Gióp 28
1 “Loài người biết nơi để đào lấy bạc, và biết cách luyện vàng.
“It is true that there are places where men dig to find silver, and there are places where people refine/purify gold [that they have dug].
2 Họ biết cách lấy sắt lấy ra từ đất, và biết cách làm đồng chảy ra từ quặng.
People dig iron [ore] out of the ground, and they (smelt copper ore/heat copper ore to get the copper from it).
3 Họ biết chiếu rọi ánh sáng trong bóng tối, dò tìm trong nơi sâu nhất để kiếm quặng kim loại trong chỗ tối đen nhất.
Men use lamps while they work far down under the ground to search for the ore inside the mines where it is very dark.
4 Người ta đào đường hầm trong đất, cách xa nơi người ở. Họ dòng dây đong đưa lui tới.
They dig (shafts/narrow holes very deep down into the ground) in places that are far from where people live, where travelers do not go. They work far away from [other] people, swinging back and forth on ropes [as they descend into the mine shafts].
5 Đất sinh ra lương thực, nhưng lòng đất đang bị lửa biến đổi.
Food grows on the surface of the ground, but down under the ground, [where there is no food, ] the miners make fires to break apart the rocks.
6 Ở đó lam ngọc ra từ đá, trong bụi nó có mạt vàng.
The stones [that are dug from under the ground] contain (sapphires/very valuable blue stones), and the dirt contains bits of gold.
7 Đây là những kho báu chim trời không hề bay tới, mắt chim ưng cũng không hề nhìn thấy.
[Some birds have very good eyes, ] but even hawks do not know [where the mines are], and falcons/vultures have not seen those places.
8 Không một dã thú nào bén mảng; cả sư tử cũng chưa đặt chân.
Lions or [other] proud wild animals have not walked on the roads near those mines.
9 Con người chẻ được đá lửa và khai hoang chân núi.
Miners tear apart [MTY] very hard rock; [it is as though] they turn the mountains upside down [to get the ore].
10 Họ đào hầm xuyên núi, mắt thấy được mọi kho tàng quý bên trong.
They cut tunnels through the rocks, and they find (precious/very valuable) things.
11 Người tìm cho ra nguồn của sông suối và khám phá ra nhiều điều bí ẩn.
They dam up small streams in order that water does not flow, and they bring up into the light valuable things that are hidden [in the ground and in the streams].
12 Nhưng loài người tìm khôn ngoan ở đâu? Nơi nào họ có thể tìm tri thức?
“But wisdom: Where can people find that? Where can we find out how to truly understand things?
13 Thật ra không ai biết tìm nó ở đâu, vì không thể tìm tại nơi người sống.
Humans do not know where to find it; no one can find it [here on this earth] where they are living.
14 Vực sâu rằng: ‘Nó không có trong tôi.’ Biển nói: ‘Nó cũng không ở với tôi.’
[It is as though] water that is deep [inside the earth] and [water that is in] the seas say [PRS], ‘Wisdom is not here!’
15 Khôn ngoan không thể mua bằng vàng ròng. Giá nó cũng không thể lấy bạc mà lường.
[People] cannot buy wisdom by paying for it with silver or gold.
16 Giá trị nó hơn cả vàng ô-phia, ngọc mã não, ngọc lam cũng không mua được.
Wisdom is worth much more than fine gold from Ophir [land] or other very valuable stones.
17 Vàng hay pha lê không so được với khôn ngoan. Không đổi được bằng bình vàng ròng.
It is worth much more than gold or beautiful glass, worth more than vases made from fine gold.
18 Ngọc san hô hoặc các bảo vật bằng thủy tinh cũng vô giá trị, Vì khôn ngoan còn đắt giá hơn hồng ngọc.
Wisdom is worth more than coral or crystal/pure quartz; the price of wisdom is higher/more than the price of pearls.
19 Hoàng ngọc Ê-thi-ô-pi không so được với nó. Dù có vàng ròng cũng không tài nào mua được.
The prices of (topaz/very valuable yellow stones) from Ethiopia and of pure gold are lower/less than the price of wisdom.
20 Vậy, loài người tìm khôn ngoan ở đâu? Họ có thể tìm tri thức ở nơi nào?
“So, where does wisdom come from? Where can we find out how to truly understand things?
21 Nó ẩn giấu khỏi mắt mọi sinh vật. Kể cả mắt tinh của chim trời cũng không thể tìm được nó.
No living humans can see it [MTY]; and birds cannot see it while they are flying [MTY].
22 Âm Phủ và Sự Chết nói rằng: ‘Tiếng đồn về nó có đến tai chúng tôi.’
[It is as though] the places where people go after they die say [PRS], ‘We have only heard rumors about [where to find wisdom].’
23 Chỉ Đức Chúa Trời hiểu con đường đến sự khôn ngoan; Ngài biết tìm nó ở nơi đâu,
God [is the only one who] knows how to find wisdom; he knows where it is,
24 vì Ngài thấu suốt đầu cùng đất, và thấy rõ mọi vật dưới tầng trời.
because he can see things even in the most remote/distant places on the earth; he can see everything that is below the sky.
25 Chúa ấn định sức mạnh cho gió, và đo lường mưa đổ bao nhiêu.
When he decided how strongly the winds should blow, and how much rain would be in the clouds,
26 Khi Chúa định luật lệ cho mưa và vạch đường cho sấm chớp.
and when he decided where rain [should fall], and what path lightning should take [from the clouds down to the ground],
27 Lúc ấy Chúa tìm và thẩm định giá trị của khôn ngoan. Ngài xác nhận và thử nghiệm nó.
at that time he saw wisdom and decided that it is extremely valuable. He examined it and (approved it/said that it was very good).
28 Đây là điều Chúa phán bảo con người: ‘Kính sợ Chúa đó là sự khôn ngoan; tránh xa tội ác đó là điều tri thức.’”
And [then] he said to humans, ‘Listen! To have an awesome respect for me is [what will enable you to become] wise; and to truly understand everything, you must first turn away from doing what is evil.’”
