Lu-ca 1
1 Thưa ngài Thê-ô-phi-lơ thân kính, trước đây đã có nhiều người ghi chép những sự việc đã hoàn thành giữa chúng ta.
Seeing that many have attempted to draw up a narrative of the facts which are received with full assurance among us
2 Họ biên soạn theo lời tường thuật của các môn đệ đầu tiên và của nhiều nhân chứng.
on the authority of those who were from the beginning eye-witnesses and were devoted to the service of the divine Message,
3 Do đó, tôi đã sưu tầm, kiểm chứng tất cả sử liệu và viết lại theo thứ tự để kính gửi ngài xem.
it has seemed right to me also, after careful investigation of the facts from their commencement, to write for you, most noble Theophilus, a connected account,
4 Ước mong công trình khảo cứu này chứng tỏ những điều ngài đã học hỏi là chính xác.
that you may fully know the truth of the things which you have been taught by word of mouth.
5 Thời Vua Hê-rốt cai trị xứ Giu-đê, thầy Tế lễ Xa-cha-ri, thuộc ban A-bi-gia, lo việc tế lễ trong Đền Thờ. Vợ là Ê-li-sa-bét cũng thuộc dòng họ A-rôn.
There was in the time of Herod, the king of Judaea, a priest of the name of Zechariah, belonging to the class of Abijah. He had a wife who was a descendant of Aaron, and her name was Elizabeth.
6 Ông bà là người công chính trước mặt Đức Chúa Trời, vâng giữ trọn vẹn điều răn và luật lệ của Ngài.
They were both of them upright before God, blamelessly obeying all the Lord's precepts and ordinances.
7 Họ không có con vì Ê-li-sa-bét hiếm muộn, và cả hai đều đã cao tuổi.
But they had no child, because Elizabeth was barren; and both of them were far advanced in life.
8 Một hôm, Xa-cha-ri vào Đền Thờ lo việc tế lễ theo phiên thứ.
Now while he was doing priestly duty before God in the prescribed course of his class,
9 Ông bắt thăm nhằm phần việc dâng hương cho Chúa trong Đền Thờ.
it fell to his lot--according to the custom of the priesthood--to go into the Sanctuary of the Lord and burn the incense;
10 Lúc ông dâng hương, dân chúng cầu nguyện ngoài sân.
and the whole multitude of the people were outside praying, at the hour of incense.
11 Thình lình, một thiên sứ của Chúa hiện đến với ông, đứng bên phải bàn thờ dâng hương.
Then there appeared to him an angel of the Lord standing on the right side of the altar of incense;
12 Xa-cha-ri nhìn thấy, giật mình hoảng sợ.
and Zechariah on seeing him was agitated and terrified.
13 Thiên sứ nói: “Xa-cha-ri, đừng sợ! Tôi đến báo tin Đức Chúa Trời đã nghe lời ông cầu nguyện. Ê-li-sa-bét, vợ ông sẽ sinh con trai, hãy đặt tên con trẻ ấy là Giăng.
But the angel said to him, "Do not be afraid, Zechariah, for your petition has been heard: and your wife Elizabeth will bear you a son, and you are to call his name John.
14 Con trẻ sẽ là niềm vui lớn cho ông bà, và nhiều người cũng sẽ hân hoan khi nó ra đời,
Gladness and exultant joy shall be yours, and many will rejoice over his birth.
15 vì con trẻ sẽ được quý trọng trước mặt Chúa. Con trẻ ấy sẽ không bao giờ uống rượu nhưng được đầy dẫy Chúa Thánh Linh từ khi còn trong lòng mẹ.
For he will be great in the sight of the Lord; no wine or fermented drink shall he ever drink; but he will be filled with the Holy Spirit from the very hour of his birth.
16 Con trẻ sẽ dìu dắt nhiều người Ít-ra-ên trở về với Chúa là Đức Chúa Trời của họ.
Many of the descendants of Israel will he turn to the Lord their God;
17 Con trẻ sẽ có tinh thần và khí lực dũng mãnh như tiên tri Ê-li thời xưa. Con trẻ sẽ dọn đường cho Chúa, chuẩn bị dân chúng sẵn sàng đón tiếp Ngài. Con trẻ sẽ hòa giải cha với con, làm cho kẻ bội nghịch trở nên khôn ngoan như người công chính.”
and he will be His forerunner in the spirit and power of Elijah, to turn fathers' hearts to the children, and cause the rebellious to walk in the wisdom of the upright, to make a people perfectly ready for the lord."
18 Xa-cha-ri nói với thiên sứ: “Việc đó làm sao thực hiện được? Vì tôi đã già, vợ tôi cũng đã cao tuổi lắm rồi!”
"By what proof," asked Zechariah, "shall I know this? For I am an old man, and my wife is far advanced in years."
19 Thiên sứ đáp: “Tôi là Gáp-ri-ên! Tôi thường đứng trước mặt Đức Chúa Trời. Chính Ngài sai tôi đến báo tin mừng cho ông.
"I am Gabriel, who stand in the presence of God," answered the angel, "and I have been sent to talk with you and tell you this good news.
20 Ông không tin lời tôi, nên sẽ bị câm cho đến khi đứa trẻ ra đời. Nhưng lời tôi nói, đến đúng kỳ sẽ thành sự thật.”
And now you will be dumb and unable to speak until the day when this has taken place; because you did not believe my words--words which will be fulfilled at their appointed time."
21 Dân chúng đứng bên ngoài chờ Xa-cha-ri, ngạc nhiên vì ông ở quá lâu trong Đền Thờ.
Meanwhile the people were waiting for Zechariah, and were surprised that he stayed so long in the Sanctuary.
22 Lúc trở ra, Xa-cha-ri không nói được, phải dùng tay ra dấu, nên họ biết ông vừa thấy khải tượng trong Đền Thờ.
When, however, he came out, he was unable to speak to them; and they knew that he must have seen a vision in the Sanctuary; but he kept making signs to them and continued dumb.
23 Khi mãn phiên phục vụ, Xa-cha-ri về nhà.
When his days of service were at an end, he went to his home;
24 Sau đó, Ê-li-sa-bét có thai, sống ẩn dật trong năm tháng.
and in course of time his wife Elizabeth conceived, and kept herself secluded five months.
25 Bà tự nhủ: “Chúa thật nhân từ, Ngài đã xóa bỏ sự nhục nhã cho ta rồi!”
"Thus has the Lord dealt with me," she said, "now that He has graciously taken away my reproach among men."
26 Qua tháng thứ sáu, Đức Chúa Trời sai thiên sứ Gáp-ri-ên đến thành Na-xa-rét, xứ Ga-li-lê,
Now in the sixth month the angel Gabriel was sent from God to a town in Galilee called Nazareth,
27 đến thăm Ma-ri là một trinh nữ đã hứa hôn với Giô-sép, thuộc dòng Vua Đa-vít.
to a maiden betrothed to a man of the name of Joseph, a descendant of David. The maiden's name was Mary.
28 Thiên sứ nói: “Chào cô, người được ơn của Chúa! Chúa ở với cô!”
So Gabriel went into the house and said to her, "Joy be to you, favoured one! the Lord is with you."
29 Ma-ri bối rối, tự hỏi lời chào ấy có nghĩa gì.
She was greatly agitated at his words, and wondered what such a greeting meant.
30 Thiên sứ giải thích: “Đừng sợ, vì Đức Chúa Trời đã ban đặc ân cho cô.
But the angel said, "Do not be frightened, Mary, for you have found favour with God.
31 Cô sắp có thai, sinh con trai, và đặt tên là Giê-xu.
You will conceive in your womb and bear a son; and you are to call His name JESUS.
32 Con Trai đó rất cao quý, sẽ được xưng là Con của Đấng Chí Cao. Chúa là Đức Chúa Trời sẽ ban cho Ngài ngôi vua của Đa-vít.
He will be great and He will be called 'Son of the Most High.' And the Lord God will give Him the throne of His forefather David;
and He will be King over the House of Jacob for the Ages, and of His Kingdom there will be no end." (aiōn g165)
34 Ma-ri hỏi thiên sứ: “Tôi là trinh nữ, làm sao có con được?”
"How can this be," Mary replied, "seeing that I have no husband?"
35 Thiên sứ đáp: “Chúa Thánh Linh sẽ giáng trên cô, quyền năng Đấng Chí Cao sẽ bao phủ cô, cho nên Con Thánh sinh ra sẽ được gọi là Con Đức Chúa Trời.
The angel answered, "The Holy Spirit will come upon you, and the power of the Most High will overshadow you; and for this reason your holy offspring will be called 'the Son of God.'
36 Như trường hợp Ê-li-sa-bét, bà con của cô là người đã già, quá tuổi sinh nở, mà cũng có thai được sáu tháng rồi.
And see, your relative Elizabeth--she also has conceived a son in her old age; and this is the sixth month with her who was called barren.
37 Vì chẳng có việc gì Đức Chúa Trời không làm được.”
For no promise from God will be impossible of fulfilment."
38 Ma-ri thưa: “Tôi là đầy tớ Chúa, sẵn sàng vâng theo ý muốn Chúa. Xin Chúa thực hiện mọi điều ông nói.” Sau đó thiên sứ rời khỏi cô.
"I am the Lord's maidservant," Mary replied; "may it be with me in accordance with your words!" And then the angel left her.
39 Mấy ngày sau, Ma-ri vội vã lên đường, đến một thành phố miền đồi núi xứ Giu-đê,
Not long after this, Mary rose up and went in haste into the hill country to a town in Judah.
40 nơi Xa-cha-ri sinh sống. Cô vào nhà và chào thăm Ê-li-sa-bét.
Here she came to the house of Zechariah and greeted Elizabeth;
41 Vừa nghe tiếng Ma-ri chào, thai trong bụng Ê-li-sa-bét liền nhảy mừng, Ê-li-sa-bét được đầy dẫy Chúa Thánh Linh.
and as soon as Elizabeth heard Mary's greeting, the babe leapt within her. And Elizabeth was filled with the Holy Spirit,
42 Ê-li-sa-bét vui mừng và nói lớn với Ma-ri: “Cô là người được phước nhất trong giới phụ nữ! Thai trong lòng cô thật phước hạnh lớn lao!
and uttered a loud cry of joy. "Blest among women are you," she said, "and the offspring of your body is blest!
43 Thật vinh dự cho tôi vì được mẹ Chúa tôi đến thăm!
But why is this honour done me, that the mother of my Lord should come to me?
44 Vừa nghe cô chào hỏi, thai trong bụng tôi đã nhảy mừng.
For, the moment your greeting reached my ears, the babe within me leapt for joy.
45 Đức Chúa Trời ban phước cho cô, vì cô tin lời Ngài hứa sẽ thành sự thật.”
And blessed is she who has believed, for the word spoken to her from the Lord shall be fulfilled."
46 Ma-ri đáp: “Tâm hồn tôi ca ngợi Chúa.
Then Mary said: "My soul extols the Lord,
47 Tâm linh tôi hân hoan vì Đức Chúa Trời, Đấng Cứu Rỗi tôi.
And my spirit triumphs in God my Saviour;
48 Chúa đã lưu ý đến nô tỳ hèn mọn của Ngài, và từ nay, mọi thế hệ sẽ khen tôi là người được phước.
Because He has not turned from His maidservant in her lowly position; For from this time forward all generations will account me happy,
49 Đấng Toàn Năng đã làm những việc lớn cho tôi, Danh Ngài là Thánh.
Because the mighty One has done great things for me--Holy is His name!--
50 Ngài thương xót người kính sợ Ngài từ đời này sang đời khác.
And His compassion is, generation after generation, Upon those who fear Him.
51 Khi cánh tay Ngài đưa ra thể hiện quyền năng, mưu trí người kiêu ngạo liền tan biến.
He has manifested His supreme strength. He has scattered those who were haughty in the thoughts of their hearts.
52 Ngài truất phế các vua chúa xuống và cất nhắc người thấp hèn lên.
He has cast monarchs down from their thrones, And exalted men of low estate.
53 Ngài cho người đói được no nê và đuổi người giàu về tay không.
The hungry He has satisfied with choice gifts, But the rich He has sent empty-handed away.
54 Ngài nhớ lại sự thương xót, nên cứu giúp Ít-ra-ên, đầy tớ Ngài.
His servant Israel He has helped, Remembering His compassion--
55 Vì Ngài đã hứa với tổ phụ chúng ta, với Áp-ra-ham và cả dòng dõi người đến muôn đời.” (aiōn g165)
In fulfillment of His promises to our forefathers--For Abraham and his posterity for ever." (aiōn g165)
56 Ma-ri ở lại với Ê-li-sa-bét độ ba tháng rồi trở về nhà mình.
So Mary stayed with Elizabeth about three months, and then returned home.
57 Đến ngày mãn nguyệt, Ê-li-sa-bét sinh được một con trai.
Now when Elizabeth's full time was come, she gave birth to a son;
58 Bà con láng giềng đều hoan hỉ khi nghe tin Chúa thương xót bà cách đặc biệt.
and her neighbours and relatives heard how the Lord had had great compassion on her; and they rejoiced with her.
59 Được tám ngày, họ đến làm lễ cắt bì cho đứa bé, và định đặt tên nó là Xa-cha-ri, theo tên cha,
And on the eighth day they came to circumcise the child, and were going to call him Zechariah, after his father.
60 nhưng mẹ đứa bé quả quyết: “Không! Tên nó là Giăng!”
His mother, however, said, "No, he is to be called John."
61 Họ nói: “Họ hàng ta đâu có ai mang tên đó?”
"There is not one of your family," they said, "who has that name."
62 Rồi ra dấu hỏi Xa-cha-ri muốn đặt tên gì cho đứa bé?
They asked his father by signs what he wished him to be called.
63 Ông sai lấy bảng viết: “Tên nó là Giăng!” Mọi người đều kinh ngạc.
So he asked for a writing-tablet, and wrote, "His name is John." And they all wondered.
64 Ngay lúc ấy, Xa-cha-ri nói được, và ca ngợi Đức Chúa Trời.
Instantly his mouth and his tongue were set free, and he began to speak and bless God.
65 Hàng xóm láng giềng đều kinh sợ, đồn việc ấy khắp miền đồi núi xứ Giu-đê.
And all who lived round about them were filled with awe, and throughout the hill country of Judaea reports of all these things were spread abroad.
66 Mọi người nghe chuyện đều ngẫm nghĩ: “Không biết tương lai đứa bé sẽ ra sao? Vì rõ ràng tay Chúa phù hộ nó.”
All who heard the story treasured it in their memories. "What then will this child be?" they said. For the lord's hand was indeed with him.
67 Xa-cha-ri được đầy dẫy Chúa Thánh Linh, liền nói tiên tri:
And Zechariah his father was filled with the Holy Spirit, and spoke in a rapture of praise.
68 “Tôn ngợi Chúa là Đức Chúa Trời của Ít-ra-ên, vì Ngài đã thăm viếng và cứu chuộc dân Ngài.
"Blessed be the Lord, the God of Israel," he said, "Because He has not forgotten His people but has effected redemption for them,
69 Ngài sai Đấng Cứu Rỗi đến với chúng tôi, sinh ra trong dòng họ Đa-vít, đầy tớ Ngài,
And has raised up a mighty Deliverer for us In the house of David His servant--
As He has spoken from all time by the lips of His holy Prophets-- (aiōn g165)
71 Ngài sẽ giải cứu chúng tôi khỏi kẻ thù nghịch và người ghen ghét chúng tôi.
To deliver us from our foes and from the power of all who hate us.
72 Ngài bày tỏ lòng thương xót tổ phụ chúng tôi, nhớ lại giao ước thánh của Ngài—
He dealt pitifully with our forefathers, And remembered His holy covenant,
73 giao ước Ngài đã thề với Áp-ra-ham, tổ phụ chúng tôi.
The oath which He swore to Abraham our forefather,
74 Chúng tôi được giải thoát khỏi kẻ thù nghịch, cho chúng tôi được mạnh dạn phụng sự Đức Chúa Trời,
To grant us to be rescued from the power of our foes And so render worship to Him free from fear,
75 và mãi mãi sống thánh thiện, công chính trước mặt Ngài.
In piety and uprightness before Him all our days.
76 Còn con, con trai bé nhỏ của ta, sẽ được xưng là tiên tri của Đấng Chí Cao, vì con sẽ dọn đường cho Chúa.
And you moreover, O child, shall be called Prophet of the Most High; For you shall go on in front before the Lord to prepare the way for Him,
77 Con sẽ chỉ cho dân Ngài biết con đường cứu rỗi nhờ sự tha tội.
To give to His People a knowledge of salvation In the forgiveness of their sins,
78 Bởi lòng thương xót của Đức Chúa Trời, mà ánh bình minh sắp chiếu trên chúng ta,
Through the tender compassion of our God, Through which the daybreak from on high will come to us,
79 soi sáng người ngồi trong cõi tối tăm và dưới bóng tử vong, dìu dắt chúng ta vào nẻo an lành.”
Dawning on those who now dwell in the darkness and shadow of death--To direct our feet into the path of peace."
80 Giăng lớn lên, có ý chí mạnh mẽ. Ông sống trong hoang mạc cho đến khi công khai tỏ mình trước người Ít-ra-ên.
And the child grew and became strong in character, and lived in the Desert till the time came for him to appear publicly to Israel.
