con cho Chúa Hằng Hữu, chương trình con sẽ được thành công.
(Request/Rely on) Yahweh to direct what you plan to do; [if you do that], you will succeed in what you plan.
4 Chúa Hằng Hữu tạo mỗi loài đều có mục đích, người ác, Ngài dành cho ngày đoán phạt.
Yahweh knows why he does everything that he does; he has even prepared the wicked for the time that he will punish them.
5 Người kiêu căng bị Chúa Hằng Hữu kinh tởm; dù chạy đi đâu cũng chẳng thoát lưới trời.
Yahweh hates/detests everyone who is proud [IDM]; you can be certain [IDM] that they will be punished [LIT].
6 Nhân ái chân thật phủ che tội lỗi. Nhờ kính sợ Chúa Hằng Hữu mà bỏ lối ác gian.
Be loyal to Yahweh and faithfully [obey] him; if you do that, he will forgive you for having sinned. If we revere him, nothing evil will happen to us (OR, he will prevent evil things from happening to us).
7 Khi ai sống đẹp lòng Chúa Hằng Hữu, dù kẻ thù cũng sẽ hòa thuận với người.
When our behavior pleases Yahweh, he even causes our enemies to act peacefully toward us.
8 Thà nghèo mà công bằng liêm chính, còn hơn bất công, thất đức để làm giàu.
It is better to have a small amount of money that is earned honestly than to have a lot of money that is acquired dishonestly.
9 Con người dùng trí vạch đường đi, nhưng Chúa dìu dắt từng li từng tí.
People plan what they want to do, but Yahweh directs/determines what they will [really] be able to do.
10 Vua đưa ra những lời phán quyết; vua không bao giờ xử đoán bất công.
[If] God directs what a king says, what he decides is [always] right/fair.
11 Chúa Hằng Hữu sắp đặt các loại cân công bình chính xác; mọi quả cân trong bao là công việc của tay Ngài.
Yahweh wants us to use scales that are correct; the weights in his bag are correct, [because] he made them.
12 Vua làm ác bị người phỉ nhổ, đức công minh củng cố ngai vàng.
Kings detest those who do evil, because [it is people doing what] is fair/right that causes their governments to be [MTY] strong.
13 Lời người công chính là niềm vui của các vua; vua biệt đãi những người nói năng ngay thẳng.
Kings are delighted to hear people say [MTY] what is true; they love those who say what is right/honest.
14 Vua giận dữ là có người mất mạng; nhưng người khôn làm cơn giận tiêu tan.
If a king becomes angry, he [may] command that someone be executed, [so] wise people will [try to] cause him to be calm.
15 Vua tươi tắn, mặt chiếu ra sự sống; người ban ơn như mưa móc mùa xuân.
If a king has a smile [MTY] on his face, he will enable people to have a [long] life (OR, he will not order people to be executed); his being pleased [with people] is [as delightful] as rain in the springtime [when seeds are planted].
16 Tìm được khôn ngoan còn quý hơn vàng, thu thập tri thức còn hơn gom góp bạc!
Becoming wise is better than aquiring gold; getting good understanding/insight is better than acquiring silver.
17 Con đường công chính đi xa hố gian tà; ai giữ đường ngay thẳng là bảo toàn sinh mạng.
Those whose behavior [MET] is good/right turn away from doing evil; those who guard their conduct [MTY] protect their lives.
18 Kiêu ngạo dẫn đường cho diệt vong, tự tôn đi trước sự vấp ngã.
Being proud will (lead to your having/cause you to have) disasters; despising others will result in your being ruined.
19 Thà khiêm nhượng ở với người nghèo, còn hơn chia của với người kiêu căng.
It is better to be humble and poor than [to associate with] proud [people] and [to become rich by] dividing with them (plunder/goods captured in a battle).
20 Ai giữ chính đạo sẽ thành công; ơn phước thuộc người trông cậy Chúa.
Those who heed good teaching/instruction will prosper; happy are those who trust in Yahweh.
21 Người khôn ngoan thận trọng hiểu sâu biết rộng, ăn nói ngọt ngào càng thuyết phục nhiều người.
People say that those who are wise learn what is right/good behavior, and those who talk pleasantly [are able to] influence others [to do what is right].
22 Túi khôn là nguồn sống của người thông sáng, còn điên rồ là hình phạt của người dại khờ.
Being wise is [like having] a fountain that gives life [MET], but foolish people are punished as a result of their acting foolishly.
23 Người khôn thận trọng trong lời nói; điều gì đưa ra cũng chứa đựng sự hiểu biết.
Those who are wise think carefully before they talk, and as a result they are able to influence/persuade others [to do what is right].
24 Lời nói ân hậu giống như mật ong— ngọt ngào cổ họng, bổ dưỡng tâm thân.
Kind words are like honey [SIM]: We enjoy them both, and both cause our bodies to be healthy/strong.
25 Con đường bạn chọn có vẻ phải, nhưng cuối nẻo đường là hố diệt vong.
There are some kinds of behavior [MET] that people think are right, but (walking on those roads [MET]/continually doing those things) causes those people to die.
26 Bụng cồn cào thúc đẩy nhân công làm việc; miệng đói meo thúc đẩy họ kiếm miếng ăn.
If a worker (has an appetite/is hungry), that urges him to work hard because he [SYN] wants to [earn money to buy things to] eat.
27 Người vô đạo cưu mang tội ác; nói những lời như châm lửa đốt nhà.
Worthless people plan [ways to cause] trouble [for others], and [even] what they say [injures people] like a hot fire does [SIM].
28 Người tà vạy gieo mầm xung đột; người rỉ tai chia rẽ bạn thân.
Deceitful people cause strife/quarreling among other people; those who say false things about other people cause people who are friends to become enemies.
29 Người hung dữ quyến dụ láng giềng, lôi kéo họ vào đường bất chính.
Those who act violently entice/encourage others [to also act violently] and lead them along a road that will end in disaster.
30 Người chớp mắt lòng mưu toan việc ác; người mím môi bụng chất chứa gian tà.
People [sometimes] show with [one of] their eyes [to signal to their friends that they are] planning to do something to harm [others]; they smirk when they are about to do something evil.
31 Tóc bạc là vương miện vinh quang, của con người theo đường công chính.
Gray hair is [like] a glorious crown [MET] that is given to people who have always behaved righteously.
32 Người chậm giận thắng hơn dũng sĩ; ai biết tự chủ thắng hơn người chiếm thành.
Those who do not become angry quickly are better than those who are powerful; it is better to (control your temper/keep yourself from becoming very angry) than to conquer a city.
33 Loài người rút thăm cầu may, nhưng quyết định đến từ Chúa Hằng Hữu.
People (cast lots/throw marked stones) [to decide what should be done], but God is the one who truly decides what will happen.
