Châm Ngôn 1
1 Đây là những châm ngôn của Sa-lô-môn, con trai Đa-vít, vua Ít-ra-ên.
The proverbs of Solomon, son of David, king of Israel.
2 Để người ta tìm đến khôn ngoan và tiếp thu lời khuyên dạy, cùng phân biện được tri thức.
They are for achieving wisdom and instruction, and to recognize sayings that bring insight.
3 Để đạt đến một đời sống kỷ luật và cẩn trọng, hành động phải lẽ, công bằng, và ngay thẳng.
They provide education in what makes sense, living right, judging correctly, and acting fairly.
4 Để giúp người đơn sơ được sáng suốt, và người trẻ tuổi hiểu biết và thận trọng.
They give discernment to the immature, knowledge and discretion to the young.
5 Người khôn học hỏi châm ngôn để thêm khôn. Người hiểu biết thấy được đường đi nước bước
Wise people will listen and gain in learning, and those who have good judgment will gain skills in guidance,
6 nếu biết ứng dụng châm ngôn, ngụ ngôn dùng những lời khôn ngoan và những câu đố thâm trầm của hiền nhân.
understanding the proverbs and puzzles, the sayings and questions of the wise.
7 Kính sợ Chúa Hằng Hữu là khởi đầu của mọi tri thức, chỉ có người dại mới coi thường khôn ngoan và huấn thị.
Honoring the Lord is where true knowledge begins, but fools treat wisdom and good advice with contempt.
8 Con ơi, phải nghe lời cha khuyên dạy. Đừng bỏ khuôn phép của mẹ con.
My son, pay attention to your father's instruction, and don't reject your mother's teaching.
9 Đó là trang sức duyên dáng trên đầu con và dây chuyền xinh đẹp nơi cổ con.
They are a wreath of grace to decorate your head; they are pendants for your neck.
10 Con ơi, khi người tội lỗi quyến rũ, con đừng nghe theo!
My son, if evil people try to tempt you, don't give into them.
11 Khi họ bảo: “Hãy đến với chúng ta. Rình rập và giết người! Lén hại người lương thiện vô tội!
They may tell you, “Come with us. Let's go and hide, ready to kill someone. Let's ambush someone for fun!
Let's bury them alive; let's put them in the grave while they're still healthy! (Sheol h7585)
13 Ta sẽ lấy đủ mọi của báu. Chất của cướp đầy nhà.
We'll take from them all kinds of valuable things and fill our homes with the stuff we steal!
14 Bạn sẽ cùng chúng ta rút thăm chia của; rồi tất cả đều chung một túi tiền.”
Come and join us and we'll all share what we get!”
15 Thì con ơi, đừng nghe theo họ! Chân con phải tránh xa đường họ đi.
My son, don't follow their ways. Don't go in that direction with them.
16 Vì họ nhanh chân theo điều ác. Vội vàng ra tay đổ máu.
For they rush to do evil; they hurry to commit violence and murder.
17 Khi người giăng lưới bắt chim, chim khôn bay thoát.
There's no point in trying to lure birds into a net when they can see it.
18 Nhưng bọn người này tự giăng bẫy; rồi sa vào bẫy do chính mình giăng ra.
However, these evil people hide ready to kill others, but they themselves are the victims. They're only ambushing themselves!
19 Đó là số phận người ham lợi bất nghĩa; lợi ấy sẽ tiêu diệt mạng sống họ.
This is what happens to you if you try to become rich through crime—it kills you!
20 Khôn ngoan lên tiếng ngoài đường. Loan truyền khắp phố phường.
Wisdom calls out in the streets; she shouts aloud in the squares.
21 Kêu gọi nơi công cộng, tại cổng thành, trong đô thị:
She cries out at busy corners; she explains her message at the town gates:
22 “Hỡi người khờ dại, đến bao giờ ngươi mới thôi chìm đắm u mê? Đến khi nào người chế nhạo mới bỏ thói khinh khi? Và người dại thù ghét tri thức đến chừng nào?
“How long will you stupid people love stupidity? How long will scornful people enjoy their mocking? How long will fools hate knowledge?
23 Hãy đến và nghe ta sửa dạy. Ta sẽ ban thần trí khôn ngoan để con thông suốt lời ta.
Pay attention to my warnings, and I'll pour out my deepest thoughts to you—I'll explain what I know to you.
24 Nhưng, dù ta kêu gọi, các ngươi vẫn từ nan. Ta đưa tay chờ đợi, cũng không ai quan tâm.
For I have called you, but you refused to listen; I reached out my hand to you, but you didn't care.
25 Không ai để ý lời ta khuyên răn hay chịu nghe lời ta quở trách.
You ignored everything I said; you wouldn't accept any of my warnings.
26 Nên khi các người lâm nạn, ta sẽ cười! Và chế giễu khi các người kinh hãi—
So I'll laugh at you when you're in trouble; I'll mock you when you're in a panic.
27 khi kinh hoàng vụt đến tựa phong ba, khi tai ương xâm nhập như bão tố, và nguy nan cùng khổ ngập tràn.
When panic rains down on you like a storm, when trouble hits you like a whirlwind, when sorrow and pain come on you,
28 Họ sẽ kêu cầu ta, nhưng ta chẳng đáp lời. Họ sẽ tìm kiếm ta, nhưng không sao gặp được.
then you'll call out to me for help, but I won't answer; you'll search hard for me, but won't find me.
29 Chính vì họ thù ghét tri thức và không chịu kính sợ Chúa Hằng Hữu.
Why?—because they hated knowledge, and they didn't choose to respect the Lord.
30 Họ không muốn nghe ta khuyên dạy và khinh bỉ mọi lời quở trách.
They're not willing to accept my advice; they despise all my warnings.
31 Vì thế, họ sẽ hứng chịu kết quả công việc mình, lãnh trọn quả báo mưu mô mình.
So they'll have to eat the fruit of their own choices, bloated by their own devious schemes.
32 Người ngây thơ chết vì lầm đường lạc lối. Người dại dột bị diệt vì tự thị tự mãn.
Stupid people are killed by their rebellion; foolish people are destroyed by their lack of concern.
33 Nhưng ai nghe ta sẽ sống bình an, không lo tai họa.”
But everyone who listens to me will be kept safe, and will live without worrying about problems.”
